چهارم- مد در میان جوانان:
پدیده مد از موضوعاتی است که همواره بخشی از زندگی روزمره انسان ها را به خود اختصاص داده است و میتواند اقشار مختلف جامعه و به ویژه نوجوانان و جوانان کشور را به شکل های گوناگون مورد تاثیر خود قرار دهد. در ضمن مد پدیده ای است که نوآوری و به روز بودن و نوجوئی را در بر دارد. روشن است که تمامی این صفات با مسئله جوانی سازگار است. جوان علاقمند است که خود را بهتر، تازه تر، قوی تر، زیباتر، امروزی تر، نوتر و تا حد ممکن متمایز از دیگران نشان دهد و همین تمایل را در گرایش به مد بروز می دهد. نیاز به تنوع و نوگرایی به ویژه در مقطع جوانی و نوجوانی امری طبیعی محسوب می شود. البته نوع نگرش حکومت به این پدیده اجتماعی میتواند نقش آن را در جامعه افزایش یا کاهش دهد. در مقاله علی صمد با عنوان “نگاهی به روحیات و تمایلات جوانان نسل سوم” که در سایت “کارآن لاین” در سال ۸۰ به چاپ رسیده است می خوانیم :”حکومت اسلامی بعد از انقلاب با سرکوب تنوع، آزادی های فردی و اجتماعی و … یک نوع نگرش انحصارطلبانه را در جامعه انتشار داد و بدین طریق انواع ممنوعیت ها و محدودیت ها در جامعه ایجاد شد و متخلفین به اشکال گوناگون تنبیه و سرکوب شده و جوانان به لحاظ گرایش به مد و تنوع، مستقیماً در معرض حمله، سرکوب و تحقیر این سیاست بوده اند. البته در اوایل انقلاب این نوع محدودیت ها و منع ها تا حدودی توانست نیروی زیادی از مردم کشورمان را به هماهنگی و تطابق با فرهنگ اسلامی حکومت بکشاند ولی این موضوع با مرور زمان و با افزایش اختناق و سرکوب و عدم موفقیت حکومت در تربیت و پرورش “اسلامی” نسل جوان کشور به شدت تغییر کرد. پدیده مد و مدگرایی در ایران بیش از پیش در میان مردم و به ویژه نسل نوجوان و جوان نفوذ و گسترش یافت. جمهوری اسلامی در سه دهه حکومت خود توانسته است در حوزه های رسمی با ایجاد یکسری محدودیت ها و ممنوعیت ها، مانع ایجاد کند اما هرگز نتوانسته در حوزه غیررسمی و عمومی چنین سیاستی را پیش برد و در سطح جامعه در دهه اخیر بیشترین مشکلات را نه با اپوزیسیون غیر حکومتی بلکه با نسل نوجوان و جوان کشور داشته است”(۱).
نسل جوان و نوجوان کشور سبک های خاصی در پوشش خود دارند. آنها می خواهند به سبک دلخواه و امروزی خود پوشش های خود را انتخاب کنند. در واقع مد تنها سبک پوشش محسوب نمی شود بلکه جوان احساس می کند که به روز و امروزی است. آنها خود را با نوع پوششی که جوانان در کشورهای دیگر دارند، تنظیم می کنند. برای نسل جوان به روز بودن یک نوع لذت خاصی دارد و اعتماد به نفس را در جوانان افزایش می دهد و نگاه آنها را به زندگی تغییر می دهد. به علاوه الگوهای مد با سرعت در حال تغییر و تحول می باشند. آنقدر سبک های متنوع وجود دارند که هر جوانی می تواند براحتی مدل دلخواه خود را پیدا کند. در واقع پدیده مد در میان جوانان یک نوع احساس شبیه بودن به “دیگران” از یک سو و در همان حال متفاوت بودن از “دیگران” از سوی دیگر به همراه دارد. در ضمن پدیده مد در میان نسل جوان کشور می تواند هم نشانگر تمایز طبقاتی و هم موجب همبستگی گروهی نیز محسوب شود.
