چند روز پس از آنکه ترامپ از برجام خارج شد، توتال به ایران اعلام کرد که شاید دیگر نتواند در ایران بماند. با‌این‌حال در مذاکراتی که بین وزارت نفت و این غول نفتی شکل گرفت، قرار شد توتال دو ماه برای گرفتن معافیت از آمریکا برای حضور در ایران تلاش کرده و سپس نتیجه را بهه ایران اعلام کند. حالا بیژن نامدارزنگنه، وزیر نفت ایران در حاشیه جلسه هیئت دولت این هفته اعلام کرد که ۵۰ روز دیگر از این مهلت باقی است. به گفته زنگنه «توتال فرایند خروجش را از ایران به ما اعلام کرده است. ۶۰ روز وقت دارد که ۱۰ روز آن گذشته است. اگر در این مدت بتواند از آمریکا مجوز بگیرد که احتمالش زیاد نیست، در ایران می‌ماند اما اگر مجوز تهیه نشود، جایگزینش معرفی می‌شود که یک شرکت چینی است». با‌این‌حال، ایران در تلاش است تا راه‌هایی برای دور‌زدن این تحریم‌های جدید در نظر بگیرد. بر همین اساس زنگنه در ارتباط با اقدامات صورت‌گرفته در جهت فروش نفت خام گفت: «حتما اقداماتی را که می‌خواهیم انجام بدهیم نمی‌گویم چون ترامپ می‌فهمد و علیه‌اش کار می‌کند؛ اما حتما ما کارهایی در این راستا انجام داده و تلاش‌هایی کرده‌ایم که تا جایی که ممکن است این مشکل را برطرف کنیم». او ادامه داد: «مسئله توافق اروپایی‌ها برای ما از لحاظ بیمه و کشتی‌رانی، دریافت پول و مشتریانی که نفت ما را بخرند، مهم است. البته کمتر از یک‌سوم نفت ما به اروپا می‌رود ولی به‌هر‌حال کار با اروپایی‌ها مهم است، چراکه بقیه از آنها الهام می‌گیرند». با‌این‌حال، کماکان از گوشه و کنار خبرهایی مبنی‌بر خروج شرکت‌ها از ایران به گوش می‌رسد. هند همین دیروز اعلام کرد که دو بانک بزرگ این کشور برای پایان‌دادن به تراکنش صادرکنندگان این کشور با ایران تا ششم ماه آگوست (۱۵ مرداد) ضرب‌الاجل تعیین کرده‌اند. به گزارش رویترز، فدراسیون سازمان صادرکنندگان هند اعلام کرد ایدوس‌ایند و یوسی‌او، دو بانکی که صادرات به ایران را تسهیل می‌کنند، تا ششم آگوست برای خاتمه‌دادن به قراردادهای خود ضرب‌الاجل تعیین کردند. همچنین شرکت لوک‌اویل روسیه که دومین شرکت بزرگ حوزه انرژی این کشور محسوب می‌شود نیز اعلام کرد ایران را ترک خواهد کرد. بر‌اساس گزارش‌ها، یک مقام مسئول شرکت لوک‌اویل روسیه گفت: به دلیل تحریم‌های آمریکا علیه ایران فعلا روی پروژه‌های نفتی ایران کار نمی‌کنیم و قرار نیست پروژه‌های جدیدی هم بگیریم. به گزارش رویترز، این مقام رسمی شرکت اویل، در کنفرانسی درباره عملکرد سه‌ماهه نخست این شرکت اعلام کرد: با توجه به آخرین توسعه‌ها و پیشرفت‌ها من فکر می‌کنم بسیار زود است که بگویم نقشه ما چیست و چه خواهد بود اما درحال‌حاضر اساسا ما اقدامی نمی‌کنیم.
