خشونت علیه فعالین حقوق زنان
معاهدات بین المللی از جمله اصول مرکزی حقوق بشر به شمار می آیند. معاهدات ضرورتا” تعهدات رسمی برای دولتها ایجاد نکرده اند و از آنجا که به عنوان قراردادهای رسمی نمی باشند نمی توانند اساس یا پایه ای برای دادگاه ها باشند. اگر چه این اصول به عنوان اصول حقوق بشر بوده و به عنوان راهنما و استانداردهائی برای اجرای حقوقی که هر فرد باید داشته باشد و حقوقی که انتظار می رود دولت ها عموما با آنها احترام بگذارند باشند. این اصول جهانی سلب نشدنی و تفکیک ناپذیر از حقوق بشر و اصول برابری و غیر تبعض آمیز می باشند.
وارد کردن زنان در عرصه حقوق بشر به نقطه ای منجر می شود که تفسیر سنتی اصول حقوق بشر به زیر سئوال می رود . چنانکه زنان به افشای آنچه که مردان با غرض در این استانداردهای سنتی قرار می دهند، می پردازند. مردان با غرض وانمود می کنند که قصد وسعت دادن به این حقوق جهانی بشر را دارند و به غلط دنیا را به عرصه عمومی و خصوصی تقسیم می کنند. زنان در دعوت به مبارزه برای حقوق بشر برخواسته اند و با کشف مکانیزم هائی به دولتی ها و غیر دولتی ها قبولانده اند که خشونت علیه زنان را عملی متناقض با حقوق بشر به حساب آورند.
این مبارزات نقطه آغازی برای درک و مفهومی نو از حقوق بشر می باشند. در اینجا این سئوال پیش می آید که قوانین حقوق بشر در رابطه با ایجاد امنیت برای مدافعان حقوق زن چه می کند؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت حقوق بشر حقوق اولیه، هر فرد به خاطر انسان بودن است. این حقوق اولیه و انتقال ناپذیر برای افراد در هر موقعیت در تمامی جوامع است. حقوق بشر نه بخشیدنی است و نه درآوردنی و نه انتقالی. این حقوق در یک اعلامیه جهانی برای بشر گنجانده شده است و سرانجام در همایش ها؛ قرار دادها و میثاق های جهانی آورده شده است.
میثاق حقوق مدنی و سیاسی، میثاق سراسری در رابطه با حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی وهمایش در باره رفع کلیه اشکال تبعض نسبت به زنان آورده شده است. بیشتر دولت ها و شخصیت هائی که در زمینه حقوق بشر تخصص دارند، ادعا می کنند که در جهانی بودن این حقوق شکی نیست و مدعی هستند که این حقوق را پذیرفته اند.
آنها حقوق مدنی و سیاسی و حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را ضمیمه قانون اساسی کشورشان و قوانین مربوط به خانواده کرده اند. اصول غیر تبعیض آمیز جنسیتی و یا هر گونه تبعض دیگری که در منشور سازمان ملل متحد آورده شده است و در اعلامیه جهانی حقوق بشر به روشنی در بر گیرنده حقوق زنان در سراسر جهان می شود. اعلامیه وین برنامه عمل را نیز به طور صریح توضیح می دهد که حقوق زنان جزء لاینفک و جدا نشدنی از حقوق جهانی بشر است.
به بیان دیگر حقوق زنان در اعلامیه جهانی حقوق بشرادغام شده است. علبرغم این بیانیه ها یک کشمکش در رابطه با تائید جهانی بودن این حقوق و نیاز به وجود آوردن فضائی برای همه باسنت های مختلف وجود دارد. بعضی دولت ها جر و بحث می کنند که حقوق بشر از دستاوردهای غرب است و نمی تواند جهانی باشد و اینکه به فرهنگ خاص هر کشوری ربط دارد. آنها به ستیز بر می خیزند که حقوق بشر یک فرهنگ غربی است. این قبیل بحث و جدل ها بخصوص برای مدافعان حقوق زنان مشکل آفرین است. برای نمونه کسانی که با ازدواج بچه ها (دختران در سنین پائین) به مخالفت و مقابله برمی خیزند اینطور وانمود می کنند که این افراد در مقابله و رویاروئی با فرهنگ و سنت آن کشور برخواسته اند. به بیان ساده تر اگرچه این عمل، عمل ازدواج دختران در سنین پائین یک عمل زیان بخش است ولی آنها این عمل را در شمار نقض حقوق بشر به حساب نمی آورند.
