پس از سال ها گفتگو و مذاکرات مدوام میان کشورهای ۱+۵ با ایران، سرانجام روز سه‌شنبه ۱۴ژوئیه ۲۰۱۵ توافق پایانی پرونده هسته ای امضا و اعلام شد. سایت کارانلاین در این زمینه با تعدادی از فعالین سیاسی ایران مصاحبه هایی بصورت کتبی انجام داده است که به مرور انتشار خواهند یافت.
– مذاکره ایران و ۵+۱،بر سر مسئلە هستەای پس از سال ها کشمکش و فراز و فرود سرانجام بە نتیجە رسید و طرفین در پیش از ظهر سە شنبە ١۴ ژوئیە در وین پایتخت اتریش، سندی را کە در مورد آن بە توافق رسیدە بودند امضاء کردند. نظر و ارزیابی شما از این توافق چیست، آیا آن را عادلانە و مثبت و بە سود ایران و مردم میدانید یا بە سود حکومت؟
توافق جامع در وین یک دستآورد مهم برای دیپلماسی جهانی طی یک دهه اخیر است. این توافق بعد از حدود دوازده سال تنش بر سر برنامه اتمی جمهوری اسلامی ایران و با توجه به عواقب هر گونه راه حل دیگری برای همه طرفین به دست آمده است. در برخورد به این توافق قبل از همه باید به این واقعیت توجه داشت که بار بزرگی از دوش مردم و کشور ما در حال برداشته شدن است. خطر جنگ و نگرانی های ناشی از آن با این توافق و اجرای آن منتفی است. راه برای لغو تحریم های اقتصادی و سیاسی هموار شده است. شرایط برای برخورداری از جایگاه مناسب برای کشور ما در معادلات منطقه ای و جهانی بازتر شده است. امکان پرداختن به مسائل اقتصادی و اجتماعی بیشتر شده است. همه این ها به سود کشور و مردم ایران است. این که حکومت بتواند با اجرای این قرارداد از فرصت هایی که ایجاد شده است، تا چه حد استفاده کند، روشن نیست، این امر کلا به توازن درونی آن بستگی دارد. آن چه که مسلم است در کانون اصلی قدرت جمهوری اسلامی در مورد این توافق اختلافی نیست، ولی در ارزیابی از نتایج آن و چگونگی ادامه روند این توافق ممکن است، اختلاف بروز کند.
– اوباما در پی امضای این توافقنامە آن را نشانەای از کامیابی سیاست جدید آمریکا در حل مناقشات بین المللی از طریق سیاسی خواند، این گفتە را تا چە حد درست می دانید و آیا می شود امضاء توافق حکومت در ایران را نیز نشانەای از یک چرخش در سیاست خارجی دانست یا نە اقدامی است موردی برای خلاصی از یک تنگنا؟
واقعیت این است که با روی کار آمدن اوباما در ایالات متحده چرخش جدی در سیاست دولت آمریکا نسبت به برنامه اتمی ایجاد شد. یکی از شروط اصلی برای مذاکره با ایران یعنی اول تعلیق غنی سازی و بعد مذاکره، از روی میز برداشته شد. اما در رهبری جمهوری اسلامی هنوز این آمادگی وجود نداشت که وارد مذاکره جدی بر سر این موضوع با ایالات متحده بشود. به خصوص بعد از برآمد جنبش سبز و تلاش حکومت برای سرکوب آن، فضا کاملا دگرگون شد. هنوز از «سیاست خارجی تهاجمی» حمایت می شد و همین سیاست هم بود که موجب رفتن پرونده ایران به شورای امنیت و صدور ۵ قطعنامه و برقراری تحریم ها علیه کشورمان شد. در واقع می شود گفت تغییر سیاست در ایران و به خصوص تغییر دولت و روی کار آمدن دولت روحانی این امکان را فراهم کرد که دول غربی مذاکره با ایران را جدی تلقی کنند و روی امکان توافق حساب باز کنند. در واقع هم توافق نشانه موفقیت دیپلماسی بود و دولت اوباما به ویژه آقای کری نقش تعیین کننده ای در این موفقیت داشت.
در مورد حکومت ایران، سپردن پیشبرد مذاکرات به وزارت خارجه امر مهم و چرخشی در سیاست خارجی بود. درعین حال تنگنایی که تحریم ها با توجه به تاثیر مخربشان بر اقتصاد بیمار ایران و زندگی و گذاران روزمره مردم داشتند، نشان داد که قطعنامه ها کاغذپاره نیستند. همین واقعیت هم در عقب نشینی بخشی از حکومت از مواضع خود بی تاثیر نبود. همچنین اراده دولت جدید که با شعار حل بحران اتمی بر سر کار آمده بود، در پیشبرد مذاکرات و حصول به توافق نقش مهمی داشت.
