این روزها اقتصاد ایران بیش از هر زمان دیگری به تکاپو افتاده است. رفت‌وآمد هیأت‌های تجاری به ایران بیشتر شده و این‌بار وزرای اقتصادی دیگر کشورها برای مذاکرات اقتصادی به ایران سفر می‌کنند. شرکت‌های مطرح دنیا برای همکاری با صنایع مختلف ایران به صف شده‌اند. از چند روز گذشته، اخبار قرارداد پژو و رنو، دو غول خودروسازی فرانسوی در رسانه‌های داخلی و خارجی دست به دست میشود. فیات، بنز و فولکس هم قرار است تا پایان امسال به صنعت خودروی ایران وارد شوند. در بخش‌های دیگر صنعت ایران هم اخباری مشابه شنیده میشود. در صنعت حمل‌و‌نقل هوایی کشور؛ توافق ایران برای خرید هواپیما از بوئینگ و ایرباس سروصدای زیادی در داخل و خارج از کشور به راه انداخت؛ تعداد مخالف‌های به‌ثمررسیدن این قرارداد کم نبود اما به سرانجام رسید. بخش مسکن کشور هم به‌تازگی در سبد سرمایه‌گذاری خارجی‌ها قرار گرفته و آن‌طور که چند روز پیش فایننشال‌تایمز گزارش داده بود، بسیاری از شرکت‌های املاک خارجی تمایل به سرمایه‌گذاری و مشارکت در بازار ساخت‌و‌ساز مسکن در ایران دارند. صنعت نفت هم که در اقتصاد ایران جایگاه ویژه‌ای دارد از چند ماه گذشته تاکنون شاهد تحولات بسیاری بوده است؛ موفقیت ایران در توافق با اوپک برای افزایش تولید نفت به چهار میلیون و صد هزار بشکه و شکست فریز نفتی، مهم‌ترین اتفاق این بخش بود. دیروز هم ایران و شل برای سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی، قرارداد همکاری امضا کردند. بسیاری از کارشناسان داخلی و خارجی بر این باور هستند، همه این تحولات اقتصادی اثرات اجرائی‌شدن برجام است. آخرین سد همکاری‌های اقتصادی ایران با شرکت‌های خارجی با تصمیم وزارت خزانه‌داری آمریکا مبنی بر لغو محدودیت تجارت کشورها با ایران بر پایه دلار شکسته شد. وزارت خزانه‌داری آمریکا با انتشار یک دستورالعمل جدید اعلام کرد: معاملات با ایران بر پایه دلار که پیش از این ممنوع بود تا زمانی‌که وارد نظام مالی آمریکا نشود، آزاد خواهد بود. به گزارش آسوشیتدپرس، وزارت خزانه‌داری آمریکا دستورالعمل جدیدی برای تجارت صادر کرد که بر‌اساس آن، برخی دادوستدهای ممنوعه بر پایه دلار از سوی مؤسسات بانکی برون‌مرزی، با ایران، تا زمانی که وارد نظام مالی آمریکا نشوند، آزاد هستند. طبق این دستورالعمل جدید، شرکت‌ها و مؤسسات خارجی آزادی بیشتری برای تجارت با ایران به دست خواهند آورد. این تصمیم جدید که از سوی دفتر کنترل دارایی‌های خارجی در وزارت خزانه‌داری آمریکا اتخاذ شده است همچنین موجب لغو محدودیت‌های معاملات خارجی با شرکت‌های ایرانی میشود که در کنترل افرادی هستند که همچنان در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار دارند. دستورالعمل جدید وزارت خزانه‌داری می‌گوید که معاملات خارجی با نهادهایی که تمام یا بخشی از مالکیت آنها در اختیار افراد حاضر در فهرست تحریم‌ها قرار دارد، لزوما شامل تحریم‌های آمریکا نمی‌شود. رویترز هم در گزارشی نوشته است: با وجود اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در ماه ژانویه ۲۰۱۶ که موجب لغو تحریم‌های ایران در ازای محدودیت برنامه هسته‌ای این کشور شده، واشنگتن همچنان تحریم‌های خود را علیه افراد و شرکت‌های ایرانی خاصی حفظ کرده است. تصمیم جدید وزارت خزانه‌داری آمریکا در پی افزایش شکایت‌های ایرانی درباره رفع نشدن تحریم‌ها پس از اجرای برجام و پایبندنبودن آمریکا به تعهداتش و در نتیجه ادامه نگرانی شرکت‌های خارجی برای تعامل با ایران اتخاذ شده است. وزارت خزانه‌داری تأکید کرد که به تمامی تعهدات خود عمل کرده و رفتار ایران را برای عدم تمایل شرکت‌ها و مؤسسات خارجی برای تجارت با تهران مقصر می‌داند اما همزمان نیز به شرکت‌های خارجی اطمینان داده است که دادوستد با ایران دیگر شامل تحریم‌های آمریکا نمی‌شود. تحریم‌های اقتصادی ایران یکی پس از دیگری در حال