شرکت‌های روسی هم ریسک نمی‌کنند
دالغا خاتین‌اوغلو، کارشناس حوزه انرژی ایران از نشریه تخصصی natural gas world جمهوری آذربایجان در گفت‌وگو با «شرق» تحلیل می‌کند که چرا این شرکت نفتی روسی با وجودی که تصور بر همکاری روس‌ها با ایران در این دوران جدید تحریم بود، ایران را ترک می‌کند. خاتین‌اوغلو معتقد است: تحریم‌های آمریکا که دوباره علیه ایران اعمال می‌شود، مسئله را برای همه پیچیده کرده و فقط شرکت‌های غربی مانند توتال نیستند که ریسک سرمایه‌گذاری در ایران را نپذیرند. شرکت لوک‌اویل یک شرکت خصوصی است و پروژه‌های بسیار عظیمی خارج از روسیه دارد. این شرکت در گزارش سه‌ماهه خود که اخیرا منتشر کرد به میزان بالای پروژه‌های شرکت اشاره می‌کند. این پروژه‌ها بسیار پیچیده است، به‌نحوی‌که گازی که لوک‌اویل تولید می‌کند، به روسیه نمی‌رود بلکه به چین می‌رود. به گفته او، این شرکت در ایران در میدان منصوری و آب‌تیمور در حال مذاکره بود و تفاهم‌نامه‌هایی هم امضا کرد. این میادین، میادین عظیمی هستند که روی‌هم‌رفته بیش از ۳۰ میلیارد بشکه نفت دارند. هر کدام از این میادین اکنون فعالیت خود را با تولید ۶۰ هزار بشکه در روز ادامه می‌دهند و بنا بود لوک‌اویل ضریب بازیافت را در این میادین افزایش دهد. خاتین‌اوغلو با بیان اینکه این پروژ‌ها بسیار عظیم هستند، ادامه می‌دهد: اگر پروژه کوچکی مانند حفاری چندمیلیون‌دلاری بود، امکان حضور برای این شرکت وجود داشت، اما این پروژه‌ها چندین میلیارد دلار ارزش دارند و کمتر شرکتی در شرایط تحریم‌ها ریسک می‌کند که در ایران حضور داشته باشد.
گزارش روس‌ها، خالی از سرمایه‌گذاری در ایران
این کارشناس نفت و انرژی بین‌المللی در پاسخ به اینکه خروج این شرکت روسی از ایران در شرایطی که تصور می‌شد روسیه با ایران همکاری استراتژیک را در پیش گرفته به چه معناست، پاسخ می‌دهد: شرکت‌های روسی بیشترین حجم توافق‌های نفت و گاز را پس از تحریم با ایران امضا کردند؛ شرکت‌هایی مانند زاروبژنفت، گازپروم، گازپروم‌اویل و… به‌صورت جداگانه با ایران تفاهم‌نامه‌هایی امضا کردند. حتی چین هم به‌اندازه شرکت‌های روسی در ایران تفاهم‌نامه امضا نکرد و حتی می‌توان گفت که حدود یک‌سوم قراردادها و تفاهم‌نامه‌ها متعلق به این کشور است. با‌این‌حال وقتی شرکت‌ها (حتی شرکت‌های دولتی روسیه) گزارش‌های سالانه و چشم‌اندازهای سال‌های آتی خود را منتشر می‌کنند هم در هیچ گزارشی که به هزینه‌های مالی شرکت‌ها برای سال‌های آینده اشاره دارد، حتی اشاره‌ای به پروژه‌های ایران نشده است. او می‌افزاید: شرکت‌های روسی دچار مشکلات بسیار زیادی هستند. گازپروم که ایران به آن امید زیادی بسته، دوسالی است که با سود منفی کار می‌کند. برای سه سال آینده نیز بر اساس ارزیابی خود شرکت و شرکت‌های ریسک مانند مودیز، گازپروم برای سه سال آینده هر سال باید از شرکت‌ها و بانک‌های جهانی حدود ۲۰ میلیارد دلار استقراض کند تا بتواند پروژه‌های خود را جلو ببرد. در این شرایط، این شرکت‌ها ریسک نمی‌کنند که در ایران سرمایه‌گذاری کنند. کارشناس حوزه انرژی ایران از نشریه تخصصی natural gas world جمهوری آذربایجان در ادامه از چرایی عدم همکاری دولت‌های این کشورها با شرکت‌های بزرگ می‌گوید: مشکل اینجاست که شرکت‌های بزرگی که ایران به آنها احتیاج دارد، بیش از آنکه حمایت دولت‌های خود را نیاز داشته باشند، حمایت آمریکا و بانک‌ها و سازمان‌های بین‌المللی را نیاز دارند؛ مثلا شرکت توتال، بیشتر از ۱۰ میلیارد دلار در آمریکا سرمایه‌گذاری کرده است. ۳۰ درصد از سهام این شرکت متعلق به آمریکایی‌هاست. این شرکت در همه حوزه‌های انرژی؛ از برق گرفته تا گاز و نفت، حضور دارد و از تکنولوژی آمریکایی استفاده می‌کند. این شرکت‌ها نمی‌توانند از دولت‌های خود استقراض کنند و نیاز دارند از بانک‌ها و شرکت‌های بین‌المللی استقراض کنند. این شرکت‌ها غول هستند و شرکت‌های کوچکی نیستند که دولتشان بتواند فرضا صد میلیون دلار آنها را تضمین کند. این شرکت‌ها ده‌ها میلیارد دلار پروژه در بخش‌های مختلف جهان دارند و با تحریم‌ها، منافعشان به‌شدت به خطر می‌افتد.
