مکتب ادبی فلسفی هنری رمانتبک، جنبشی خردگریز در اروپا بین سالهای ۱۸۳۵-۱۷۹۰ میلادی، جنبشی چند وجهی علیه عقلگرایی عصر روشنگری و مخالف فرم های مکتب کلاسیک بود.
کوشید تا نیروهای احساسی، خیالی، و ضمیر ناخودآگاه را تکان دهد و بیدار نماید.
گرچه مکتبی رادیکال در ذهن گرایی بود، ولی خصوصیات عدالتخواهانه، مدرن، برابری طلب، و انتقادی داشت. خواهان خروج از فرهنگ بورژوای کاپیتالیسم تازه از راه رسیده، و نفی تصورات رسمی اخلاقی بورژوایی بود.
ریشه واژه رمانتیک در دو کلمه رمان و رمانس است که به معنی زبان عامیانه و ساده که در انگلیس از سال ۱۶۵۰ و در آلمان از سال ۱۷۰۰ میلادی رواج داشت. بعدها به معنی اغراق آمیز و بی تعارف خیالپردازی هم بکار برده می شد.
رمانتیک ها انرا به معنی غیرکلاسیک، رمان گونه و جالب بکار می بردند.
مکتب رمانتیک سعی نمود تمام جریانات فکری ادبی قرن ۱۸ میلادی را که در تضاد با دولت مطلقه فئودالی سلطنتی بودند را در خود جمع کند.
نوالیس، شاعر و نظریه پرداز آنزمان رمانتیسم آلمانی، می گفت باید وارد ضمیر ناخودآگاه انسان شد و آنرا با ضمیر خودآگاه وی متحد کرد، باید وارد روان-طبیعت، دین-هنر، علم- شعر، و زندگی- مرگ، درون انسانها شد. جهان را باید رمانتیک نمود، جهان محصور را باید لامتناهی نمود. عالم نامتناهی یکی از واژههای مهم مورد نظر رمانتیک ها بود. او می گفت باید از مرزهای محدود زمان و مکان عبور کرد و به عالم نامتناعی روان، حهان، و طبیعت رفت.
قهرمان داستان در ادبیات رمانتیک فردی است مسافر، آواره، بدون محل سکونت و وطن، که در عالم خیال به کوه و جنگل و میان ابرها و به عالم سحر و جادو و عقاید و عرفان مذهب کاتولیک می رود.
در آثار رمانتیک به فرم بیان در ادبیات و هنر، خلاف مکتب کلاسیسم، کمتر اهمیت داده می شد، آنها خود را آزاد می دانستند.
رمانتیک ها در مقوله “نیهلیسم شاعران” به تنهایی و شکست خود، و شعاری بودن اتوپی شاعرانه نمودن جهان اعتراف می کنند.
رمانتیک ها نسبت به دوره سدههای میانه و فرهنگ آن احساس نوستالژیک داشتند و آنرا تبدیل به نوعی اسطوره نموده بودند. از این طریق مکتب رمانتیک را تبدیل به خالق آگاهی تاریخی مدرن کردند که بعدها موجب رشد علم تاریخ مدرن شد.
رمانتیک ها علاقه خاصی به گردآوری فرهنگ فولکلوریک مردم مانند قصه، افسانه، ترانه، داستان، متل، شعر، ضرب المثل و تعمیر مجسمه ادیبان داشتند، که منجر به رمانتیسم سیاسی توسط آرنت برای تشکیل آگاهی ملی شد، ولی بعدها تبدیل به جریانات ارتجاعی ناسیونالیستی در قرن ٢٠ گردید.
ژانر مورد استفاده و علاقه رمانتیک ها در ادبیات، قصه و ترانه بود که از طریق آندو میخواستند ضمیر آگاه و ناخودآگاه را با هم مخلوط نمایند و جهانی واقعی-جادویی بوجود آورند.
در قرون ١٩ و ٢٠ مکتب رمانتیک روی مکاتب سمبولیسم، اکسپرسیونیسم، سوررئالیسم، تئاتر آبزورد، رمان نو، نقد ادبی نوین، علم ادبیات، و علم تاریخ مدرن، اثر گذاشت.
پیشگام مکتب رمانتیک، در انگلیس ،احساس گرایانی مانند ریچاردسن و در فرانسه روسو بودند. نماینده ادبیات فولکلوریک عامیان، خلقی و محلی، افرادی مانند بورگر و هاین، و شاعران طبیعت گرا، افرادی مانند هالر، یونگ، گرای، کلوپ استوک، بودند. در استتیک و زیبایی شناسی، افرادی مانند، هامان، و جنبش ادبی “هجوم و محاصره” محفل گوته بودند. نظریه پردازان رهایی از اجبار قوانین مکتب کلاسیسم، ادیبانی مانند دیدرو و لسینگ بودند. مکشفان ادبیات سدههای میانه ژرمن، افرادی مانند وارتن و پرسی بودند. هردر آلمانی نمایند فردگرایی تاریخی بود. نماینده مسیحیت پیتیسمی و ایده آلیسم آلمانی و استتیک، فیلسوفانی مانند کانت، فیشته، و شیلر بودند.
