درحالی که امروز دوشنبه ۲۵ بهمن‌ماه شش سال از حصر خانگی میرحسین موسوی، زهرا رهنورد و مهدی کروبی، رهبران معترضان به نتایج انتخابات ۸۸ می‌گذرد، بحث آشتی ملی که یک هفته قبل محمد خاتمی رئیس جمهور پیشین بار دیگر آن را مطرح کرد، از جنبه‌های موافق و مخالف مورد بحث حاد گرایش‌های مختلف سیاسی قرار گرفته است.
این بحث به‌ویژه از آن جهت حائز اهمیت شده که با رقابت‌های مربوط به انتخابات ریاست جمهوری در ایران که قرار است سه ماه دیگر برگزار شود درآمیخته است.
اگرچه گرایش‌های اصول گرا در ایران طرح مقوله آشتی ملی را با ذکر دلایل خود از ابتدا غیر ضرور تلقی کرده اند، اما از آنجا که امکان دارد این بحث در آستانه انتخابات فراگیر شود، به نظر می رسد در حال حاضر نمایندگان شاخص همین جریان بیش از دیگران به این بحث دامن می زنند.
محمد رضا باهنر رئیس «جبهه پیروان خط امام و رهبری» روز دوشنبه ۲۵ بهمن‌ماه در یک نشست خبری با اشاره به بحث آشتی ملی گفت: «باید سوال شود که مقصود مطرح‌کنندگان آشتی ملی چه کسانی اند؟ اگر بین مردم و مردم است باید گفت مردم با هم قهر نیستند، اگر مقصودشان بین مردم و نظام است که در مقاطع مختلف مردم نشان دادند که مشکلی با نظام ندارند».
رئیس قوه قضائیه نیز روز دوشنبه در جلسه مسئولان عالی قضایی گفت: «این روزها گاهی صحبت از بحث آشتی ملی می شود و همین طور که در مصاحبه ۲۲ بهمن گفتم مسئله آشتی ملی در جایی قابل طرح است که موضوع داشته باشد و تفرقه و اختلاف اساسی وجود داشته باشد ولکن چنین موضوعی را نمی بینیم».
آقای لاریجانی اضافه کرد: «اما متأسفانه رسانه های بیگانه، و گاهی هم در درون، حرف‌هایی زدند که انسان تعجب می کند که چرا اینهایی که مدعی تحلیل سیاسی اند این مقدار در فهم مطالب ساده هم مانده‌اند. اینها عرض من را این طور تلقی کردند که فلانی با بحث آشتی ملی مخالف است؛ من با آشتی ملی مخالف نیستم و می گویم موضوع ندارد؛ صلح و آشتی همیشه خوب است اما اینجا موضوع ندارد».
محمد خاتمی ۱۹ بهمن‌ماه طی سخنانی در دفتر کارش، ضمن اشاره به تهدیدهای دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا گفت: «خطر این است که [ترامپ] در مورد ایران ادعاهایی دارد و مسائلی را دنبال می‌کند که جمهوری‌خواهان هم با آن موافق‌اند. این هم‌سویی حزب حاکم با تندروی‌های رئیس جمهوری که به تازگی حکومت را به دست گرفته ممکن است مسائل و خطراتی را برای ما ایجاد کند». او اضافه کرد که «معتقدم الان بهترین موقعیتی است که می توان فضای آشتی ملی را در کشور حکم‌فرما کرد».
حسن روحانی رئیس جمهور نیز در سخنرانی خود به مناسبت سالگرد انقلاب بدون اشاره به پیشنهاد محمد خاتمی گفت: «همه در پیروی از رهبر معظم انقلاب در پی اجماع و آشتی و انسجام ملی هستیم. پیشبرد اهداف و آرمان‌های انقلاب هدف بلند ماست و به ۳۸ سال انقلاب‌مان افتخار می‌کنیم».
به نظر می رسد منظور محمد خاتمی از آشتی ملی، مفاهیمی کلی مانند «اختلاف در اصول اساسی نظام» که اصولگرایان مطرح می کنند نیست، بلکه ایجاد شرایط و امکاناتی است که گرایش های مختلف در چارچوب قانون بتوانند وارد عرصه سیاسی شوند. به همین دلیل مصطفی تاجزاده فعال اصلاح طلب که اخیرا از زندان آزاد شده در توضیح منظور خاتمی از آشتی ملی روز ۲۰ بهمن‌ماه به خبرگزاری ایلنا گفت: «به باور من همه کسانی که به استقلال و یکپارچگی ملی و سرزمینی ایران اعتقاد دارند و حاضر اند در چارچوب قانون، با نفی خشونت‌ورزی و با التزام به قانون اساسی فعالیت کنند، باید این امکان را بیابند که در عرصه سیاسی و اجتماعی کشور مشارکت فعال داشته باشند و ایران و ایرانیان بتوانند از توانمندی آنها بهره برند».
آقای تاجزاده اضافه کرد که «آشتی ملی یعنی پذیرش تکثر از موضع برابری و یکسانی نه این‌که یکی از دیگری عذرخواهی کند یا توبه‌نامه بنویسد و مواردی از قبیل. ما اگر اهل چنین کارهایی بودیم در سال‌های گذشته که در زندان بودیم به چنین روش‌هایی متمسک می‌شدیم که خودمان را نجات دهیم و بتوانیم سهمی از حکومت را به خود اختصاص دهیم».
او همچنین تاکید کرد که منظور محمد خاتمی صرفاً تفاهم دو جناح اصلی نظام نیست، بلکه «این است که همه کسانی که به قانون اساسی ملتزم اند، بتوانند در فرآیند مدیریت کشور و در عرصه اجتماع و سیاست فعال شوند و امکان خدمت‌گذاری یابند».
برای جامعه سیاسی ایران روشن است که هنگام بحث از آشتی ملی، اولین گام باید آزادی زندانیان سیاسی و بویژه رفع حصر رهبران معترضان به نتایج انتخابات ۸۸ باشد. این مسئله ای است که در سال ۹۲ بخشی از کارزار انتخاباتی حسن روحانی بود و پس از آن نیز چهره های شاخص دیگری از نظام از جمله علی مطهری نایب رئیس مجلس به کرات بر ضرورت حل مشکل حصر تاکید کرده اند.
رفع حصر مطالبه ای است که در گردهمآیی های مختلف و در شبکه های اجتماعی نیز به طور مرتب پی گیری می شود و در بسیاری از نشست های خبری مقامات نظام نیز توسط روزنامه نگاران مورد پرسش قرار می گیرد.
حسن روحانی در آغاز سومین سال ریاست جمهوری خود در پاسخ به یکی از پرسش ها در این زمینه گفت: «تلاش دولت از ابتدا بر این بوده که در داخل جامعه همه احساس آرامش بیشتری کنند. اگر موضوعی در گذشته بوده و می‌توانیم طبق قانون به آن پایان دهیم، باید به آن پایان دهیم.» او اضافه کرد: «از این که ما یک موضوع را به یک مسئله دائم تبدیل کنیم، کسی سود نمی‌برد و این موضوع خاصیتی هم ندارد. ما باید تلاش کنیم قانون اجرا شود و اگر کسی خطایی یا اشتباهی کرده قانون باید نسبت به او اجرا شود».
طرح آشتی ملی، گرچه به نظر برخی تحلیلگران، در حال حاضر مطالبه ای بی پاسخ است، اما به نظر می رسد گسترش این بحث در سطح جامعه سیاسی ایران می تواند به یکی از محورهای چالش برانگیز در رقابت های انتخاباتی آینده گرایش های مختلف نظام تبدیل شود.
