این توافق هسته ای می توانست در طی دو سال آخر دولت هشتم به انجام برسد. ولی در آن زمان دولت محافظه کار امریکا و بریتانیا برنامه دیگری برای ایران و منطقه داشتند. با وجود اینکه دولت هشتم برای یک سال و نیم غنی سازی را متوقف کرده بود، امریکا در مذاکرات نهایی حاضر نشد و مذاکرات ناکام ماند.
در دوران مبارزه انتخاباتی ۱۳۸۴، من به میزگردهای سه دانشگاه، در تهران بعنوان نماینده ای از جبهه ملی ایران، دعوت شدم که در آنها نمایندگان ارشد نامزدهای شناخته شده ریاست جمهوری، رفسنجانی، کروبی، قالیباف، لاریجانی و معین حضور داشتند. دانشگاهها که محمود احمدی نژاد را نمی شناختند و به حساب نمی آوردند او را دعوت نکرده بودند. من در آن گردهمایی ها پس از ارائه تحلیل خود گفتم که هیچکدام از این نامزدهای حاضر انتخاب نخواهند شد. در پاسخ دانشجویی که با ناباوری و شاید کمی تمسخر پرسید پس چه کسی انتخاب خواهد شد؟ من پاسخ دادم، “کسی که در این میان نیست و انتخابش همه ما را شگفت زده خواهد کرد!” برخی نمایندگان نامزدهای معروف حاضر پوزخند زدند، و آقای رضوی فقیه که دکتر معین را نمایندگی می کردند با پرخاش به من گفتند که چه می گویید، دکتر معین صد در صد رییس جمهور آینده است! من پاسخ دادم این غیرممکن است.
من از جو مذاکرات هسته ای احساس کرده بودم، که کاسه ای زیر نیم کاسه است. در روز سوگند خوری رییس دولت نهم، من در مصاحبه یک ساعته با یک تلویزیون فارسی زبان در امریکا که از موضع من تعجب کرده بود، گفتم که در شش ماه نخست، احمدی نژاد بیشترین تنش و بحران را در سطح بین المللی ایجاد خواهد کرد، و از آن پس همه چیز سرازیری خواهد بود. در میزگردهای کانال ۴ سحر به زبان انگلیسی، در سال اول دولت نهم که هنوز نام و عکس و قلم و صدای من ممنوع نشده بود، دو سه بار با برخی مسئولانی چون منوچهر متکی و تحلیگران ارشد غربی مانند آلیستر کروک انگلیسی و ریچارد مورفی، معاون سابق وزیر خارجه امریکا، مناظره سه جانبه داشتیم. آقای متکی تحلیل من را که بیانیه شورای حقوق بشر و تحریم شورای امنیت صد در صد تصویب خواهند شد، و این مکرر ادامه خواهد یافت، تکذیب و “غیرممکن” خواند، ولی طرفهای غربی با محافظه کاری دیدگاه من را “ممکن” دانستند.
شش ماه بعد همان تلویزیون امریکا برنامه یک ساعته ای برای من گذاشت، و پرسید که تا حالا آنچه پیش و پس از انتخابات گفته بودم درست درآمده، از این پس چه خواهد شد؟ پاسخ دادم، از این پس، ما در مسیری خطرناک و سرازیری بسوی بحرانی فزاینده و تحریم های نابود کننده و احتمالا جنگ داخلی برای تجزیه کشور خواهیم بود. خوشبختانه دولت نهم و دهم با وجود تحمیل پرهزینه اش به مردم، و با وجود آسیب هزار میلیارد دلاری به کشور، موفق نشد ساختار ملی ایران را بکلی از هم بپاشاند و به درگیری های داخلی بکشاند. در این میان دولت جدید امریکا و اتحادیه اروپا راهبرد خود را در منطقه خاورمیانه ۱۸٠درجه نسبت به راهبرد دولتهای محافظه کار پیشین تغییر دادند، که در این باره هم نوشتم.
