از جمله نخستین روشنفکران و مبارزان اجتماعی که در دهه 30 قرن بیست؛ یعنی پیش از پیروزی کمونیسم، به غرب گرایی در ادبیات چین اعتراض کردند، مائو بود که علیه اروپایی نمودن ادبیات و به جانبداری از ادبیات خلقی، بومی و سنتی چین اشاره نمود.

لین شو(1852-1924) مترجم معروف چینی در طول عمر خود حدود 180 اثر ادبی اروپایی را به زبان چینی ترجمه نمود از آنجمله بعضی ازآثار موپاساد، وایتمن، لردبایرون، ارسطو، شکسپیر، دانته، بالزاک، زولا، فلوبر، ایروینگ ،هاگارد، داودسون، سلر، هاروی، کیتس، هاویتمن، گالس، و رثی.

فردوسی نبوغ شاعرانه‌اش را در خدمت مردم و خلق خود قرارداد. او استاد شخصیت پروری ادبی روایتی و میدان نبرد است و با تکیه‌بر احساسات انسانگرایانه عمیق خود قادر است شرایط و حالات قهرمان را در میدان جنگ احساس وبیان کند.

مارکس و انگلس نخواستند که سوسیالیسم علمی یا کمونیسم اساساً نمایانگر یک فلسفه باشد. کارل کورش از مارکس و انگلس نقل می‌کند که وظیفه سوسیالیسم علمی است که فلسفه را در کل، چه ازنظر شکل و چه ازنظر محتوا قاطعانه لغو کرده و از آن فراتر رود.

هابرماس از مجتهد شبستری یاد می‌کند که چند سالی مقیم آلمان بوده و اکنون منتقدی مطرح، و وظایف سروش در دهه نود را به‌عهده گرفته است. او از یک استاد مذهبی دانشگاهی یاد می‌کند که مدعی است همچون کارل مارکس که نظریه هگل را سر بر پا نمود، نظریه ماکس وبر را وارونه نمود و غرب در آینده از او و از ابن خلدون با احترام یاد خواهد کرد.

به دلیل پدیده‌های اجتماعی مانند شعار مصرف بیشتر، اعتیاد به تلویزیون، فردگرایی طبقه متوسط سفیدپوست، عوارض ناشی از جنگ ویتنام، و رشد اخلاق هیپی‌گری، قشر روشنفکر ملی و سنتی دست به اعتراض زد و با شعار رؤیای آمریکایی و سرزمین امکانات نامحدود، همبستگی میهنی را در برابر هجوم یاس و سرخوردگی توصیه نمود و شعار می‌داد "میهن‌پرست باش و به سیاست فکر نکن!"

در پایان قرن 19 روشنفکران و مبارزان چینی با ورود ایده‌های غربی و جستجوی فرم‌های جدید ادبی، قصد عبور از فرهنگ قرون‌وسطایی خود و آغاز یک نوزایی برای روشنگری کردند

پاوند می‌گفت: امریکا نیاز به یک رنسانس فرهنگی دارد و نویسنده و هنرمند مانند یک کارگر، تولیدکننده کالایی بنام ارزش فرهنگی است. او طرفدار فلسفه نوافلاطونی، اندیشه‌های کنفوسیوسی، و مکتب رواقی یونانی بود.

در قرن گذشته علاقه سوسیال دمکراتهای اروپا به مارک آورل بخاطر عمل گرایی و اخلاق سیاسی وی بود. او در کنار کانت، کائوتسکی ، و کارل پوپر، چهارمین فیلسوف مورد علاقه سوسیال دمکراتهای غرب شد

سنکا (4 پ. - 65 ب. Seneca)، متفکر رواقی رومی در سال 4 پیش از میلاد در منطقه اندلس اسپانیا بدنیا آمد و در سال 65 بعد از میلاد به دستور نرون، امپراتور رومی مجبور به خودکشی شد؛ گرچه او رواقی آنارشیستی بود که مشاور اخلاقی یک حاکم و دیکتاتور گردیده بود. سنکا چون سقراط، فلسفه را علم اخلاق می دانست. او خلاف افلاتون و ارسطو، مخالف نظام برده داری رم بود و کوشید با تکیه بر جهانبینی رواقی نو به انتقاد از امپریالیسم روم بپردازد.

سیسرو همچون افلاتون ابتدا شاعر و سپس فیلسوف شد و در امپراتوری رم در جوانی به بالاترین مقام دولتی یعنی شغل سفیری رسید. او می گفت که بدون عدالت هیچ دولتی قابل دوام نیست. او خالق آثاری در زمینه های فلسفه، هنر سخنوری، اداره دولت و نظریه های جمهوریت بود و برای رومیان زمان خود حداقل 500 سال ارثیه فرهنگ یونانی را برای انتخاب علاقمندان ترجمه و معرفی نمود.

به دیوگنس لقب "پرولتر فلسفی" داده بودند، چون او نه متفکر و معلم برج عاج نشین بلکه فیلسوف کوچه بازار و خیابان و میدانها بود. ارنست بلوخ می گفت که او مبلغ ایدئولوژی گدای سعادتمند بود. هدف فلسفه کوچه بازاری و عامیانه وی یک شوک درمانی غیرمنتظره بود تا همنوعان را به تفکر اندازد. دیوگنس از نخستین کسانی بود که می خواست با کمک فلسفه انسان را آزاد کند یا به بلوغ فکری برساند و می گفت: "روشنفکرباید منتقد و سرکش باشد و ایجاد مزاحمت کند، کسی که دنبال عوام بیافتد یا مداح اشراف گردد، یک خواجه مقطوع النسل است و نه یک فیلسوف."

