۵۰ سال پیش هنری کیسینجر به عنوان مشاور امنیتی ایالات متحده، مخفیانه به چین سفر کرد. همه تلاش تیم کیسینجر بر این بود که تا پیش از ملاقات طرفین و دستیابی به توافقی نسبی، از آن دیدار پنهانی و ماجرا جویانه، رونمایی نشود. در تاریخ نقاط عطفی وجود دارد که جهت گیری کاملاً جدیدی به سیاست جهانی می بخشد. یکی از این نقاط عطف ۵۰ سال گذشته، سفر کاملا محرمانه هنری کیسینجر به پکن، پایتخت جمهوری خلق چین بود.هنری کیسینجر، آن زمان مشاور امنیت ملی در کاخ سفید، به عنوان فرستاده ویژه رئیس جمهور ریچارد نیکسون کار می کرد تا روابط بهتری با رژیم مائو تسه تونگ که تا پیش از این، سرد و بی رونق بود برقرار کند. تماس های اولیه از طریق سفارت های دوجانبه در ورشو انجام شده بود و غلام یحیی خان رئیس جمهور پاکستان نیز در جریان امور قرار گرفته بود. در اسلام آباد، کیسینجر قرار بود در یک سفر طولانی از طریق سایگون، بانکوک، دهلی نو به پاریس توقف کند و از آنجا به پکن پرواز کند. اما سر انجام به این رسیدند که با این برنامه ریزی، هدف و مقصد اصلی سفر او، بر ملا خواهد شد و مورد شناسایی خواهد گرفت.
در تیم کیسینجر دیپلمات ریچارد اسمیزر نیز حضور داشت که من از زمان استقرار وی در برلین در اوایل دهه ۱۹۶۰ با او دوست صمیمی بودم. اوایل او در مورد بازی دزد و پاسبان که از آن زمان به طور گسترده در خاطرات کیسینجر و پرونده های آمریکایی به تصویر کشیده شده است، به من گفت: چگونه مردم و رسانه ها،از برنامه سفر او بی خبر ماندند، و او با نام رمز “پولو”، همان مارکوپولو ونیزی که به چین قرون وسطی سفر کرده بود، دیدار پنهانی و سفر ماجرا جویانه خود را پس از کسب برخی اطلاعات،آغاز کرد. بر همین اساس، او در هنگام صرف شام با غلام یحیی خان رئیس جمهور پاکستان ناگهان بهانه آورد که معده اش درد گرفته است، و بعد از آن خبر دادند که حالش باز هم بد تر شده است. به همین دلیل از طرف رئیس جمهور پاکستان اعلام شد که از کیسینجر دعوت شده است برای رفع کسالت، چند روزی را در مناطق کوهستانی پاکستان، استراحت کند. صبح روز بعد ساعت ۴ بامداد، کیسینجر با لباس مبدل و کلاه شیاردار پاکستانی و عینک آفتابی به فرودگاه چاکلالا رفت. در وقت ناهار، پس از چهار ساعت و نیم پرواز، هواپیمای حامل او در پکن نشست. در همین حال، یک موتور سیکلت به همراه سفیر آمریکا و یک کیسینجر جعلی به کوههای پاکستان رفت!
هنری کیسینجر به مدت دو روز، مذاکرات فشرده ای را با چو انلای نخست وزیر چین و همچنین وزیر امور خارجه انجام داد. آنها توافق کامل پیدا کردند. کیسینجر خلاصه نتیجه گفتگو ها را به نیکسون تلگراف کرد. و در گزارش تفصیلی خود به رئیس جمهور آمریکا نوشت:”ما بنیان دیدار شما و مائو را فراهم کردیم، تا صفحه جدیدی در تاریخ را ورق بزنیم”. نیکسون،در تاریخ ۱۵ ژوئیه در مقابل دوربین ها و میکروفون های NBC در لس آنجلس ظاهر شد و در یک سخنرانی هفت دقیقه ای، نتیجه مأموریت کیسینجر را برای عموم مردم حیرت زده اعلام کرد: اینکه چو انلای او را به پکن دعوت کرده و وی برای عادی سازی روابط دو کشور او را دعوت کرده است. وی گفت: “من این قدم را برداشتم، زیرا من کاملاً متقاعد شده ام که همه مردم از آرامش و تنش زدایی و روابط بهتر بین ایالات متحده آمریکا و جمهوری خلق چین بهره مند خواهند شد. امیدوارم که نتیجه سفر آینده من به چین، به تقویت هر چه بیشتر صلح بیانجامد. صلح نه تنها برای نسل ما، بلکه برای نسل های آینده”.
سفر نیکسون به چین در فوریه ۱۹۷۲ انجام شد. این دیدار، رسما به دو دهه روابط سرد بین دو کشور پایان داد. با این حال، به دلیل مخالفت لابی تایوان در کنگره آمریکا، روابط عادی بین دو کشور در سال ۱۹۷۹ انجام گرفت.پیش از آن در سال ۱۹۷۲،دولت های ویلی برانت و هلموت اشمیت در آلمان کشور چین را به رسمیت شناخته بودند. پس از آن، روابط اقتصادی و مناسبات فرهنگی، بین چین و دیگر کشور ها توسعه پیدا کرد. در حال حاضر نیز همه باید امیدوار باشند که مسئله حساس تایوان را هم با همان آرامشی که مائو تسه تونگ در آن زمان انجام می داد، مورد ارزیابی قرار گیرد.او هنگام صحبت با نیکسون، هیچ گونه بی حوصلگی از خود نشان نداد، هیچ مهلتی تعیین نکرد، هیچ تهدیدی نکرد و پیوستن به جزیره را سنگ بنای روابط خود قرار نداد. او گفت:”ما بدون آنها در حال حاضر می توانیم کار کنیم و می توانیم به مدت صد سال ادامه دهیم. چرا چنین عجله ای؟ موضوع مهم نیست. مهمترین چیز، حفظ تفاهم در سیاست جهانی است”.
سه شنبه ۲۲ تیر ماه ۱۴۰۰- ۱۳ یولی ۲۰۲۱
