در جهان فانتزی رضا پهلوی، اگر فلش بکی به انقلاب بهمن بزنیم، این زخم و «ترومای» عمیق سلطنت که با سپردن آسان زمام ارتش و کلیه نهادهای نظامی و سرکوبگر و نیز سرنوشت کشور به‌خمینی و حواریون وی، توسط دولت آمریکا و تمکین شاه به آن صورت گرفت هیچ گاه التیام نیافته است، و حالا گویا برای ترمیم آن در یک وارونگی تاریخیِ دیگر، قرار است به‌وساطت سپاه، ارتش ویژه نهاد ولایت فقیه، قدرت از حکومت اسلامی به فرزندهمان پادشاه سرنگون شده تحویل داده شود تا که «تاریخ» وارونه شده به هیچ‌کدامشان بدهکار نباشد و هر دو کفه معامله یر به یر شوند!.آیا واقعا مسخره و نوعی پریشان فکری نیست که یک مدعی اپوزیسیون حکومت اسلامی به نهادی چون سپاه به مثابه ریسمان نجات و اهرم گذار از نظام جمهوری اسلامی دل به بندد؟!.

مدت هاست که تعمیق بحران همه جانبه اقتصادی و سیاسی و تشدیدبن بست و شکاف های حاکمیت، و تسخیرخیابان ها با اعتراض های بی وقفه معلمان و کارگران شاغل و بازنشستگان و پیمانی ها و تهیدستان و جوانان، با فرایند دوقطی کردن جامعه علیه نظام و انزوای پرشکوه آن، حاکمیت را در وضعیت باخت استراتژیکی و حتی در معرض شکندگی تفوق تاکتیکی و ضرورت درهم شکستن آخرین حربه رژیم یعنی سرکوب و سیاست هراس و رعب افکنی قرارداده است و بتدریج علیرغم افت و خیزهای مقطعی با تعمیق مطالبات و بسط دامنه توده ای خود شاهد تغییرتوازن قوا علیه نظام و بسودجنبش ها هستیم.

هدف این نوشته به سهم خود نگاهی است به کل پیکره بحران و نقبی به ریشه های چند لایه و کثیر الوجوه و گیج کننده آن با تمامی تناقضات و تهدیدها و فرصت هایش، اجتناب از ساده سازی های معمول و کلیشه ای و یا برخاسته از آرزوها و راه حل های پیشینی و ناکجاآبادی، و در این راستا ریسک کرده و به دنبال یافتن معنا و محتوای بحران و کوره راه هائی برای پیش روی است.

امروزه دهکده جهانی یک واقعیت است و مسائل سرنوشت ساز برای همه ساکنین سیاره مسائلی با خصلت جهانی هستند که مسائل اخص دولت-ملت ها ذیل آن عمل می کنند. در چنین دهکده ای اگر کسی از بازگشت به دولت ملت ها، فرقی نمی نمی کند از نوع غالبش باشد یا مغلوبش صحبت می کند، در حقیقت از چیزی دفاع می کند که ربطی به جهان واقعی و سویه های نو و ترقی خواهانه آن و از جمله حق تعیین سرنوشت ندارد.

چنین فرایندی را ولو با افت و خیز شاهدیم و وقتی زمانش فرابرسد، این همان لحظه های بهم خوردن موازنه قوا و تغییرجهت دوره انتقال نه به سوی تثبیت حاکمیت آن گونه که سودایش را داشت، که هم چون بازگشت بومرنگ پرتاب شده و اصابت آن به صورت خود حاکمیت است و چه بسا آغاز زوال حاکمیت و «شام آخر» خواهد بود. رانده شدن پارادایم اسلامی سیاسی به آخرین سنگر مقاومت خود در عین حال به معنی ورود به کوچه باریک بن بست هم هست. نبرد در آخرین سنگر پارادایم می تواند در حکم «شام آخر»هم باشد؟!

اگر دموکراسی پیش شرط آگاهی و تشکل است لااقل در کشورهای استبدادی که موضوع بحث ایشان بود، چگونه کارگران و «لگدمال شدگان»در غیاب آن قادر خواهند بود قدرت را تصرف کرده و یک دولتی با خصلت دموکراتیک و ضداستبدادی تشکیل بدهند؟! چنان که مشهوداست ما با یک سیکل بسته مواجهیم که در آن نتیجه با پیش شرط خود در نتاقض قراردارد

پیوند خیابان و کار (و جنبش های خیابانی و مطالباتی) که تجربه خیزش اصفهان نمونه برجسته ای از آن است. سوای ویژگی های منحصر به فرد خود در اساس به عنوان الگوئی موفق و الهام بخش از مسیر و اهمیت پیوندبین دوشاخه اصلی مبارزاتی یعنی جنبش های خیابانی و مطالباتی در سطح استانی که تکرار و تکثیر آن ها، چه در قالب استانی و در راستای برپاکردن کانون های خیزش متعدد در مناطق مختلف، و چه ایجادبستری عینی برای زیرساخت های یک خیزش سراسری در تحقق پیوند این دو شاخه اصلی.