از دیدگاه منافع ملی، توافق هسته ای امروز، که مذاکراتش از یک سال پیش از پایان دوره دولت دهم با همین شخصیت ها آغاز شده بود، گامی بلند و مثبت در راستای توقف ماجراجویی های سیاسی جمهوری اسلامی است. این ماجراجویی ها که گونه ای بهانه سازی برای بدخواهان بین المللی ما و تحمیل تحریم های ویرانگر بر ملت ما بوده در شرف پایان است. آنان که دلواپسند براستی باید دلواپس باشند که بزودی کارنامه اعمالشان رسوایشان خواهد کرد.
در هر حال، ما باید این رویداد را به فال نیک بگیریم که شاید براستی سیاست راهبردی غرب از ناتوان سازی ایران به توانمندسازی ایران تغییر مسیر داده باشد. این جشن گرفتن مردم نشانه شادی نیست، بلکه بازتاب جرقه ای از امید در اوج استیصال است، و از توقف احتمالی یک مسیر فاجعه بار. من تاسف می خورم که ملت ما باید همیشه توافق برای توقف ویرانگری حاکمیت خود را جشن بگیرد.
ما در این سی و چند سال دو جشن مردمی داشته ایم، یعنی رویدادهایی که مردم بطور خودجوش نفس راحت کشیده اند و رهایی از خطر را جشن گرفته اند. یک جشن پس از امضای قطعنامه ۵۹۸ برای پایان جنگ عراق بود؛ جنگی که با بی خردی و سوء مدیریت حاکمیت بر ما تحمیل شد و بی دلیل تداوم یافت، و طی هشت سال بیش از هزار میلیارد دلار به کشور زیان وارد آورد، صدها هزار تن را شهید و زخمی و معلول کرد، و اقتصاد ما را به ویرانی کشید. من در آن زمان در مقاله ای، یک جنگ فرسایشی با عراق را چندماه پیش از وقوع هشدار داده بودم. اگر یک شهروند عادی می تواند وقوع یک فاجعه را پیش بینی کند، نمی شود پذیرفت که حاکمیت نمی دانسته سیاست هایش می تواند فاجعه به بار آورد.
جشن دیگر، امروز برای پذیرش توافق هسته ای با شش قدرت جهانی و پایان دادن تدریجی به بیش از سی تحریم بین المللی است که با بی خردی و سوء سیاست حاکمیت (و عمد دولت نهم و دهم) بر ملت ایران تحمیل شده بود. در این ماجرا هم تحریم های بین المللی با یاری کلان دزدان وابسته به حاکمیت و مقامهای به قدرت نشانده شده، بیش از یکهزار میلیارد دلار دیگر به ملت زیان زدند و کشور را که پس از پایان جنگ عراق می رفت که خود را بازسازی کند، به یک ویرانه اقتصادی، اجتماعی و زیستی تبدیل کردند. این فاجعه را هم من در سال نخست دولت نهم بارها هشدار دادم، در دولت دهم سخت تر هشدار دادم؛ ولی دهها بار با احضار و تهدید به من هشدار دادند که سکوت کنم، و سه بار هم به زندان افتادم. پس ایجاد شرایط وقوع این فاجعه هسته ای هم نمی توانسته بر مجریان آن نامعلوم بوده باشد.
در هر حال شادمانیم که با انجام این توافق بسیار ضروری سیر ویرانی کشور کند خواهد شد و فشار اقتصادی روی مردم کاهش پیدا خواهد کرد. شاید هم روزنه ای پیدا شود تا مردم بتوانند ناراحتی ها و خواستهای خود را بدون خطر دستگیری و زندان ابراز کنند.
کورش زعیم
هموند شورای مرکزی جبهه ملی ایران
تهران – ۲۳ تیر ۱۳۹۴- ۱۴ ژوئیه
