بیش از یک قرن از انتخاب اول ماه مه به عنوان روز جهانی کارگر، توسط بین الملل کارگران می گذرد. در این روز، طبقه کارگر جهانی به شکل های مختلف و در شرایط اجتماعی و سیاسی متفاوت، ابراز وجود نموده و مطالبات طبقاتی خود را در جامعه طرح و نظام نابرابر سرمایه داری را به چالش کشیده است. اگر چه این طبقه، دوره ای «جنبش هشت ساعت کار» را سازماندهی کرد و زمانی برعلیه فقر و بیکاری ناشی از بحران های ادواری سیستم سرمایه داری به پا خاسته و در دوره ای دیگر، با شعار «صلح» در مقابل جنگ امپریالیستی می ایستد و «شوراها» را برای اداره امور کشور ایجاد می کند؛ اما در تمام این دوران ها و اوضاع سیاسی متفاوت، اول ماه مه یک روز معین تاریخی برای بیان خواسته ها و نقد و افشا و به محاکمه کشیدن سرمایه داری و حکومت های حامی سرمایه بوده است. کارگران ایران نیز در چندین دهه گذشته، به هر شکلی که توانسته اند اول ماه مه را گرامی داشته و در این روز مطالبات طبقاتی خود را در قطعنامه هایشان، طرح کرده اند. از همان سال های اول قرن بیستم و بازگشت کارگران مهاجر ایرانی از آسیای میانه و روسیه، و ورود اندیشه های سوسیالیستی و رادیکال کارگری، فکر برپایی روز جهانی کارگر را نیز با خود آوردند. به تدریج در سال های متوالی و با توجه به توازن قوا، کارگران در این روز اقدام به بیان خواسته های خود می کردند. چه آن هنگام که کارگران در دهه ۲۰ خورشیدی تشکل های قدرتمند خود را ایجاد کردند و چه در فردای انقلاب ۵۷ که طبقه کارگر در آن نقش مهمی ایفا کرد، برگزاری مراسم اول ماه مه جز جدایی ناپذیر حرکت اجتماعی این طبقه بوده است.
طبقه کارگر در کردستان ایران نیز، در سه دهه گذشته از نظر کمی و کیفی و آگاهی طبقاتی، رشد و پیشرفت چشم گیری داشته است. این امر سبب شد که اول ماه مه، به یکی از رکن های مهم مبارزات کارگری در این منطقه تبدیل شود. کارگران و فعالین کارگری شهرهای کردستان برای برگزاری این مراسم، متحمل هزینه های فراوانی شده اند. احضار، بازداشت، محاکمه، شلاق، زندان و حتی اعدام برای افرادی، هم چون «جمال چراغ ویسی»، جز لاینفک و کارنامه مبارزه طبقاتی کارگران در کردستان بوده است.
با توجه به این شرایط، کارگران سقز نیز در سال های اخیر تلاش های فراوانی برای برگزاری اول ماه مه کرده اند. کارگران هر سال از ماه ها قبل، به استقبال این روز رفته و جنب و جوش زیادی در بین آن ها به وجود می آید و سعی می کنند تا این مراسم ها را همراه با دیگر اقشار و صنف های کارگر و زحمتکش هرچه با شکوه‌تر برگزار کنند. بر این اساس، از اوایل فروردین تا آخر اردیبهشت، کارگران و فعالین کارگری تحت نظر نیروهای امنیتی قرار می گیرند و با ارعاب و تهدید مواجه می شوند که اقدام به برگزاری روز جهانی کارگر نکنند. مقامات امنیتی و قضایی و اداره تعاون کار و رفاه اجتماعی و تشکل های ثبت شده و عوامل آن ها، همواره تلاش می کنند که در برابر حرکت رادیکال و انقلابی کارگران، مانع ایجاد کنند
این تلاش های ضد کارگری بعد از سال ۱۳۶۰ شدت گرفته و تا امروز هم با اشکال مختلف ادامه داشته و دارد. اما کارگران رادیکال و انقلابی شهر سقز، هیچ وقت در مقابل آن همه سرکوب و فشاری که از سوی کارفرمایان کارگر نما و حامیان آنان صورت گرفته، عقب ننشسته و هر سال با برپایی مراسم های روز جهانی کارگر این روز را گرامی داشته و می دارند.
