فیلم “در باره الی”، به کارگردانی اصغر فرهادی، چند جایزه را درجشنواره های برلین و استرالیا به خود اختصاص داده است. اصغر فرهادی همچنین سازنده فیلمهای چهارشنبه سوری، ارتفاع پست، رقص در غبار، و شهر زیبا است.
فیلم “در باره الی” چند دختر و پسر را نشان می دهد که بطور دسته جمعی برای تعطیلات به شمال سفر می کنند. در میان اینها دختری بنام “الی” که برای آشنایی و نامزدی با احمد که بتازگی از آلمان به ایران آمده موضوع اصلی فیلم می شود.
این فیلم را می توان به دو بخش تقسیم کرد: ١- بخش اول که همگی شاد و خندان و پایکوبان در این سفر، گل می گویند و گل می شنوند. ٢- بخش دوم که ناگهان تمام خوشیها تبدیل به تشویش و درگیریهای لفظی و فیزیکی می شود، زیرا هنگام نجات بچه یکی ازاین افراد بنام”آرش” که در حال غرق شدن در دریا بوده و همگی به یاری وی می شتابند، ناگهان “الی” نیز ناپدید می شود. با توجه به قرائن موجود و این که “الی” مایل به سفر به شمال نبوده و به اصرار یکی ازآنها به این سفر آمده، و این که مادر”الی” نیزبیمار بوده, کسی بدرستی نمیداند که آیا وی هنگام نجات آرش دردریا غرق شده و یا به تهران بازگشته است. “الی” و ناپدید شدنش تبدیل به پل ارتباطی بین این دو بخش فیلم می شود.
در بخش اول فیلم، کسی شناختی ازشخصیتهای متعدد فیلم ندارد، زیرا همگی با شوخیها و رقص و آوازها و پانتومیمهای خود، از نظر شخصیتی بهم شبیه هستند که این تشابه شخصیتها عمداً صورت می گیرد.
پی بردن به متفاوت بودن شخصیت ها رفته رفته در بخش دوم ظاهر می شود که در آن افراد در نحوه برخوردشان با سرنوشت “الی” از یکدیگر متمایز شده و بازنگری می شوند. در واقع “الی” و رابطه اش با دریا بصورت سمبلیک نقش برملا کردن شخصیتها را عهده دار می شود. اما دریا واقعیتها را چون زلال آب خود شفاف می خواهد، زیرا با پیدا شدن سرو کله نامزد قبلی “الی” در اواخر فیلم که از این سفر و رابطه وی با نامزد بعدیش بی اطلاع بوده، هر دروغی که به او بگویند برملا می شود و ممکن است خشم وی را دامن زند. بعلاوه، گویی تا واقعیتها از زبان این افراد بیرون نیاید دریا از پاسخ صریح به این که آیا “الی” را بکام خود کشیده یا نه سر باز می زند و از باز پس دادن جسد وی در صورت مرگش خودداری می کند.
از صحنه های خوب فیلم می توان به یاد آوری جملات و رفتار تک تک افراد در بخش دوم فیلم اشاره کرد که هر کس با به یاد آوردن جمله یا حرکتی از یکدیگر و یا از “الی” سعی می کند سرنخی در باره هویت اصلی وی بدست آورد و این به نوبه خود نوعی فلاش بک محاوره ای است که با توسل بدان به شناخت بهتری از شرایط دست یابیم. در این میان است که شادی و غم، خنده و گریه، حال و گذشته با هم تلاقی می کنند.
تا قبل از این اتفاق، تماشاچی با بی رغبتی به حرفها و اعمال تکراری این افراد می نگرد ولی در بخش دوم و با یاد آوری بعضی از این لحظات، جملات و کردار آنها در بخش اول فیلم از اهمیت خاصی برخوردار می شوند؛ زیرا با تاکید بر آنهاست که می توان به شناختی نسبی از “الی” و شخصیتش دست یافت و به این نتیجه رسید که آیا وی به دلایل عدیده از جمله دلخور شدن ازحرف یا رفتار کسی به تهران بازگشته است یا نه.
