مراسم اولین سالگرد در گذشت عبدالرحمان طیار مشهور به دده کاتیب شاعر و عارف بزرگ آذربایجانی و رهبر معنوی ترکهای سنی مذهب غرب آذربایجان٬ عصر امروز دوم اسفند ۱۳۸۸ مصادف با ۲۱ فوریه ۲۰۱۰ همزمان با روز جهانی زبان مادری٬ در قصبه قولونجو (قولنجی) در اورمیه٬ تحت کنترل شدید امنیتی و با حضور نیروهای لباس شخصی و مأموران مسلح برگزار شد.
در این مراسم هزاران شرکت کننده از روستاهای مجاور و شهرهای اورمیه٬ سولدوز (نقده)٬ قوشاچای (میاندوآب)٬ تبریز٬ شبستر٬ خوی٬ ماکی (ماکو) و سالماس (سلماس) حضور داشتند٬ که در بین آنها عده زیادی از فعالان حرکت ملی و جنبش دانشجویی آذربایجان٬ هنرمندان٬ شاعران٬ نویسندگان و روزنامه نگاران آذربایجانی دیده می شدند.
مراسم از ساعت سه بعد ظهر در فضایی کاملا دولتی با سخنرانی امام جمعه قولونجو، مدیر کل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان آذربایجان غربی، حجت الاسلام سلمان ذاکری و جواد جهانگیرزاده نمایندگان ارومیه در مجلس شورای اسلامی آغاز و تا ساعت شش عصر ادامه یافت. در بخشی از مراسم آشیق محمد حسین دهقان هنرمند پیشکسوت اورمیه ای، شاعر محمود صادقپور (شامی) شاعر و از ترکهای سنی مذهب اورمیه و بهرام اسدی شاعر و مدیر انتشارات یاز اورمیه با ذکر خصوصیاتی از شخصیت دده کاتیب قطعات شعری در وصف او خواندند.
به گزارش خبرنگار اورمونیوز علاوه بر آماده باش نیروهای انتظامی در شهر اورمیه به منظور جلوگیری از اعتراضات احتمالی در روز جهانی زبان مادری٬ قصبه قولونجو نیز در این روز در محاصره کامل خودرو های نیروی انتظامی و مأموران لباس شخصی بود. مستقر شدن مأموران مسلح به کلاشینکف در پشت بام منازل اطراف مسجد محمد رسول الله قولونجو موجب حیرت و نگرانی اهالی قولونجو و شرکت کنندگان از سایر مناطق شده بود. سردار کرمی فرمانده نیروی انتظامی استان آذربایجان غربی خود نیز در مراسم حضور داشت و هر از چند گاهی نیروهای لباس شخصی در داخل مسجد به صورت یادداشت و یا در گوشی گزارشی از وضعیت بیرون مسجد به وی می دادند.
بر اساس خبرهای موثق رسیده به گروه خبری اورمونیوز٬ پلیس امنیت و دایره حفاظت اطلاعات نیروی انتظامی استان آذربایجان غربی با ارسال بخشنامه های کتبی به تمام واحدهای نیروی انتظامی خاطر نشان کرده بود که عناصر «تجزیه طلب و پان ترکیست» قصد دارند به مناسبت روز دوم اسفند٬ روز جهانی زبان مادری با بهانه قرار دادن مراسم سالگرد دده کاتیب در قصبه قولنجو تجمع و به تحرکاتی دست بزنند.
به دلیل مصادف شدن روز جهانی زبان مادری با سالگرد درگذشت دده کاتیب که نقشی خارق العاده در ترویج زبان و ادبیات ترکی آذربایجانی در غرب آذربایجان به خصوص در روستاها داشته است٬ فعالان حرکت ملی آذربایجان با حضور گسترده در این مراسم قصد حرکت دسته جمعی به سوی مزار مرحوم دده کاتیب و بزرگداشت روز زبان مادری بر مزار او را داشتند که به علت مورد تهدید قرار گرفتن عده ای از فعالان حرکت ملی در قولونجو و خانواده شاعر٬ این مراسم صورت نگرفت.
علیرغم هماهنگیهای قبلی در خصوص برگزاری مراسم در مزار مرحوم دده کاتیب در ساعت ۵ عصر نیروهای لباس شخصی و مسئولین اداره فرهنگ و ارشاد مانع این کار شدند و با آغاز اعتراضات فعالین حرکت ملی آذربایجان٬ فرزند ارشد دده کاتیب اعلام کرد که مراسم بر سر مزار را لغو کرده اند. اوبه طور آشکار گفت که «اجازه این کار را نمی دهند».