اول ماه مه امسال مصادف بود با دهمین سالگرد حمله نیروهای امنیتی و انتظامی به صفوف کارگران شهر سقز در سال ۱۳۸۳ که در آن سال، ده ها نفر کارگر به اتهام برگزاری مراسم روز جهانی کارگر در خیابان دستگیر و روانه زندان شدند.
کارگران شهر سقز امسال هم عزم خود را جزم کردند که با اتکا به نیروی خود کارگران، مراسم را در میدان جمهوری (هلو) برگزار کنند. اگر در سال ۱۳۸۳ مراسم اول ماه مه را در پارک کودک به یاد و خاطره اولین تظاهرات کارگران شهر سقز که توسط سندیکای کارگران خباز در سال ۱۳۵۸ سازماندهی شده بود، تعیین کردند.
امسال کارگران سقز تصمیم گرفتند که محل مراسم روز جهانی کارگر را در پرجمعیت ترین نقاط شهر سقز (میدان هلو) تعیین کنند.
کارگران شهر سقز چند هفته مانده به اول ماه مه در چند نشست که در رابطه با اول ماه مه برگزار کردند. مصوب کردند که مراسم روز جهانی کارگر را در میدان هلو برگزار می کنند، حتی اگر همگی کشته شوند. این تصمیم به تصویب اکثریت کارگران رسید، اما در مقابل این تصمیم یک عده از کارگران پیشنهاد دادند تا درخواست مجوز کنند. پیشنهاد آن دسته از کارگران به آرای جمعی گذاشته شد. اما پیشنهاد فوق رای نیاورد و قرار شد بدون اینکه درخواست مجوز کنند، در میدان هلو مراسم روز خود را برگزار کنند. هر چند در قانون کار ماده ۶۳ آمده است که روز جهانی کارگر تعطیل رسمی است و کارگران می توانند روز خود را برگزار کنند. اما در شهر سقز این مسئولان حکومتی هستند که با مجوز مراسم روز جهانی کارگر را برگزار می کنند. حتی امسال اجازه ندادند تا آن مراسم های دولتی هم برگزار شود.
بر اساس این تصمیمات، چند روز مانده به اول ماه مه کارگران سقز اقدام به تدوین یک قطعنامه ۱۸ ماده ای کردند و در آن قطعنامه اکثریت خواست و مطالبات خود را رو به جامعه سرمایه داری اعلام کردند. (۱)
یکی دیگر از فعالیت کارگران سقز در آن آیام این بود که برای کارگران شهر اس ام اس ارسال کنند. بنا به گفته کارگران در این روز، هزاران اس ام اس برای کارگران و فعالان کارگری ارسال شد بود که در آن اس ام اس ها از کارگران و خانواده آنان دعوت به عمل آمده بود تا در تجمعی که به مناسبت روز جهانی کارگر در ساعت ۷ بعد از ظهر روز پنج شنبه مورخ ۱۱/۲/۹۳ در میدان هلو برگزار می گردد، شرکت کنند.
کارگران بعد از مصوب شدن قطعنامه موافقت کردند که قطعنامه ۱۸ ماده ای را در جامعه و دنیای مجازی انتشار علنی دهند و مصوب شد که در چند روز مانده به اول ماه مه هیچ کس به تلفن های ناشناس جواب ندهد و اگر احضار هم شدند کسی جواب مثبت ندهد. ماموران امنیتی و لباس شخصی که هویت آنان برای هیچ شهروندی مشخص نیست به تکاپو افتادند و به تعقیب و کنترل کارگران پرداختند. منزل ما، از ساعت ۱۲ شب روز چهارشنبه مورخ ۱۰/۲/۹۳ توسط نیروهای لباس شخصی تحت کنترل قرار گرفت و هرگونه ورود و خروج را زیر نظر داشتند.