برداشته‌شدن است. حالا نگاه سرمایه‌گذاران خارجی به عملکرد تیم اقتصادی دولت در داخل است تا با ایجاد بستر مناسب زمینه ورود آنها به بازار سرمایه‌گذاری و پرسود ایران را فراهم کند. آن‌طور که بسیاری از صاحب‌نظران اقتصادی می‌گویند دولت دو اقدام مهم را باید در اولویت قرار دهد؛ ایجاد امنیت سرمایه‌گذاری برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی و اقدام دوم؛ مدیریت انتظارات مردم و بازار در داخل کشور از تأثیر ورود سرمایه‌گذاری‌های خارجی بر اقتصاد، معیشت و وضعیت کسب وکار در ایران زیرا تحولات اخیر درباره حضور شرکت‌های بزرگ اقتصادی خارجی در ایران و همچنین تصمیم وزارت خزانه‌داری آمریکا مبنی بر برداشته‌شدن محدودیت تجارت کشورها با ایران بر پایه دلار، انتظار کاهش چشمگیر نرخ دلار در کشور، رونق بازار سرمایه و بهبود سریع وضعیت اقتصادی را در کشور ایجاد کرده است. مهدی پازوکی، کارشناس اقتصادی و غلامحسین دوانی، تحلیلگر ارشد بازار سرمایه در‌این‌باره با «وقایع‌اتفاقیه» گفت‌و‌گو کردند. این دو تحلیلگر بر این باور هستند اگر انتظارات اقتصادی کنترل نشود، تأثیر برجام بر اقتصاد ایران را با مشکلات بسیاری مواجه خواهد کرد
به آینده اقتصاد ایران خوش‌بین هستم
هدی پازوکی
کارشناس اقتصادی
تلاش آمریکا برای برقراری روابط اقتصادی شرکت‌های خارجی با ایران با عمل به تعهد لغو پله‌به‌پله تحریم‌های اقتصادی ایران کاملا مشهود است. بسیاری از شرکت‌های اروپایی هشت سال برای برقراری دوباره همکاری‌های اقتصادی با ایران لحظه‌شماری کرده‌اند. نمونه این کشورها، آلمان است که مشکلات بانکی خود برای بازگشت دوباره به بازار ایران را حل و اذعان کرد: در سال‌هایی که ایران تحریم بود، اقتصاد آلمان هم با چالش‌های بسیاری مواجه شد؛ بنابراین تعجب ندارد اگر بگوییم تحریم‌‌کنندگان اقتصاد ایران به اندازه ما از محرومیت‌های روابط تجاری و اقتصادی آسیب دیده‌اند. آمریکا هم به تعهدات خود درباره لغو تحریم‌های ایران عمل و در آخرین اقدام خودش مبادله تجاری کشورها با ایران بر پایه دلار را آزاد کرده است. این اتفاق برای اقتصاد ایران بسیار حائز‌اهمیت است. مشکل تأمین نقدینگی ایران از طریق فاینانس با این تصمیم خزانه‌داری آمریکا به‌طور کلی برطرف خواهد شد. با توجه به این تحولات، من به‌عنوان یک کارشناس اقتصادی به چشم‌انداز اقتصادی کشورم بسیار خوش‌بین هستم و تنها نگرانی‌ام از اقدامات تندروها و گروه‌های مخالف دولت در بی‌اثرکردن آثار برجام بر اقتصاد ایران است.
دولت، انتظارات را کنترل کند
غلامحسین دوانی
تحلیلگر بازار سرمایه
از ابتدای اجرائی‌شدن برجام انتظارات مردم از تأثیر زودهنگام این اتفاق بر اقتصاد و وضعیت معیشتشان بیشتر شد. در واقع، به‌دلیل تبلیغاتی که تیم رسانه‌ای دولت یازدهم در همان روزهای اول درباره حل‌وفصل‌شدن همه مشکلات اقتصادی بعد از برجام انجام داد، این انتظارات هم به وجود آمد. به همین علت، هرجا دولت در تحقق یکی از وعده‌های خود با بن‌بست مواجه میشود، عده‌ای کل داستان توافق هسته‌ای و تأثیری را که بر اقتصاد ایران دارد، زیرسؤال می‌برند؛ بنابراین دولت بیش از هر زمان دیگری باید با اطلاع‌رسانی درست و شفاف درباره روند فعالیت‌های اقتصادی از به‌وجودآمدن انتظارات غیر‌منطقی جلوگیری کند که در غیر این صورت خسارات جبران‌ناپذیر آن حتی از ضربه تحریم‌ها بر اقتصاد هم بیشتر خواهد بود. همین اتفاق‌ها در چند ماه گذشته، بازار سرمایه در ایران را با نوسانات بسیاری مواجه کرده است. از زمانی که خبر لغو محدودیت تجارت کشورهای خارجی با ایران بر پایه دلار مطرح شده است، بسیاری منتظر تغییر چشمگیر قیمت دلار در بازار یا رونق بی‌سابقه در بازار سرمایه هستند. این در حالی است که حتی اگر در روزهای آینده به‌دلیل این تصمیم نوسانی در بازار سرمایه به وجود آید، منطقی نیست و بر‌اساس جو روانی حاکم بر اقتصاد به وجود آمده است.