علیرغم برخی ممانعتها و مسافت طولانی، حضور فعالین شناخته شده حرکت ملی، روشنفکران، نویسندگان، روزنامه نگاران و فعالین جنبش دانشجویی در مراسم بسیار گسترده و چشمگیر بود. انبوه مردم به قدری زیاد بود که مسیر رود خانه خشک شده قصبه قولونجو مملو از اتومبیل بود.
حاج عبدالرحمان طیار معروف به قولونجولو دده کاتیب شاعر و عارف بزرگ آذربایجانی و رهبر معنوی طوایف کوره سوننی و صدها هزار ترک سنی مذهب آذربایجان غربی روز جمعه دوم اسفندماه سال ۱۳۸۷ درسن ۸۴ سالگی در بیمارستان “آذربایجان” ارومیه در گذشت. وی به دلیل اشعار ملی و مذهبی اش در بین ترکهای آذربایجان غربی و مناطقی از کشور ترکیه از محبوبیت بسیار بالایی برخوردار بود. در سال های اخیر با رشد جریانهای ملی در بین ترکهای آذربایجان دده کاتیب به دلیل سن بالا و ادبیات ملی حاکم بر اشعارش در بین جوانان و هویت طلبان آذربایجانی بسیار مورد احترام بوده است.
لازم به ذکر است که آذربایجانیهای سنی مذهب از تبعیضهای اقتصادی٬ فرهنگی٬ اجتماعی و سیاسی فراوانی رنج می برند. آنها بسیار به ندرت در ادارات و مراکز دولتی به کار گرفته می شوند و با این که در شهرهای ارومیه٬ سلماس و خوی حدود پانصد هزار ترک سنی مذهب زندگی می کنند تا کنون موفق به تأسیس هیچ تشکل غیر دولتی اجتماعی و یا مذهبی نگشته اند. علیرغم مراجعت مکرر ترکهای سنی آذربایجان غربی به مسئولین جهت احداث مدارس دینی٬ هیچگاه این اجازه به آنها داده نشده و پیگیری کنندگان را به ارتباط با کشورهای خارجی و وهابیگری متهم نموده و تهدید به بازداشت کرده اند. حکومت ایران همچنین باتغییر مسیر آبهای زیرزمینی مناطق آنها همچون قولونجو٬ کهریز٬ گول تپه و قیزیل خنه یه (خانقاه سرخ) کشاورزان سنی مدهب آذربایجانی را در تنگنای اقتصادی قرار داده و آنها را مجبور به مهاجرت به شهرها می کند.
در حاشیه مراسم بزرگداشت دده کاتیب:
فعالین حرکت ملی آذربایجان بعد از فاتحه خوانی بدون گوش فرا دادن به سخنان سخنرانهای دولتی از مسجد خارج و در محوطه حیاط مسجد تجمع کرده و به بحث در مورد مراسم و روز جهانی زبان مادری پرداختند.
شنیده ها حاکی است که فرزند ارشد مرحوم دده کاتیب یک روز قبل یعنی روز یکم اسفند به اداره فرهنگ و ارشاد اورمیه فرا خوانده شده و در حضور نماینده اداره اطلاعات و نیروی انتظامی بعد از سه ساعت جلسه و بازجوییها به او هشدار داده شده بود که مسئولیت هر گونه تحرک عناصر «پان ترکیست» بر عهده وی می باشد.
بر خلاف سال گذشته اجازه نصب هیچگونه پارچه و پیام تسلیت به زبان ترکی در داخل و بیرون مسجد داده نشده بود و برخی از پارچه نوشته ها که از سوی فعالین حرکت ملی و دانشجویی آذربایجان به مراسم آورده شده بود در دست آنها باقی ماند.
مجری مراسم که یکی از چهرهای شناخته شده حرکت ملی آذربایجان بود ۲۰ دقیقه مانده به آغاز مراسم به توصیه اداره فرهنگ و ارشاد تغییر و مجری برنامه به عهده یکی از افراد فرهنگ و ارشاد گذاشته شد.
در ورودی محوطه حیاط مسجد آثار و اشعار منتشر شده حاج عبدالرحمان طیار بر روی میزی به فروش می رسید. اکثر کتابها توسط حاضرین خریداری شدند.
چند تن از روزنامه نگاران آذربایجان که قصد مصاحبه با نمایندگان مجلس و سردار کرمی را داشتند از این کار منع شدند.
نیروهای لباس شخصی به شدت مانع فیلمبرداری و عکسبرداری از حضور مردم و انبوه نیروهای انتظامی حاضر در محل می شدند.
به دلیل فضای پلیسی حاکم بر مراسم و ممانعت های به عمل آمده خبرنگار گروه خبری اورمونیوز موفق به تهیه گزارش تصویری نگردید.
طبق شنیده ها در خصوص عدم حضور دوستداران شاعر از کشور ترکیه (که عمدتا از شهر وان هستند) در قولونجو به خانواده شاعر اخطار داده شده بود.