اول ماه مه فرا رسید و ساعت ۷ صبح، از خواب بیدار شدم و طبق سنت سال های گذشته به کارگاه شیرینی پزی که در محله ما قرار دارد، مراجعه کردم و چند کیلو شرینی برای چند کارگاه خبازی واقع در محله شهناز خریداری کردم و به منزل برگشتم. در طول راه نیروهای امنیتی من را همراهی می کردند، به شکلی که هر رهگذری را به واکنش وا می داشت.
ساعت ۹ صبح، سیدعلی حسینی به منزل ما آمد و من و نجیبه (شریک زندگی ام) هم در تدارک آن بودیم که به مغازه های خبازی جهت شادباش به کارگران مراجعه کنیم. ما از درب منزل که خارج شدیم چند نفر لباس شخصی که می دانستند ما به کارگاه های خبازی مراجعه می کنیم، قبل از ما خودشان را به آن کارگاه ها رسانده و به کارگران هشدار می دادند که با محمود صالحی و چند نفر همراه او صحبت نکنند و شیرینی و گل را از آن تحویل نگیرند.
ما بدون توجه به تعقیب و کنترل از سوی نیروهای لباس شخصی کار خود را انجام دادیم؛ کارگران به گرمی از ما استقبال کردند و اظهار نمودند که باید مراسم روز کارگر را به هر شکل ممکن برگزار کنیم.
ساعت ۵ بعدازظهر، شهر سقز مثل یک بشکه باروت شده بود که هر لحظه انتظار انفجار آن می رفت. مردم شهر، از تجمع این همه نیروی انتظامی و لباس شخصی در میادین شهر تعجب می کردند و هر کسی در این مورد برای خود تحلیلی می کرد. نیروهای انتظامی و لباس شخصی که تا دندان مسلح بودند کلیه خیابان ها و چهارراه ها را به کنترل خود درآورده بودند. به شکلی که به مردم و کارگران هشدار می دادند که اگر اقدام به برگزاری مراسم اول ماه مه کنید، مورد حمله قرار خواهید گرفت. شخص خودم وقتی آن آرایش نظامی نیروهای امنیتی و انتظامی را دیدم یک لحظه خیال کردم که به فلسطین آمدم و نیروهای اسرائیلی در مقابل مردم محروم فلسطین صف آرایی کرده اند.
هرچه به ساعت ۷ غروب نزدیک می شدیم، کارگران تنها یا با خانواده و یا در جمع های چند نفره به میدان جمهوری (هلو) وارد می شدند. آن ها به محض ورود به میدان، با دیواری از نیروی انتظامی مواجه می شدند که تا دندان مسلح بودند. ما هم خانوادگی ساعت شش و سی دقیقه بعدازظهراز منزل خارج شدیم و راهی میدان هلو شدیم. نیروهایی که منزل ما را تحت نظر داشتند به دنبال ما راه افتادند. آن ها مرتبا” تماس می گرفتند و به مقامات بالاتر خود پیغام می داند که کبوتر از آشیانه پرید و…
هنگامی که ما به میدان امام (برگاراژ) رسیدم با نیروهای نظامی زیادی مواجه شدیم. هر چند ما به طرف میدان جمهوری نزدیک تر می شدیم تجمع نیروهای امنیتی هم زیادتر می شدند. کارگرانی که به همراه خانواده های خود وارد میدان می شدند در گوشه ای از میدان منتظر می ماندند تا همه جمع شوند.