با وجود واقعیت انباشته شدن بیش از پیش بحران ها، سکانداران اصلی رژیم و شخص خامنه ای و نهادسپاه بر این باورهستند که تنها از طریق میلیتاریزه کردن هرچه بیشتر عرصه سیاسی و از جمله ساختار قدرت و مناسبات اجتماعی و کاربرد خشونت برهنه و دادن وعده و وعیدهای دروغین و واهی و نیز بحران آفرینی از طریق دوگانه سازی حول دشمن و نظام است که می توانند قدرت و امتیازات خود را حفظ کنند.

وضعیت اضطراری است، اضطرار نه استثنا و گذرا که قاعده است، و این که مسیربرون رفت نجات سیاره از بالا در بن بست قراردارد، و پیشبردحل این بحران وجودی و زیست- بومی و تاریخی که بیش از هرزمانی درونمایه اش ضدیت با کالاسازی تعمیم یافته سرمایه داری و حاکمیت پول و بازارجهانی شده برسرنوشت انسان است، و بیش از هروقتی مستقیما به دوش مردم و پائینی ها همچون عاملان و پیش برندگان اصلی تاریخ (بیش از همه توسط اکثریت عظیم تهیدستان و به حاشیه رانده شدگان جهان وهم چنین جوانان و نسل های جدیدی که بیشترین آسیب های بحران را متحمل می شوند) منتقل شده است.

آن چه که گوترش تحت عنوان شکل دادن به الگوی رفتاری و دستکاری ذهنی به آن اشاره می کند، در حقیقت چیزی جز پیشرفته ترین نوع تکنولوژی اعمال قدرت برای تبدیل شهروندان به ابژه سرمایه و بازار و یا اهداف سیاسی معطوف به آن نیست. در عین حال، بازتاب یک احساس نگرانی فراگیر و همگانی از پایش دیجیتالی است که گوئی راه فراری از آن وجود ندارد و همه ناگزیرند خود را با آن همساز کنند.

ناگفته نماند که کروبی تاکنون در این مورد حتی حرفی نزده است. انگار نه انگار که چنین جنایتی وقوع پیداکرده است. اگر منتظری با گذشتن از موقعیت قائم مقامی خود به افشاگری آن جنایت پرداخت، موسوی اما برای نجات موقعیت خود به توجیه آن پرداخته است.

طبعا تشدید فشارهای خارجی و تشدید بحران های داخلی و بویژه بحران اقتصادی و معیشتی احتمالا با شدت بیشتری موجودیت رژیم را تهدید خواهندکرد؛ اما معلوم نیست که این نوع شکنندگی ها حتما به سود مردم و رهائی از استبداد و فلاکت و دست یابی به آزادی و دموکراسی باشد. چرا که از دل فقر و فلاکت و بی ثباتی زیاده از حد، چه بسا خشونت و تباهی و خشم کور و توهمات ناکجاآبادی فوران کند.

علیرغم آن که در اولین واکنش ها بخشی از حاکمیت نگران کنترل جمعیت بودند و با آن به عنوان یک امرامنیتی و تهدیدکننده برخوردکردند، اما بخش دیگری از حاکمیت و از جمله وزارت ارشاد بر آن شدند که با احتیاط بسیار و بقول خودشان از آن برای تغییر ذاتقه تلخ مردم فرصت و مرهمی برای کاهش خشمشان فراهم سازند. از همین رو با وجود همه ماهیت هنرستیزرژیم که امروزه برای همه شهروندان آشکارشده است، سعی کرده اند که آن را مدیریت کرده و به نحو کنترل شده و بهداشتی برگزارکنند. البته رژیم اسلامی در مصادره و مهندسی و از آن خود کردن ید طولائی دارد و اساسا یکی از وظایف نهادهای امنیتی و تبلیغاتی هم محسوب می شود.