درمیثاق رفع کلیه اشکال تبعیض از زنان در سال ۱۹۸۱ در رابطه با کشمکش بین حقوق بشر و سنت ها تنظیم شد. کمیته ای که مسئولیت تنظیم واجرای این میثاق را بر عهده دارد، توضیح داده است که سنت، مذهب و فرهنگ نمی توانند به عنوان مهر تائید برای تبعض علیه زنان قرار گیرد. از دولت ها خواسته شده است که دست به انجام تغییراتی در اسلوب های اجتماعی و فرهنگی که موجب قالبی کردن و نابرابری جنسیتی می شوند، بزنند. بنابراین محدودیت هائی که توسط حکومت ها در این رابطه ایجاد شده است با بندهای دو و شانزده رفع کلیه اشکال تبعیض از زنان سازگار نیست.
باید گفت حقوق بشر به هم مرتبط و وابسته هستند، بنابراین جامعه بین المللی بایستی حقوق بشر را در موقعیت یک زن، عدالت و برابر حقوقی و تاکید بر یکسال بودن انسان ها را رعایت نمایند. اگر چه فاصله زیادی میان اجرای حقوق بشر در گفتار و انجام دادن آن در عمل وجود دارد، اما در دنیای واقعی یک سلسله موانعی در رابطه با ترویج حقوق بشر به عنوان جهانی بودن آن قرار داده می شود و آنهم موانعی است که بر اساس تقسیم بندی عرصه خصوصی و عمومی بوجود می آید. این تقسیم بندی حقوق سیاسی و مدنی عموما” بعنوان فضای عمومی بر حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به عنوان عرصه خصوصی ارجعیت داده می شود. این تقسیم بندی اساسا” به ضرر زنان می انجامد. چراکه در این صورت کابرد حقوق اجتماعی، اقتصادی و یا فرهنگی برای آنها در مقایسه با مردان بیشتر می شود.
علاوه بر آن اینها حقوقی هستند که بیشتر به زنان ربط پیدا می کند. برای مثال حقوق مربوط به تولید مثل و یا حقوق جنسیتی که اینها در برنامه اصلی عملا” در حاشیه گذاشته شده اند، برای فعالان حقوق زنان به کنار بردن حقوق سلسله مراتبی و این تقسیم بندی عرصه خصوصی و عرصه عمومی از ضروریات است. چراکه با از میان برداشتن این تقسیم بندی هر دو عرصه اطمینان پیدا می کنند که امنیت دارند. بخصوص آنهائی که ازدواج های مشاجره انگیز دارند. دراین رابطه می توان به نمونه هائی مانند حقوق زن در مالکیت و ارث مساوی با مرد، حقوق زن در تولید مثل و ازدواج اشاره کرد. در اینجا لازم است که بازتعریف گوشه های دیگری از حقوق بشر از جمله حقوق برابرو رفع تبعض پرداخته شود.
طبق بند یک اعلامیه جهانی حقوق بشر همه انسانها به هنگام تولد آزاد به دنیا آمده اند و دارای سهم مساوی از آزادی و امنیت هستند. در بند دو آمده است که تمامی انسانها باید از حقوق و آزادی هائی که در اعلامیه آمده است برخوردار باشند بدون هیچ گونه تمایز نژادی، جنسیتی و رنگ. مفهوم کلی این اصول این است که همه افراد اعم از زنان و مردان دارای حقوق مساوی برای پیشرفت و حق انتخاب هستند بدون هیچگونه تبعض جنسیتی. به طور اخص برابری جنسیتی، شرایط مساوی و برابر جنسیت های متفاوت. به بیان دیگر جنسیت های متفاوت دارای حقوق برابر در دسترسی به منابع و امکانات توانمندسازی هستند. در اینجا لازم است به تفسیری که فمنیست ها از برابر جنسیتی کرده اند، پرداخته شود.