ما به میدان هلو رسیدیم به محض رسیدن ما به میدان، نیروهای امنیتی که تازه به شهر سقز آمده بودند و ما را نمی شناختند، از نیروهای امنیتی بومی می خواستند که ما را به آن ها معرفی کنند. نیروهای بومی که اهل و ساکن سقز هستند با چشمان از حدقه در رفته ما را به نیروهای تازه وارد معرفی می کرند و آنان هم با اسلحه و باتوم های خود، که به کمرشان بسته بودند ما را تهدید می کردند.
از سوی دیگر، کارگرانی که در میدان حضور داشتند بدون اعتنا به نیروهای انتظامی و لباس شخصی به هم دیگر تبریک می گفتند و با خنده و شوخی با همدیگر گفتگو می کردند. به این ترتیب، در میدان جمهوری (هلو) سقز، دو نیرو در مقابل همدیگر ایستاده و هرکدام منتظر یک جرقه بودند: از یک سو، مشتی نیروی انتظامی و لباس شخصی که با تمام تجهیزات نظامی و آدم کشی ایستاده بودند که هر لحظه آماده دستور فرماندهانشان بودند تا به سوی ما کارگران شلیک کنند؛ و در سوی دیگر، صدها نفر کارگر و خانواده آن ها و محرومان جامعه، محکم و استوار ایستاده بودند که جز شیرینی و شکلات هیچ گونه امکاناتی برای مقابله با این نیروی عظیم تا دندان مسلح که در مقابل آنان صف آرایی کرده بودند در اختیار نداشتند.
بلی امروز روز جهانی کارگر، میدان هلوی سقز، شاهد صف آرایی صدها نفر از نیروهای حافظ سرمایه و کارفرمایان در مقابل نیروی کار و رنج بودند که هر لحظه آماده بودند تا از منافع طبقاتی خود دفاع کنند. نیروی کار با لبخند و با شادباش گفتن به هم طبقه های خود در جلو داروخانه دکتر اسماعیلی تجمع کرده بودند. نیروهای لباس شخصی و انتظامی با نگاه های خشمگین و عبوس و با تیز کردن دندان های خود، به کارگران تذکر می دادند که هر گونه تحرک شان برابر است با مرگ. این صحنه برای مردم شهر که در آن مسیر در حال عبور بودند قابل تحسین بود که چطور کارگران شهر در مقابل این همه نیرو ایستاده و از روز خود دفاع می کنند. به همین دلیل مردم شهر و جوانان هم از ما حمایت کردند و به ما شادباش می گفتند.
کارگران شهر در این روز، به فراخوان هم طبقه های خود پاسخ مثبت داده بودند و هر لحظه به تجمع شان اضافه می شد به شکلی که فرمانده نیروهای لباس شخصی، توان دیدن آن لحظه ها را نداشت و به ناچار به طرف جمعی از کارگران آمد که من هم (محمود صالحی) در میان آن دسته از کارگران بودم.
فرمانده نیروی لباس شخصی: آقای صالحی لطفا تجمع نکنید.
برای چی ما که مزاحم کسی نشدیم؟
آقای صالحی لطفا تجمع نکنید.
جناب یعنی چه، ما که جرمی مرتکب نشدیم.
آقای صالحی با من بحث نکنید، لطفا بروید.
ما جایی نمی رویم. ما که این جا ایستاده ایم برای کسی مزاحمت و یا جرمی مرتکب نشدیم.
این بار فرمانده نیروهای لباس شخصی رو به مردمی کرد که همگی نظاره گر این صحبت های مابین من و او بودند.
فرمانده: شما مردم چرا این جا ایستاده اید سریع این محل را ترک کنید و تجمع نکنید. او این جمله را ده ها بار تکرار کرد. اما کسی به صحبت های ایشان گوش نکرد و کارگران محکم بر جایشان ایستاده بودند.
در این اثنا، کارگران تصمیم گرفتند که به شکل راهپیمایی به طرف مسجد جامعه حرکت کنند. همگی کارگران در یک صف منسجم به طرف سه راه جامعه حرکت کردند و در سه راه جامعه، به مدت ۵ دقیقه در مورد اول ماه مه صحبت کردیم و نیروهای لباس شخصی و انتظامی بدون این که دخالت کنند از تجمع کنندگان فیلم برداری می کردند.