رواقیون با تکیه روی سه موضوع – منطق، اخلاق و طبیعت - نخستین سیستم فلسفی بسته جهانی را عرض نمودند و برای اولین بار در فلسفه، مقوله وظیفه و مسئولیت را طرح کردند. اساس نظر و عمل آنان شناخت طبیعت و قوانین فیزیک بود. در نظر آنان دیالکتیک یعنی هنر دیالوگ با دیگران. مکتب رواقی بعدها خصوصیات مذهبی عرفانی گرفت و روی دین و فرهنگ مسیح اثر گذاشت. آنها مخالف اصل لذت جویی اپیکور بودند و در آغاز به نظرات ارسطو و افلاتون اتکا داشتند.

فلسفه افلاتون فلسفه عاشقان است ولی باید پرسید معشوقه کیست یا چیست؟ او عشق را کوششی برای رسیدن ابدی به زیبایی می دانست و می گفت عشق جسمی و احساسی باید با عشق فلسفی و فکری واستتیک تعویض گردد. اساس جهانبینی افلاتون متکی به زیباشناسی و نیکوکاری بود. درنظر او عاشقی یعنی عشق به فلسفه، به زیبایی، به شناخت، به حقیقت، به ایده و به عدالت. تنها جایی که زندگی معنی وارزش می یابد مکانی است که انسان را زیبایی ها احاطه کرده باشند. زیبایی باید آدم را به یاد حقیقت بیاندازد.

ارسطو نخستین فیلسوفی است که فلسفه را سیستماتیک نمود و قرنهاست که آثار او اساس فلسفه غرب گردیده است. در نظر وی اشتغال به رشته فلسفه موجب شادمانی، رضایت، انسانیت، شجاعت و سلامت روان می گردد. او می گفت بهترین نوع زندگی کوشش برای شناخت بیشتر در زندگی کوتاه انسان است. وی مدعی بود که حقیقت یعنی تطابق تفکر با واقعیت. او از طریق شناخت تجربی ماتریالیستی به انتقاد از ایده آلیسم افلاتون پرداخت.

در یونان باستان از میانه قرن پنجم پیش از میلاد، قوانین اساسی دولتهای ایده آل طرح گردید. سقراط هیپودامس را نخستین تئوریسین دولت و معمار شهر-دولت ها می دانست. تئوریهای سیاسی در قرن 5 پیش از میلاد با تحلیل واقعیات برای تشکیل سازمانهای دولتی به اوج خود رسید و در قرن 4 پیش از میلاد موجب تشکیل مدارس فلسفی برای بحث های سیاسی شد. مشهورترین مدارس را افلاتون، ارسطو، اپیکور، زنون و بعضی از رواقیون میان قرون 3و4 پیش از میلاد تشکیل دادند.

از پنج قرن پیش از میلاد تا آغاز تاریخ مسیحی، در فلسفه رواقی و کلبی در یونان و روم باستان سه فیلسوف با نام زنون وجود داشتند: زنون الئایی رومی، زنون کیتونی قبرسی و زنون صیدونی. دو مکتب رواقی و کلبی حددود 550 سال، از سه قرن پیش ازمیلاد تا 250 سال بعدازمیلاد رونق داشتند. این دو مکتب چون ناشی از شرائط و جامعه بحران و جنگزده آن زمان یونان و روم باستان، ناشی از حکومت اسکندر مقدونی بودند، مبلغ عرفان و درونگرایی و قناعت و فروتنی و خودسازی و بدن سازی شدند که بعدها پایه اخلاقی دین مسیحیت نیز گردید.

جردانو با دفاع از نظریه کپرنیک، مبلغ نامتناهی بودن جهان شد و مدعی وجود جهانهای گوناگون دیگری غیر از کره زمین و ساکنانش شد. گوته می گفت وجود چند منظومه شمسی و تنوع جهانهای دیگر و بینهایت بودن دنیا، بزرگترین کشف بشر در زمان کپرنیک بود. جردانو می گفت جهان، تصور یا مخلوق خدا نیست بلکه طبیعت و خالق یکی اند و شناخت طبیعت موجب شناخت خالق می گردد و تنها آرزوی انسان، وحدت با ابدیت و بینهایت شدن است.

فلسفه اپیکور را می توان فلسفه سعادت و خوشبختی فردگرایانه نامید، چون به نظر او فقط در حالت لذت می توان احساس سعادت نمود. اپیکور ادامه دهنده ماتریالیسم و اتم گرایی دمکریت، فیلسوف یونانی پیش از خود بود. گرچه او علوم منطق و فیزیک را به زیر سلطه علم اخلاق درآورد. او می گفت بالاترین هدف انسان، زندگی رضایتبخش و شاد است و بر اثر آرامش و رها از ترس مذهبی و ترس از مرگ، انسان احساس خوشبختی می کند.

برای فلوطین فلسفه نوعی شکل زیستن بود و نه دانش نظری یا تاریخ گرائی. هدف اخلاقی فلوطین وحدت با خالق در حالت خلسه و عرفان بود. او مدعی بود که تمام جانداران مانند انسان و گیاه و جانور دارای روح اند. امروزه اشاره می شود که الهیات مسیحی بدون افلاتون گرایی غیرممکن است. بعد از فلوطین شاگرد نوافلاتونی او یعنی آگوستین، تأثیر مهمی روی فلسفه و الهیات مسیحی گذاشت.