فمنیست ها سه تفسیر از برابری جنسیتی در رابطه با رسیدن به اهداف حقوق بشر برای برابری انسان ها کرده اند.
1ـ زنان و مردان که هر دو از نظر فیزیکی و اجتماعی متفاوت هستند باید قادر باشند که برابرجنسیتی ( سهم مساوی تمام انسانها از همه حقوق) را به طور مداوم در خواست ها و آرزوهای خود بگنجانند. یعنی به طور پیگیر مطمئن باشد که زن هم می تواند مانند مرد باشد. بنابراین زنان برنامه ریزی می کنند که از استانداردهای موجود مردان پیروی کنند و برابری جنسیتی را بوجود آوردند.
۲ـ زنان و مردان از نظر داشتن فضای امنیتی با هم متفاوت هستند. باید با زنان برخوردی متفاوت کرد. زنان نیاز به مواظبت دارند و باید فضای امنی برای آنان فراهم شود تا بتوانند به برابری با مردان برسند.
۳ـ باید شرایط مناسب تری فراهم شود و سنجش های دقیقتری صورت گیرد تا انتخاب واقعی شکل بگیرد و برابری میان زن و مرد بوجود آید. در اینجا لازم است که به جزئیات بیشتری در رابطه با تعریف و مفهموم و اصطلاح غیر تبعض آمیز در میثاق رفع کلیه اشکال تبعض از زنان پرداخته شود. در این میثاق مفهموم واژه غیر تبعض آمیز چنین توضیح داده می شود: هر گونه عملی که به تفکیک، حاشیه بردن و یا محروم کردن برپایه جنسیت باشد و بر موقعیت ازدواج، شغل، علایق شخصی و به رسمیت شناختن او در رابطه با استانداردهای حقوق بشر ، آزادی های اولیه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی ، حقوق شهروند و غیره تاثیر بگذارد در شمار تبعض علیه زنان محسوب می شود.
واضح است که لازمه رعایت برابری جنسیتی و غیر تبعض بودن آن، ایجاد امنیت برای فعالان حقوق زن می باشد. به بیان دیگر ایجاد فضای امن برای آنها باید در اولویت قرار گیرد. برای مثال دولت ها باید در تنظیم سیستم های قانونی مطمئن شوند که برابری حقوق زن و مرد تضمین شود و اگر غیر از این است در صدد اصلاح و تغییر قوانین برآیند. در اینجا سئوال پیش می آید که آیا مفاهیم دیگری هم وجود دارد که به حقوق زنان ارتباط داشته باشد؟ در جواب می توان به عوامل زیر اشاره کرد:
تقاطع سازی ( دونیم سازی) و برخورداری از سلامتی
تقاطع سازی ( دونیم سازی)
زنان علاوه بر اینکه به دلیل زن بودنشان مورد تبعض قرار میگیرند از برخورداری از سایر حقوق بشر نیز محروم هستند. آنها همچنین در رابطه با سن، نژاد، ناتوانی جسمانی، قومی، طبقه ای، ملیت، کاست و جهت یابی جنسیتی و دیگر موارد مورد تبعض قرار می گیرند. اغلب سیستم های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی که برابری حقوق زن و مرد را نادیده گرفته اند در نهایت به حکمرانی یک نژاد، طبقه، قوم بخصوص… منتهی می شوند. برای نمونه زنان دالیت در هند بیشتر از مردان مورد تبعض قرار می گیرند. همانطور زنان هندی به مراتب بیشتر از مردان در حاشیه قرار می گیرند، آنهم به دلیل نوع کاست آنها و اینکه آنان فقیر هستند.