پدیده مد در تمام جوامع و نیز در میان گروه های اجتماعی از درجه ای از اهمیت برخوردار است. اما در ایران به دلیل جوانی جمعیت کشور، مصرف کننده گانش هم جوان هستند. مدل های جدید لباس در شهرهای بزرگ کشور، گویای پیچیدگی هایی است که زندگی مدرن با خود به سطح جامعه می آورد. مد به عنوان پدیده ای در تمایز اجتماعی و تمایز طبقاتی و در عین حال نیرویی برای تحول اجتماعی، محصول دوره مدرن است. پس مد پدیده ای است که در جامعه مدرن قوت و شدت می گیرد. در اصل پدیده مد و مدگرایی در میان نوجوانان و جوانان نوعی تلاش و کوشش برای باز تولید فردیت از دست رفته در سطح خیابان و نیز بیانگر تفاوت جوان با “دیگری” است. نیاز سنی، تجربه و پرسش برای یافتن هویت فردی و اجتماعی برای مقبول واقع شدن نزد دیگران و ده ها مورد دیگر، می تواند از علل گرایش جوانان به مد باشد. نوجویی، نیاز نوجوانان و جوانان می باشد. آنها می خواهند قالب های خود را بشکنند و یک فرد نو و امروزی باشند. آنها این موضوع را در شیوه لباس پوشیدن، طرز تفکر، در به کار بردن لغات و اصطلاحات مخصوص و افکار و نگرش های خود نشان می دهند.
در جوامع مختلف پدیده مد همواره توسط طبقات بالا یا پولدار به جامعه عرضه می شود و سپس به طبقه متوسط انتقال یا سرایت می کند. اما در ایران پدیده مد یک کالا و رفتار عام شده است که همه طبقات اجتماعی به شکلی خود را از طریق مد از دیگران متمایز می کنند. معمولاً درعرصه جهانی مصرف کنندگان مد طبقات پایین ولی ابداع کنندگانشان طبقات بالا می باشند. در کشور ما این وضعیت بسیار پیچیده و به هم ریخته است. در ایران طبقات بالا چندان نفوذ فرهنگی به این معنا ندارند و در حوزه اقتصاد بیشتر اثر گذارند. در واقع طبقات بالا در جامعه به لحاظ فرهنگی جنبه حاشیه ای دارند و می شود گفت که چندان تاثیر گذار نیستند. در خصوص مسائل فرهنگی عموماً طبقات متوسط و در درجه بعد هم طبقات پایین جامعه تاثیرگذاری بیشتری دارند. با این حساب در این شرایط طبقات بالا مصرف کننده و طبقات متوسط سازنده مد می باشند. مد لباس از معدود پدیده های اجتماعی جامعه ما می باشد که مرجع، منبع، و دم و دستگاهی آنرا تولید یا تشویق نمی کند و نیز رسماً رسانه ای در کشور نیست که برای آن تبلیغ کند. اما ساخته می شود، شناسایی می شود و گسترش می یابد. در کشمکش میان جوانان و مردمی که به دنبال پیروی از پدیده های تازه هستند و مسئولانی که برای کنترل و هدایت این پدیده ها نقشه طراحی می کنند. در واقع پدیده مد غیر قابل حذف و نسبتاً عمومی است که برخورد با آن نباید به عنوان یک معضل اجتماعی مطرح شود و نمی توان با بخشنامه، قوانین تحمیلی یا اجباری و دستور العمل براحتی برآن مسلط شد.