کارگران، به طرف میدان هلو آمدند و ماموران لباس شخصی سیدعلی حسینی را احضار کردند و چند نفر از مامورین ایشان را در محاصره خود گرفتند. از سیدعلی می خواستند که این جا را ترک کند.
سیدعلی هم در جواب می گفت: امروز روز جهانی کارگر است و ما به مناسبت این روز تجمع کردیم و هیچ گونه جرمی هم مرتکب نشدیم تا این محل را ترک کنیم و…
ما هم به طرف آنان رفتیم و سید علی حسینی را از دست آنان گرفتیم و بالاتر از آزمایشگاه مهر تجمع کردیم.
بعد از ۱۵ دقیقه تجمع در آن محل، به طرف بازار بالا حرکت کردیم و از بازار بالا به طرف خیابان فخر رازی رفتیم و در آن محل (میدان کارگران ساختمانی) تجمع دیگری برگزار نمودیم. من در این میدان، برای کارگر ساختمانی و مردمی که در آن حضور داشتند سخنانی ایراد کردم.
نیروهای انتظامی و لباس شخصی، همواره ما را تعقیب می کردند و مرتبا با گوشی های خود به مقامات بالاترشان پیام می داند که کارگران تجمع کرده اند سریع نیرو بفرستید و… تجمع کنندگان به شکل راهپیمایی از راسته بازار اردلان گذشتند و در مقابل سینمای انصاری تجمع کردند. در این جا نیز من یک بار دیگر در مورد روز جهانی کارگر و تهدید نیروهای لباس شخصی و انتظامی برای تجمع کننندگان صحبت کردم.
بعد از ۱۵ دقیقه، تجمع کنندگان به شکل راهپیمایی به طرف میدان هلو برگشتند و این بار در مقابل پاساژ آدمی تجمع نمودند و در این تجمع، شرکت کنندگان با موبایل های خود سرود اول ماه مه که توسط کریم احمدی (کریم قلاگاه) دیکلمه شده بود برای حضار و شرکت کنندگان پخش کردند که مورد استقبال کارگران و مردم حاضر در آن منطقه قرار گرفت.
تجمع کنندگان مراسم روز جهانی کارگر در شهر سقز، بعد از یک و نیم ساعت، یعنی در ساعت ۳۰/۸ دقیقه شب با پخش شیرینی و شکلات در میان شور و شوق حاضران به شکل راهپیمایی به طرف میدان امام (برگاراژ) حرکت کردند و در آن نقطه پایان تجمع و راهپیمایی را اعلام نمودند.
قابل ذکر است که نیروهای لباس شخصی در طول این تجمعات و راهپیمایی مرتبا با چند دستگاه دوربین از ما کارگران فیلم برداری می کردند.
این جا لازم می بینم که بنده به عنوان یک کارگر که سال ها در محل کار و زیست با شما کارگران سقز زندگی کرده ام از شما عزیزان برای شرکت در مراسم اول ماه مه روز جهانی کارگر تشکر کنم و امیدوارم که در سال های آینده بتوانیم با اتکا به نیروی خود تمام خواست و مطالبات خود را به کارفرمایان و دولت حامی آنان تحمیل کنیم.
به این ترتیب، کارگران سقز عزم خود را جزم کرده بودند که در هر شرایطی، مراسم روز کارگر خود را برگزار کنند. تصمیم بر آن بود که اگر نیروهای انتظامی و لباس شخصی به صفوف کارگران حمله کردند، یک نفر عقب نشینی نکند و با عزم راسخ به برگزاری تجمعات خود ادامه دهند. به این شکل، مراسم روز جهانی کارگر در میان شدیدترین تدابیر امنیتی در شهر سقز برگزار شد.
محمود صالحی مورخ ۱۷/۲/۹۳