بعید می‌دانم توتال در ایران بماند
خاتین‌اوغلو با اشاره به اینکه وزیر نفت ایران خبر داده، ۵۰ روز از مهلت توتال برای اعلام همکاری با ایران می‌گذرد، می‌گوید: چند روز پس از آنکه ترامپ از برجام خارج شد، توتال شرایط پیچیده خود را به ایران اعلام کرد و ایران از این شرکت خواست تا دو ماه تلاش کند تا از آمریکا برای حضور در ایران، معافیت بگیرد. فکر می‌کنم حدود ۵۰ روزی زمان برای توتال باقی مانده و باید دید این شرکت چه می‌کند. در این شرایط وزیر خارجه آمریکا هم شمشیر را از رو بسته و اعلام کرده بدترین تحریم‌های تاریخ را علیه ایران وضع می‌کند. با این وضعیت فکر نکنم شرکت توتال بتواند در ایران بماند. همه پروژه‌های ایران به‌شدت از تحریم‌های جدید آمریکا متأثر خواهند شد، به‌جز سهم ۱۰ درصدی ایران در میدان شاه‌دنیز (بزرگ‌ترین میدان گازی جمهوری آذربایجان) که در دوران تحریم‌های قبلی از آمریکا معافیت گرفته بود و اکنون هم فکر نمی‌کنم مشکلی داشته باشد. خاتین‌اوغلو با بیان اینکه شرایط حوزه نفتی ایران با دوران قبلی متفاوت است، می‌گوید: سه مشکل برای ایران وجود دارد که بیش از دوران تحریم‌ها تهدیدی برای حوزه نفت و گاز محسوب می‌شود. میدان پارس جنوبی که اکنون ۷۰ درصد سهم در تولید نفت و گاز ایران دارد، در پنج سال آینده با افت فشار حدود ۴۰ درصدی روبه‌رو می‌شود. ایران با کمک شرکت توتال قصد داشت سکوی ۲۰ هزارتنی حدود هفت تا ۱۰ برابر این سکوهای موجود در پارس جنوبی را با چند کمپرسور که فشار گاز تولیدی را افزایش می‌دهند بسازد تا گاز تولیدی با فشار به منطقه عسلویه منتقل شود. درعین‌حال، ایران حدود ۲۵ میلیارد دلار نیاز داشت تا ۱۰ تا ۱۲ سکوی دیگر را به این ترتیب بسازد که هیچ شرکت شرقی‌ای، از جمله چین و روسیه این تکنولوژی را ندارند و این امر در تخصص برخی شرکت‌های غربی، از جمله توتال و بی‌پی بود. در کره جنوبی و ژاپن هم این امکان هست، اما آنها به این پروژه اصلا ورود نکردند. او با بیان اینکه حضور چین و روسیه نمی‌تواند در حوزه انرژی برای ایران مفید باشد، ادامه می‌دهد: شاید تنها سرمایه چینی‌ها باشد که به کار ایران می‌آید.
تکنولوژی چین و روسیه به درد ایران نمی‌خورد
خاتین‌اوغلو با بیان اینکه تکنولوژی چین و روسیه به درد ایران نمی‌خورد، ادامه داد: ایران خود بهترین تجربه‌ها را در پارس جنوبی دارد و بهتر از این کشورها می‌تواند در این حوزه عمل کند. اکنون ۸۰ درصد میادین نفتی ایران در نیمه دوم عمر خود هستند و سالانه هشت درصد از تولید نفت ایران از این میادین قدیمی کاسته می‌شود. ضریب بازیافت نفت در خود روسیه بدتر از ایران است. چطور می‌خواهند در ایران کار کنند؟ میادین ایران در حال مرگ هستند و قابل ترمیم هم نیستند و اگر زمان بگذرد، بعد از مدتی، دیگر این نفت قابل‌استخراج نیست. بنابراین باید ایران با اروپا به‌جد مذاکره کند.