در آلمان در سال ١٧٩٣ از طریق افرادی مانند تیک و واکنرودر، با کمک هنر و دین در قرون وسطی، به مخالفت با زبان و فرهنگ زمان خود برخاستند.
نمایندگان رمانتیک آغازین در آلمان ، شاعران، نویسندگان و نظزیه پردارانی مانند نوالیس، شلگل، تیک، فیلسوف و خداشناسی مانند شلایرماخر، فیشته و شلینگ بودند. خصوصیت این گروه رمانتیک آغازین در آلمان، تئوری گرایی ایده آلیستی بود.دگماتیسم جزمی تئوریک توسط برادران شلگل نمایندگی میشد.در دوره میانه رمانتیک بعد از سال ١٨٠٣ در آلمان، ادیبانی مانند آرنیم، برنتانو، آیشندورف، گورس، و برادران گریم بودند. این گروه مخالف تاثیرات فرهنگی انقلاب فرانسه و روشنگری و مکتب کلاسیک، بود. هدفشان گردآوری ادبیات و فولکلور مردم، قصه، داستان، افسانه، متل، شعر، ترانه، و ضرب المثل بود.
گروه دیگر رمانتیک آلمان، برادران شلگل، اعضای سالن ادبی خانم راحل یهودی تبار، چامیسو، فوکو، و ورنر بودند.
گروه سوم رمانتیک آلمان بعد از سال ١٨١١ ادیبانی مانند هافمن، کلایست، آرنیم، و برنتانو بودند.
نمایندگان رمانتیسم متاخر و پایانی بعد از ١٨٢٠ شاعرانی همچون آیشندورف، موریکه، لناوس، و هاینه بودند.
٢
رمانتیک ها از طریق اهمیت دادن به فرهنگ مردم و گردآوری ادبیات محلی ملی عامیانه فولکلوریک، نقش مهم سیاسی اجتماعی یافتند. در آلمان، مکتب رمانتیک از پایان قرن ١٨ از فلسفه “ایده آلیسم آلمانی” تغذیه می نمود. نوالیس میگفت شوق اتحاد طبیعت و اندیشه، از طریق احساس و خیالپردازی، انجام می گردد.
ادبیات رمانتیک شامل ژانرهای رمان، شعر، ترانه، قصه، داستان، افسانه، متل، ضرب المثل، و نوول است.به ادبیات سدههای میانه بهای زیادی داده میشد.
رمانتیسم در نقاشی مناظر طبیعی، زیبایی خاصی را به نمایش میگذارد. در موزیک زمان بیشتری را تحت تاثیر خود خود قرار داد.
رمانتیسم منعکس کننده زوال فرهنگ پیشین و زایش فرهنگی جدید بود. کوشید تا به تضاد میان فرد و جمع، ایده آل و واقفیت، هنر و زندگی،، از طریق غلبه بر نظام فئودالیسم و حمایت مشروط از روابط اجتماعی سرمایه داری، دامن بزند. رمانتیسم خلاف مکتب کلاسیک در کشورهای گوناگون و در دورهاای مختلف به اشکال متنوع ظاهر شد. در معماری در کشور انگلیس از مکتب نئوگوتیک استفاده نمود. سالهای خلاق مکتب رمانتیک در آلمان بین سالهای ۱۸۰۵-۱۷۹۵ بود.
مکتب رمانتیک علاقه زیادی به موضوعات مذهبی تاریخی ناسیونالیستی ملی داشت، از تمایلات مترقی ملی تا علاقه به کاتولیک ایسم سیاسی و ارتجاع فئودالی قرون وسطایی. کوشش مکتب رمانتیک برای ساختن فرهنگ و تمدن و عظمت هنری بدلیل شرایط اجتماعی نامناسب و واقعیات تنگ و محدود، با شکست روبرو شد. علاقه زیادی به تعمیر و مواظبت از آثار باستانی و مجسمه های قدیمی داشت. انقلاب ۱۸۴۵ در آلمان امکانات مناسبی برای رشد موسیقی رمانتیک ایجاد کرد. فلسفه و مکتب رمانتیک گرچه مخالف زندگی این جهانی، ولی موافق ایده آلهای گذشته بود. به اغراق های ذهنی ارتجاعی وبه خیالپردازی ماجراجویانه میپرداخت ولی خواهان وفا و نوگرایی در ارثیه فرهنگی قرون وسطا بود. فرد رمانتیک با زندگی واقعی این جهانی بیگانه بود، اغراق در خرد گریزی، تاکید روی احساسات و افکار غیرمعمولی داشت.