اعلامیه پکن عناصر موثر در این برخوردها را چنین بررسی می کند. در این اعلامیه خطاب به دولت ها آورده می شود که باید سخت بکوشند و مطمئن شوند که همه افراد بشر به طور مساوی از زندگیشان لذت ببرند. همه زنان و دختران که با چنین موانعی در راه پیشرفت و توانمند ساختن خود روبرو هستند قادر باشند از آزادی های اولیه برخوردار شوند. فعالین حقوق زن ازدرک تقاطع پذیری به آن می رسند که اصول حقوق بشر سراسری است و مفهموم آن برابری و تقسیم ناپذیری این حقوق می باشد و شامل همه افراد حتی زنان واینکه انسانها چند هویتی هستند. اینکه قدرت ها چگونه با هویت های متفاوت به طور نابرابر برخورد می کنند و فعالین حقوق زن خواهان سهم مساوی از آزادی و امنیت برای همه انسانها می باشند.
برخورداری از سلامتی
اگر مفهوم حقوق بشر را درک کرده باشیم متوجه خواهیم شد که منظور از برخورداری از سلامتی آن نیست که مرد را در مرکزیت قرار دهیم. آنچه که در عملکرد خشونت مورد نظر است و در تعاریف آورده می شود همانا تحمیل درد و رنج بر قربانی است. هیچکدام از دولت ها به اتفاقاتی که منجر به اضطرابهای مهلک، شوک، ضربه های روحی، ضربه به اتکای نفس، از دست دادن قدرت شناسائی و… با صراحت اشاره نمی کنند. اگرچه تمام اینها آسیب و اذیت هستند، ولی دولت ها لزومی برای درگیر شدن و پی بردن خطاکار و قربانی نمی بینند. حتی در اعلامیه حقوق بشر نیز فقط به خشونت اشاره دارد و لزومی برای پی بردن و اطمینان از میزان سلامتی فعالان حقوق زن در آن دیده نمی شود.
در پاراگراف هشتاد و نه اعلامیه پکن در رابطه با فعالیت تعریفی که از سلامتی می دهد تفاوت چندانی با آنچه در متن حقوق بشر در این رابطه آمده است ندارد. در اینجا آورده می شود که زنان حق دارند که از بالاترین استانداردهای سلامت، فیزیکی، و روانی برخوردار باشند. برخورداری از این حق برای سلامتی آنها و همچنین قادر بودن آنها در حضور به تمام عرصه های عمومی و خصوصی زندگی می باشد. برخورداری از سلامتی جسمانی، روانی، و اجتماعی است و نه صرفا نداشتن بیماری. منظور از سلامتی زنان برخورداری آنها از سلامتی جسمانی ، روانی، اجتماعی است و آنهم در رابطه با بافت سیاسی ـ اجتماعی زندگیشان و وضعیت بیولوژیشان مشخص می شود. برخورداری از شرایط سالم جسمانی فکری و اجتماعی از جمله حقوق بشر به حساب می آیند و راه درازی در پیش است که فعالین زن بتوانند از چنین شرایطی برخوردار شوند. و آنهم در گرو این است که مراکز خصوصی و یا عمومی به این امر اختصاص داده شود و فعالیت هائی را برنامه ریزی کنند و منابعی را در نظر بگیرند که نه تنها در جهت رفع خشونت علیه زنان، بلکه برای ایجاد زندگی شایسته برای فعالین حقوق زنان باشد.
زیرنویس:
۱- (ICCPR) : International Covenant on Cvil and Political Rights
میثاق حقوق مدنی و سیاسی
۲ – (ICEDAW):Committe on the Elimination of Discrimination Aganinest Women
میثاق رفع کلیه اشکال تبعض نسبت به زنان
۳-(CESCR) : Commite on Economic Social and cultureal Rights
میثاق سراسری در رابطه با حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
