از بی‌حقی مطلق نمی‌توان به مفهوم حق رسید. تجربه‌ای از حق باید امکان‌پذیر شود تا بتوان حق‌خواهانه به انتقاد از وضع موجود پرداخت. انقلاب بهمن بر مبنای تجربه‌ای از حق صورت گرفت: آن کس که حقی نداشت، می‌دانست که حقی وجود دارد و او بر آن شد آن را بخواهد و آن کس که در محدوده خود حقی داشت و از آن آگاه بود، در پی گسترش آن بود. انقلاب اما بر مدار حق پیش نرفت

پیشتر این تصور عمومی حاکم بود که انقلاب به معنای جایگزین کردن سرمایه داری بوسیله یک تمامیت یا سیستم دیگر است. اکنون می توانیم ببینیم که آنگونه ایده انقلاب موفقیتی نداشته است. و ما می توانیم ببینیم که این نوع مفهوم و ایده تمامیت، در پیوند تنگاتنگ با سازمان کار بشری بمثابه کار مجرد قرار دارد.

در تاریخ اندیشه هیچ ایده ای مثل پیشرفت تا این اندازه عمر کوتاه و متضادی نداشته است. از نظر بسیاری این ایده از همان ابتدای تولدش، مرده بود. بدون شک در ابتدا در جریان نخستین انقلاب صنعتی، "پیشرفت" به هم سطح باورهای به چالش کشیده، کاهش داده شده بود. سپس با فاجعه آشویتز (اردوگاه اسرای نازی) و هیروشیما، کلمه "پیشرفت" آن چنان مسئله برانگیز شد که بجای آن از واژه خنثی "تغییر" استفاده می شد. سرانجام هر گونه تغییر را پیشرفت نامیدند.

درقرن هفتم میلادی، امپراتوری روم محو شده است، مسیحیت در حران وجودی وهم هستی شناسانه قراردارد؛ امپراتوری پارسها که حتا با تبدیل شدن به حکومت مغ ها، نه تنها بحران چند قرنی اش را سروسامانی نبخشیده است، بلکه راه اضمحلال تجربه شده امپراتوری روم را پیشرو دارد. …ظهوراسلام واستقرارتقریبا دویست ساله اش درتمام این مناطق و پیام وشمشیروحدت ووحدت زیرلوای یک خدای واحد، درحقیقت، نقد روند اضمحلالی است که نشان داده شد. این بحران ازهمان دسته بحرانهایی بود که هرسه حوزه الهیات، فلسفه، وتاریخ را در برگرفت و اساسا حتا تا باز تعریف خدا نیز پیشرفته و..

آنچه که “استبداد آسیایی” یا “شیوه تولید آسیایی” نامیده شده است، در حقیقت، همزیستی ثبات بخش و امنیت ساز – داخلی و خارجی- و امتزاج بسیار جاافتاده این سه شیوه کشاورزی زمین – پایه، گله داری زمین – پایه، و آهنگری-صنعتگری روح- پایه بوده است و از این مسیر اساسا خود، جاده و تمدنی دیگر را بنا نهاده است.

تجربە ایران نشان می دهد کە تئوری مورد نظر چپها در اوائل انقلاب در مورد نیروهای تازە بە قدرت رسیدە، یک تئوری ناکارآمد بود. ناکارآمد نە از این لحاظ کە چپها موفق بە جلب آنان بە طرف جبهە کشورهای سوسیالیستی نشدند، بلکە از این لحاظ کە تجربە جمهوری اسلامی کل این تئور را بە چالش کشید و کشیدە است. تجربەای کە در آن ایدەئولوژی آنقدر قوی بود کە توانست نیروهای بینابینی را بدون آنکە بە طرفی بپیوندند بە کسب هویت سیاسی مستقل رهنمون شود.

مذاکرات پیش روی برای هردو طرف فرصتی است برای اثبات حسن نیت و ارادە آنها برای رسیدن بە توافقی جامع و پایدار پیرامون این مناقشە و زدن مهر پایان بر تحریمهایی کە بنیانهای اقتصادی کشور را در معرض تلاشی بیشتر قرار می دهند. متاسفانە جبران زیانهای کلان مختلفی کە در اثر سیاستهای هستەای حکومت بە جامعە ما تحمیل گردیدە ناممکن است، اما چنان کە گفتە شد، جلوی ضرر را هر جا کە بگیرند، منفعت است. مسئولیت هیئت اعزامی حکومت برای کامیابی مذاکرات و گذاشتن نقطه پایان بر زیانها و خسارات آتی، بیش ازنمایندگان ۵+ ۱ است؛ زیرا لاینحل ماندن مناقشات موجود و طولانی شدن زمان تحریمها بە منافع ملی واقعی ایران آسیبهای شدیدتری وارد خواهد کرد.

اما مهمترین تغییر، پیوستن کارکنان تولید فکری به صفوف پرولتاریا است. معلمین، دانشگاهیان، هنرمندان، روزنامه نگاران، پزشکان، پرستاران، مهندسین، محققین و غیره که در گذشته به صورت خویش کارفرما عمل می کردند، یا عمدتا از درآمد هایی غیر از این کارها امرار معاش می کردند، اکنون به صورت مزدبگیران درآمده اند. جنبش کارگری، دیگر به کارخانه محدود نیست.

اگر تجربیات این سی و چندساله را از جایگاه عدم تشخیص و تمایز، و تفکیک مقولات دولت (استیت)، حکومت (گاورنمنت)، مورد توجه قرار دهیم، شاید بتوان به ریشه نظری و نقد گذشته یا تولید تاریخ در ایران و در گروهها و شکلگیریهای مختلف سیاسی و اجتماعی، از جوانب مختلف پی برد.