واقعیت این است که پیشرفت تکنولوژی و به وجود آمدن شبکههای ارتباطی، تاثیر خود را در تمام زوایای زندگی افراد میگذارد. همه شواهد حاکی از این است که پدیدههایی مثل ماهواره و اینترنت تاثیر بسیار زیادی در زندگی مردم از نوع لباس پوشیدن گرفته تا آداب و معاشرت داشته است و همه این ها باعث میشود فاصله دو نسل جدید و قدیم روز به روز عمیقتر شود. مدهای جدید، نیازها و الگوهای جدیدی برای افراد ایجاد میکنند. متاسفانه در ایران هنگامی که صحبت از مد و مدگرایی میشود برداشتهای نامناسبی توسط حکومت از آن صورت می گیرد و بیشتر سعی می شود که آن را تخریب کنند. در صورتی که پیروی از مد همیشه نمی تواند بد محسوب شود و میتواند جوانان را از لحاظ روحی ارضا کند و حتی در پیشرفت جامعه نیز مفید واقع شود. پدیده مد بخشی از فرهنگ جامعه محسوب می شود، زیرا با مرور، علاقه به مد در میان مردم جامعه به صورت عادت در آمده است. همه شواهد در جامعه نشانگر این است که حکومت اسلامی ایران در ارائه الگوهای فرهنگی، بعد از گذشت سه دهه از انقلاب، هنوز نا موفق بوده است. در مقاله علی صمد با عنوان “نگاهی به روحیات و تمایلات جوانان نسل سوم” که در سایت “کارآن لاین” در سال ۷۸ به چاپ رسیده است می خوانیم:” امروزه گرایش نسل جوان کشور روز به روز به مدهای جدید لباس، مدل و رفتارهای تقلیدی گروه های موزیک رپ، تکنو، پاپ، راک و… هنرمندان و ورزشکاران خارجی بخصوص از نوع غربی و آمریکایی، افزایش بیش از حد یافته است. تشکیل انواع گروه های رپ، تکنو و… به اشکال پنهانی و علنی و تکثیر آنها بر روی اینترنت و سی – دیی، و استقبال نسل جوان از این تولیدات بسیار قابل توجه است. روشن است که چنین گرایشاتی در میان عموم جوانان و نوجوانان صرف نظر از تعلقات اجتماعی- طبقاتی آنان درعرصه مطالبات اجتماعی و آزادی های مدنی برای یک زندگی بهتر و آزادتر، نقاط اشتراک زیادی وجود دارد. آن ها در این سال های اخیر با ارتباط با یکدیگر و تبادل امکانات، روابط گسترده میان خود برقرار کرده اند. نسل سوم کشورمان با وسائلی چون ماهواره، اینترنت، پوسترها، لباس و شلوارهای جین با مارک های غربی، تحت تاثیر تغییرات و شرایط زندگی جوانان دیگر کشورها قرار دارند و به اشکال گوناگون از خود عکس العمل نشان میدهند و چنان که میبینیم مد در زندگی آن ها نقش مهم و اساسی بازی میکند. جوانها ساعتها پای اینترنت و ماهواره مینشینند تا جدیدترین مدلها را بیابند و خود را شبیه فلان خواننده یا هنرپیشه مورد علاقهشان کنند. تقلید از مد میتواند نتایج مثبتی برای مردم و نسل جوان کشور داشته باشد. به عنوان نمونه شادی، نشاط و نوگرایی، زندگی انسانها را از یکنواختی خارج میکند و احساس تازه شدن به آنها میدهد. و حکومت نمی خواهد بپذیرد که جامعه ما الگو بردار نیست و بیشتر تنوعطلب است. مراجعه به کانال های موسیقی چونTMF وMTV و … از طریق آنتن های ماهواره ای به شدت در نسل جوان کشور رایج است. بسیار دیده شده که نسل سوم کشور لباس هایی با نوشته یا مارک های معروف را میپوشند تا بلکه بدین طریق با این نوع پوشش اعتراض خود را به وضع موجود جامعه با تمام محدودیت ها و ممنوعیت هایش، ابراز کند و این برخورد آن ها در واقع میتوان نوعی تجددخواهی و نوگرایی به حساب آورد. این روش ها و برخوردها به عبارتی نوعی دفاع از حقوق انسانی و انتخاب فردی جوانان در جامعه و اجتماع است و از این زاویه مترقی میباشد و میبایست از آن حمایت همه جانبه صورت گیرد”(۲).
————————————————–