بحران در حوزه اقتصاد بیمار و شکاف بین اقتصاد واقعی و اقتصاد رسمی در گذر زمان به چنان درجه ای از انباشتگی رسیده است که به محض شروع تهدیدها و فشارهای خارجی دال بر شروع تحریم ها، هم چون برخورد نیشتری با دمل چرکین، حتی قبل از آن که خود تحریم ها شروع شود، حباب بزرگ بحران ترکید و موجب فرار سرمایه و سرمایه گذاران اعم از داخلی و خارجی شد و وضعیت چنان و خیم گشت که رژیم توان حفظ تعادل و ثبات مصنوعی تا کنونی نظیر سطح قیمت ها و تورم سرکوب شده را از دست داد و ناچار گردید که به شوک تراپی بزرگ و دردناکی در اقتصاد که سال ها از ترس برآشفتگی فرودستان جامعه سعی در کنترل شیب آن داشت، متوسل شود.

او در تازه ترین پیام خود ریشه دردهای کشور را در کسانی که او معمولا با عنوان «فرقه گرایان تبهکار» از محتوای اقتصادی و اجتماعی و سیاسی آن تهی می کند، آن ها را غیرایرانی و ضدایرانی می داند که گویا از سرزمین دیگری به ایران هجوم آورده باشند. در انطباق با چنین تصویری راه حل هم پس گرفتن کشورمان از چنگ این غیرایرانی ها و ضدایرانی هاست. در این ریشه یابی معلوم می شود که آنچه که در این چهل سال بر سر این مملکت آمده است از هجوم مشتی غیرایرانی سرچشمه گرفته است.

با این همه از آن جا که صخره زیرپای «حضرت آقا» ترک برداشته و محکم نیست، و از خیابان ها شعار مرگ بر استبداد به گوش می رسد و در صفوف بالائی علیرغم تظاهر به وحدت و یکپارچگی مصنوعی، شکاف ها به حد اعلای خود رسیده و مانیفست های نجات و حذف نظارت استصوابی و آزادی زندانیان سیاسی و... داده می شود، فرار به جلو در موقعیت ضعف و هنگامی که پشت جبهه مستحکمی وجود ندارد، موجب آشفتگی و ریزش بازهم هر چه بیشتر قدرت در حال تحلیل سیستم خواهد شد.

اگر در نظربگیریم که رژیم و سرداران سپاه و سایر بخش های امنیتی رژیم از دیرباز با چنگ انداختن به این حوزه، کوشیده اند که جوانان جامعه را کنترل نمایند و باصطلاح خشم و انرژی نهفته در آنان را باصطلاح مدیریت کرده و جهت بدهند، اکنون اما با چرخش اوضاع بزیان رژیم، این گونه میادین که بطورطبیعی امکان تجمع گسترده جوانان و مردم در یک محیط را فراهم می سازند، به نقطه آسیب و خطر برای رژیم تبدیل می شوند.

بنابراین این اپوزیسیون باصطلاح برانداز که نگاهش به همان قدرت ها و تبعیت از فرامین آن ها نهاده شده است، برای مردمی که فریادشان از اعمال همین نوع سیاست هائی که برایشان ره آوردی جز فقر و تباهی و حاشیه شدگی بیشتر نداشته است، چه چیزی جز همان وعده های کلی و انتزاعی برای برانگیختن امید می تواند در چنته تهی خود داشته باشد؟ گفتگوی فوق یک بارددیگر ماهیت فریب کارانه و تهی بودن انبان آنان را عیان ساخت.

آیا ترامپ خواهد توانست بر پشت جبهه خود غلبه کند و راه در پای آزمون جدید و چالش برانگیز نظم جدیدجهانی بگذارد؟ آن چه که در این رویکرد از جهاتی نافی همدیگر و تناقض بشمار می روند، از نظرترامپ دو جزء مکمل هم تصور می شوند. در نزداو اهرم فشار و تهدید بخشی از اهرم های سازش هم بشمار می روند!

هدف البرایت و نظایراو که خود از خادمان وفاداربه وال استریت بوده اند، چیزی جز نجات لیبرال دموکراسی دستخوش بحران نیست. به همین دلیل دفاع او از لیبرال دموکراسی آکنده از تناقض است. از یکسو می پذیرد که دولت ها قادر به حل مشکل شکاف میان ثروت و فقر نیستند و شهروندان هم حق دارند که خواهان سیستم بهداشتی کارا، محل‌های اشتغال مطمئن و نظام آموزشی کارآمد باشند؛ اما هم چنان بدنبال راهی برای احیاء و نوسازی «قرارداد اجتماعی شکسته شده» و آن گونه دولت های کنترل کننده است که وجودخارجی ندارد، دولت هائی خارج از نفوذ پول و بازارسرمایه.