متاسفانە شرایط اقلیم بعد از برگزاری رفراندوم وخیم تر شدە است. عدم استقبال از این همە پرسی چە در سطح منطقەای و چە جهانی، و بویژە عکس العمل بسیار منفی و خصمانە بە ترتیب دولتهای مرکزی عراق، ترکیە و ایران، شرایط داخلی در اقلیم را بدتر از آنچە کە بود کردەاست. متاسفانە مقامات اقلیم قبل از رفراندوم بە سخنان دوستان خود بویژە در غرب و نیز سازمان ملل و نیز منتقدان داخلی توجە نکردند و آنچە را کە احتیاج بە تمهیدات فراوان داخلی و خارجی داشت مصرانە جلو بردند، و هم اکنون اقلیم را در شرایط بسیار جدیدی نسبت بە ٢۵ سپتامبر قرار دادەاند، شرایطی کە در آن بە صراحت دارد دستاوردهای اقلیم در چندین دهە گذشتە در معرض تهدید قرار می گیرند.
اما آنچە شد، بهرحال گذشت. و سئوال این است کە در شرایط کنونی چە باید کرد؟ چگونە می شود از تشدید دشمنی های دولتهای همسایە جلوگیری کرد و راە را بر جنگ احتمالی بست؟
اگر برنامە اول اجرای رفراندوم بود و بە ظن مجریان آن، گمان آن می رفت کە بخشی از کشورهای جهان را بە پشتیبانی از خود جلب کند، اما با عیان شدن بیشتر مخالفتها معلوم شد کە پیش بینی و انتظار نادرستی بودە است. حال سئوال این است کە آیا مجریان رفراندوم دارای پلان دوم یا جایگزین هستند؟ با نگاهی بە سخنان مسئولین اقلیم، نرمش و عدم استحکام لحن آنان در قبال واکنشها بە این نتیجە می رسیم کە آنان بنوعی سراسیمە شدەاند و ظاهرا انتظار چنین عکس العملی بویژە در چنین سطحی و بە این گستردگی را نداشتەاند. اگر بارزانی تصور می کرد کە می تواند ترکیە را هم با پول و امتیازات اقتصادی بخرد، بشدت در خطا بودە است. با این حساب می توان گفت کە مردم اقلیم بنوعی تنها ماندەاند و سکاندار کشتی در میان طوفان کنترل را بنوعی از دست دادە است. عدم اعلام اقدامات متقابل در قبال دولتهای پیرامون، بویژە در بعد اقتصادی کە ربط مستقیم بە زندگی مردم دارد، از جملە اثبات گر ادعای مطرح شدە در این مطلب است.
بە نظر نگارندە در شرایط کنونی اقلیم کردستان باید بە دو اقدام مهم دست بزند:
ـ گشایش پارلمان اقلیم و سپردن کارها در اسرع وقت بە آن،
ـ فراخوان همە نیروهای سیاسی برای بحث و گفتوگوی عاجل،
برای برونرفت از وضعیت نابسامان کنونی، علیرغم همە بی مسئولیتهای کارگزاران اقلیم، وقت آن رسیدە است کە از طریق پارلمان، جامعە را درگیر تصمیم گیری کند تا بتواند کم کم بر شرایط نامساعد کنونی فائق آید. متعاقب این سیاست، البتە تغییر در ترکیب نیروهای تصـمیم گیرندە است. شرایط جدید، نیرو و ترکیب جدید می خواهد. موجدان بحرانها، باید کنار بکشند. اقلیم بە یک وفاق ملی جدی نیاز دارد.