یکی دیگرازاین فلاش بک ها که موجب دردسر می شود، لو دادن قضیه ماه عسل “الی” و احمد است که نباید نامزد قبلی “الی” از آن باخبر شود ولی توسط زن صاحبخانه به سادگی لو می رود. در این میان شیرینی ماه عسل به تلخی در می آمیزد.
از نقاط ضعف فیلم می توان به بخش دوم آن اشاره کرد. از زمانی که همگی به نتیجه قطعی، آن هم بدون در دست داشتن دلایل کافی، می رسند که “الی” با توجه به دلایل و شواهد موجود در دریا غرق شده است. حس تعلیق فیلم که مانند موج دریا ما را به بالا و پایین، عقب و جلو می برد فروکش می کند و در نتیجه هیجان فیلم در باره سرنوشت الی نیز با خود “الی” از نفس می افتد؛ زیرا از لحظه ای که ما به این قطعیت می رسیم که وی در دریا غرق شده، حدس و گمان ما در باره وی نیر به پایان می رسد. این حدس و گمانها کلید اصلی تعلیق در این فیلم است که بیربط به نام فیلم نیست – تنها نقطه ای که می تواند نجات بخش فیلم باشد پایان آن است و این که تماشاچی پی ببرد که تمام این قطعیت بخشیدن ها به مرگ الی در دریا، بازی با ذهن تماشاچی بوده است. موازنه بین اطمینان وشک که لازمه آن است در این فیلم به هم می ریزد.
این فیلم بیان یک تراژدی است. تراژدی ناپایدار بودن خوشی و شکننده بودن لذایذ زندگی. بخش اول فیلم تاکید بر سرشار بودن انسانها از خوشی است و بخش دوم که خلاف بخش اول است امکان بروز فاجعه را در کنار لحظات شادی آفرین بما گوشزد می کند. اما این تراژدی تنها به لحظات شاد مربوط نمی شود بلکه تراژدی رفتار انسانها با هم و همچنین تراژدی عهد و پیمان آنها (نامزد شدن “الی” با دونفر در آن واحد) نیز مورد تاکید قرار می گیرد. این تراژدی انسانهایی را بما نشان می دهد که در ظاهر آرام و شادند و با هم می گویند و می خندند ولی در پس این خنده ها، خویی خشم آگین دارند که نمونه اش را در امیر شوهر سپیده می بینیم. وی گناه غرق شدن “الی” را قبل از این که مطمئن شود آیا وی براستی غرق شده یا نه به گردن همسر خود سپیده می اندازد و این سوای تحقیر کردن وی به دلایلی مختلف است که در این میان وی را به باد کتک و ناسزا می گیرد. نامزد قبلی “الی” نیز از چنین رفتار ناهنجاری برخوردار است- گرچه “الی” و تشویش و اضطراب در باره دانستن سرنوشت وی طبیعتا به التهاب و برهم زدن آرامش محیط منجر می شود، اما رفتار تهاجمی وی که نه تنها با رقیب عشقی خود گلاویز می شود، بلکه به دختری که به وی به علت توقف بیجای ماشینش اعتراض می کند پرخاش و حمله می کند، مورد تاکید قرار می گیرد.
این فیلم علاوه بر نشان دادن دوستی و فداکاری در میان انسانها که برای نجات آرش و “الی” از هیچ کوششی مضایقه نمی کنند، نشان دهنده دروغها، پنهانکاریها، غفلتها و در مجموع ناهنجاریهای رفتاری در بین انسانهاست.
________________
کارگردان: اصغر فرهادی
بازیگران: گلشیفته فراهانی، ترانه علیدوستی، مریلا زارعی، شهاب دوستی، مانی حقیقی، پیمان معادی، رعنا آزادی ور، احمد مهرانفر
برای دیدن این فیلم به سایت http://www.iranianuk.com مراجعه کنید.
