طی آخرین کنفرانس حفظ (در واقع نجات) محیط زیست در پاریس، ایران جزء کشورهای که بیشترین آلودگی محیط زیست را داردند معرفی گردید و از هیئت نمایندگی ایران خواسته شد که در اجرای معاهده های بین المللی مرتبط با حفظ و بهبود محیط زیست کوشا باشد.
بە عقیدە کارشناسان، اتومبیلهای فرسوده و دود زا و سوخت غیر استاندارد و کارگاه ها و کارخانجات تولیدی فرسودە و بازسازی نشدە، از جمله عوامل و دلایل آلودگی محیط زیست در ایران هستند.
علی رغم اینکه جمهوری اسلامی در برنامه های پنجگانه توسعه اش، جدا سازی مناطق صنعتی از محیط شهری را در برنامه خود گنجانده، اما این مورد نیز مانند موارد دیگر برنامه ای روی کاغذ مانده و به دلایل متعدد از جمله وابسته بودن بخشی از صاحبان این صنایع به حاکمیت، بویژه باند نظامی امنیتی و بطور کلی مخالفت و اهمیت ندادن بە این معضل مهم در کشور تاکنون موارد پیشبینی شدە در این زمینە عملی نشده اند.
در این نوشتە کوشش می کنم با مکث روی واحدهای سنتی آجرپزی، پیامدهای این بی توجهی برمحیط زیست و زندگی کارگران مشغول بە کار در این واحدها را توضیح دهم.
طبق آمار سال ۱۳۹۳ از هفت هزار واحد آجرپزی در کشور ۷۵ درصدشان هنوز بصورت سنتی بکارشان ادامه میدهند و بیش از نیمی از این گروه کماکان از نفت سیاه برای پخت آجر استفاده می کنند. این در حالی ست که چندین سال قبل وزارت صنایع و معادن طرح صنعتی کردن تولید آجر یا حداقل در گام نخست جایگزین نمودن گاز با نفت سیاه را تصویب نموده است.
با گذشت سال های بسیاری از تصویب این برنامە، اما، با نگاهی به آمارهای موجود متوجه میشویم کە این وزارت خانە توفیق چندانی در اجرای آن بدست نیاوردە. حذف یارانه سوخت واحد های تولیدی، صنعتی و تفاوت قیمت نفت کوره با گاز طبیعی، بالا بودن هزینه تاسیسات مورد نیاز، ملزم نکردن مالکان این واحد ها به استفاده از سوخت پاکیزه تر از دلائل عمده اجرای این برنامە بوده است. استفاده از نفت سیاه آلودگی بسیاری در محیط کار ایجاد میکند و تاثیر مخربی را در شعاع دهها کیلومتر بر محیط زیست وارد می کند.
کارگران واحدهای تولید آجر ساعات طولانی از روز با کار در محیط آلوده با مخاطرات بسیاری دسته و پنجه نرم می کنند. خطر ابتلا بە بیماری های تنفسی، پوستی و گوارشی از جمله این موارد میباشد کە در میان کارگران کورە پزخانە های سنتی بسیار شایع است. اما متاسفانە هیچ گاە آمارموثقی در زمینه تاثیرات مخرب آلودگی کارگاە های آجر پزی بر طول عمر و بیماری های رایج در میان کارگران کوره های آجر پزی کە جز محرومترین کارگران هستند و اکثرشان نیز از شمول قانون کار خارج هستند دادە نشدە. همین محرومیت ها سبب می شوند کە آنها و خانوادە هایشان در وقت بیماری، از کار افتادگی و مرگ بر اثر حوادث کار از هرگونە حق و حقوقی محروم بمانند.
در کوره های آجرپزی قوانین و آموزش جهت جلوگیری از حوادث کار محلی از اعراب ندارد. بکار گیری گسترده از کودکان و زنان در این محل آلوده عوارض دراز مدتی را برای آنها ببار می آورد.
با توجه به روند رو به فزونی نابودی روستاه ها و افزایش بی رویه جمعیت حاشیه نشین شهری، حضور گسترده مهاجرین افغان، عدم وجود یک برنامه منسجم متناسب با شرایط موجود که پاسخگوی حل معضلات این گروە از کارگران باشد بە نظر نمی رسد کە مسئولین ذیربط تمایلی بە برنامە ریزی در این زمینە داشتە باشند.
ارگان های مسئول در گام نخست باید زمینه تبدیل سوخت کارگاه های تولید آجر و در مرحله بعدی شرایط تولید صنعتی آجر را فراهم آورند. هر تلاشی جهت کاهش آلودگی محل کار این واحد ها به پاکیزه شدن محیط زیست یاری میرساند. کارگران شاغل در این واحدهای تولیدی تحت پوشش قوانین کار و بیمه اجتماعی قرار گیرند، کنترل مستمر جهت جلوگیری از بکار گیری کودکان توسط ارگانهای مسئول صورت گیرد.
اما اساسی ترین تحول در شرایط کارگران کوره های آجرپزی تشکیل تشکلهای صنفی و اتحادیهای کارگری میباشد که حقوق خواسته های کارگران این واحدها را پیگیری نمایند. هر چند کە مقاومت سختی از طرف ارگانهای حکومتی و سرمایه داران برای جلوگیری از سازمانیابی کارگران وجود دارد و تاکنون هر تلاشی در این زمینە را با مشت آهنین پاسخ دادەاند.
بهروز فدایی
