خانم دونایف می گفت تئوری باید فتوکپی واقعیت باشد. او سعی نمود در نیمه دوم قرن 20 خون تازه ای در جریان بحث "فلسفه دیالکتیک" بدمد و می گفت هنوز "شبح مارکسیسم" بالای سر جهان گلوبال سرمایه داری در چرخش است. وی مخالف جدایی تئوری از سیاست و حوادث روز بود و می گفت هیچ فلسفه ای ارزش نامیدن ندارد اگر صدای توده های پایین مردم را منعکس نکند.

سکولاریسم اکنون نوعی مفهوم "فلسفه تاریخ" شده است. از آغاز عصر روشنگری از این مفهوم سیاسی فلسفی، در راه مبارزات فرهنگی استفاده گردیده. ماکس وبر دلیل پیشرفت جوامع غربی اروپایی مدرن را در پروسه سکولاریسم میدید و می گفت برای جادوزدایی و اسطوره زدایی از جهان، نیاز به عقل و منطق است. هاینه می گفت بهشت آسمانی را باید روی کره زمین ساخت. مارکس فلسفه را سکولار نمود.

کتاب "ایدئولوژی آلمانی" نقدی است به فلسفه گذشته و پیشین غرب، جدلی است با نظرات هگل و جانشینانش که بعد از کتاب "تزهای فویرباخ" و کتاب "دست نوشته های فلسفی اقتصادی" نوشته شد. مارکس بجای آزادی رمانتیک و فرمالیستی روسویی، خواهان آزادی حقیقی کمونیستی بود. او در این کتاب رابطه فلسفه با علم و عمل، رابطه فرد با جمع، و رابطه طبیعت با تاریخ را نشان می دهد.

در نیمه دوم قرن بیست، ولی پروفسورهای دانشگاهی خود را با "بحث هستی و زمان "هایدگر، و متون کلاسیک فلسفی سرگرم کننده مشغول کرده بودند و بجای انتقاد از "روابط اجتماعی" دنبال کشف "حقایق ابدی" می رفتند، و راستگرایان می گفتند جنبش اعتراضی جوانان چپ را باید با اندیشه های سوررئالیستی واکسینه نمود. در تئوریهای اگزیستنسیالیستی ادعا می شد که سرنوشت بشر وابسته به تفسیر متون تئوریک است چون شکست و پیروزی جنبش در رابطه با اهمیت "استتیک تئوری" و مبارزه طبقاتی بود.

آستوریا، نویسنده گواتمالایی در آمریکای لاتین، بخاطر رمان ضددیکتاتوری "جناب رئیس جمهور" در سال 1966 برنده جایزه لنین و در سال 1967 برنده جایزه نوبل شد. او پایه گذار ژانر ادبی "رئالیسم جادویی" از طریق رمان فوق و نیز رمان "مردهای ذرتی" است.

احترام او براى انقلاب‌هاى اجتماعى تا حدى بود كه يكى از آثارش را تقديم به “شورش‌هاى شكست‌خورده بعد از انقلاب اكتبر“ ناميد!. او ميگفت كه بايد ياد و خاطره و رنج‌هاى گمنامان مبارزه طبقاتى را در ادبيات وهنر زنده نگهداشت. آنا زگر در آثارش از محرومين حقوق اجتماعى، تعقيب‌شدگان، زير فشار قرار گرفته‌ها، مبارزه انقلابى و سوسياليستى، مقاومت ضد فاشيسم و ديكتاتورى، و اتحاد جهانى عليه زورگويى و استثمار، می‌نوشت

او در مصاحبه‌اى گفته بود:“من هيچگاه سياسى نبودم، بلكه انسانى انقلابى، چون هيچ شاعر واقعى غير انقلابى يافت نميشود. در شرايط سخت و ناگوار، شاعر بايد با مردم خنده و گريه كند. در صورت نياز او بايد گلدان خوشبوى خود را به زمين بگذارد و براى نجات بيچارگان وارد باتلاق گنديده جامعه شود“!

او ميگفت كه اگر ما جنگ و مبارزه سياسى را ببازيم، درمبارزه فرهنگى بايد پيروز شويم، اگر پاهايمان را به زنجير بكشانند، از دستهايمان بايد استفاده كنيم. منقدين ادبى مذهبى، دانته را شاعر كاتوليك ها و ميلتون را شاعر پروتستانها ناميدند. رمانتيكهاى ادبى سالها تحت تاثير اين شاعرانقلابى جمهوريخواه بودند

وى ميگفت كه اگر نتوان ناگفتنى ها را مطرح نمود و موضوع مرگ، و معنى زندگى را روشن كرد؟ پس ادبيات چه فايده اى دارد؟ و زبان هم هرچقدر آبزورد و پوچگرا باشد، ولى بيان يك واقعگرايى فكرى است