– آیا این توافق هسته ای می تواند موجب بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی مردم ایران در کوتاه یا میان مدت شود؟
توافق به خودی خود نمی تواند موجب تغییرات چندانی در اوضاع اقتصادی و اجتماعی شود، ولی شرایط را بر ای چنین تغییراتی بهتر کرده است و می تواند بسیاری از موانع تاکنونی از جمله تحریم ها و انزوای سیاسی را از سر راه بردارد. ولی بهبود شرائط اقتصادی و اجتماعی نیازمند برنامه ریزی و تغییر در سیاست ها تاکنونی جمهوری اسلامی و حرکت در جهت ایجاد اشتغال، تامین امنیت و پایان دادن به رانت خواری و فساد در اقتصاد جامعه است. باید توجه داشت که بخش عمده اقتصاد کشور ما دست نهادهای نظامی و امنیتی و یا در گرو بنیادها و موسساتی است که علیرغم تغذیه از بودجه دولتی به هیچ کس پاسخگو نیستند و مالیاتی به دولت نمی پردازند. اول باید تدابیری برای کوتاه کردن دست نهادهای نظامی از اقتصاد بشود. بنیادها و نهادهای مشابه ملزم به پرداخت مالیات و تحت نظارت دولت درآیند، فکری برای مبارزه با رانت خواری و بندرهای واردات کالای قاچاق و … بشود، آن وقت می شود از امکان بهبود وضعیت اقتصادی حرف زد. قطعا با لغو تحریم اندکی تغییر در اوضاع حاصل خواهد شد، ولی هنوز تا بهبود اقتصادی و اجتماعی راه درازی در پیش است.
– روحانی انجام وعدەهای انتخاباتی اش بە مردم را موکول بە بعد از دست یافتن بە این توافق کردە بود، فکر میکنید اینک کە توافق حاصل شدە، او شروع بە وعدەهایی کە بە مردم دادە بود کند؟
حداقل انتظار جامعه آن است که حکومت بعد از توافق در سطح بین المللی، با ملت هم وارد توافق بشود و به حقوق و آزادی های مدنی و سیاسی آن ها احترام بگذارد. آقای روحانی هم به وعده هایش در این مورد از جمله آزادی زندانیان سیاسی، برچیدن فضای امنیتی و رفع حصر از خانم زهرا رهنورد و آقایان موسوی و کروبی عمل کند. هر چند همه این امور خارج از حیطه اختیارات دولت به عنوان قوه مجریه است، ولی قطعا دولت می تواند وارد بحث جدی با مقامات مسئول در این مورد از جمله شخص آقای خامنه ای و قوه قضائیه بشود و نتیجه را حداقل به مردم اعلام کند.
– فکر میکنید فضای سیاسی بعد از توافق با پیش از آن بە کدام جهت سمتگیری کند، بە طرف بازشدن یا بستە شدن؟
پیش بینی این امر خیلی دشوار است. آرزوی همه ما این است که فضای سیاسی رو به باز شدن برود، ولی تجربه نشان داده است که این امر به این سادگی نیست. آن ها که مخالف به نتیجه رسیدن مذاکرات اتمی بودند، نفوذ زیادی در ارگان های سرکوب و در دستگاه حکومتی جمهوری اسلامی دارند. عقب راندن آن ها در این عرصه، نیازمند توازن قوای بسیار قدرتمندی است. برآمد جامعه مدنی می تواند بر زمینه تغییرات بعد از اجرای توافقنامه، در تامین شرائط برای تغییر فضای سیاسی موثر باشد. نباید فقط منتظر اقدامات دولت و حکومت ماند، بلکه باید با فرموله کردن مطالبات و خواسته های خود در زمینه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی گام به گام در جهت تحقق آن ها تلاش کرد و انجام آن ها را به حکومت تحمیل کرد.
– بە نظر شما انجام این توافق تا چە حد میتواند در رفع و بهبود دشواریهای اقتصادی و معضلاتی مانند فقر و بیکاری و شکاف طبقاتی موثر واقع شود و چقدر میتواند راهبرد سیاسی- اقتصادی دولت را متحول و بر جهت گیری آن نقش داشتە باشد؟
همان طور که گفتم انجام این توافق می تواند شرایط را برای تحولات دیگر مهیاتر کند ولی به خودی خود به دگرگونی منجر نمی شود. بهبود شرایط اقتصادی، پرداختن به معضلات ریشه داری مثل فقر، بیکاری و … نیازمند برنامه ریزی دراز مدت و تحولات بنیادی در ساماندهی در اقتصاد کشور است. تاکنون دولت برنامه ریزی خاصی در این مورد نکرده است. هر چند در مهار تورم و بازسازی برخی خرابی های دولت قبلی تا حدی موفق بوده است، ولی هنوز برخورد ریشه ای به مشکلات پیشاروی اقتصادی نکرده است. افشای فساد و تبهکاری در اقتصاد کافی نیست، باید برنامه ای برای خشکاندن ریشه های فساد در اقتصاد داشت. فقر و بیکاری اگر چه بر اثر تحریم بیشتر شده است ولی معلول تحریم ها نیست، بلکه قبل از همه نتیجه سیاست های اقتصادی تاکنونی حکومت است.
– اگر توضیح دیگری را لازم می دانید برای خوانندگان سایت کارآنلاین در خصوص توافق هسته ای در میان بگذارید، بفرمایید.
باید امیدوار بود که این توافق به اجرا دربیاید و مخالفان این توافق چه در ایران و در ایالات متحده و چه در منطقه نتوانند خللی در پیشبرد آن ایجاد کنند. خود این امر یک گام مهم به جلو است و می تواند با گام های دیگر تکمیل شود. در همین حد هم سایه جنگ از سر کشور کم شده است. با لغو تحریم ها حداقل در زندگی روزمره مردم می تواند گشایشی ایجاد شود. همین اندازه هم مایه خشنودی است.
با تشکر از اینکه وقتتان را در اختیار سایت کارآنلاین قرار دادید.
