ایدز یا نشانگان نقص اکتسابی ایمنی در اثر ویروسی به نام HIV (ویروس نقص ایمنی انسان) به وجود میآید. از زمان آلوده شدن بدن به HIV تا بروز ایدز ممکن است ۶ ماه تا ده سال و یا بیشتر طول بکشد. در این مدت گرچه فرد به ظاهر سالم به نظر میرسد، اما ناقل بیماری است و میتواند افراد دیگر را آلوده کند. AIDS مخفف عبارت «نشانگان نقص ایمنی اکتسابی» به زبان انگلیسی است. در زمان بروز بیماری که با تخریب یاخته های دستگاه ایمنی بدن ناشی از اچ، آی، وی روی میدهد، بیماری های عفونی و بیماری های سرطانی به خصوص بعضی از انواع آن فرصت مبتلاء کردن انسان را پیدا میکنند و نشانهها و علائم ناشی از این بیماری ها در بدن ظاهر میشود.
نشانههای این بیماری اولین بار در سال ۱۹۸۱ میلادی در افراد بالغ جوانی دیده شد که دچار نقصهای ایمنی مادرزادی نبودند و این تعجب پزشکان را برانگیخته بود. پزشکان از آنجایی که نمیتوانستند آنرا به بیماری مشخصی نسبت دهند و هنوز اچ.آی.وی شناخته نشده بود، به همین لحاظ مجموعه این علائم را «نشانههای نقص ایمنی اکتسابی» یا ایدز نام نهادند.
ویروس ایدز از راه آمیزش جنسی، تبادل خون یا فرآوردههای آن و یا از مادر مبتلاء به جنین قابل سرایت از فردی به فرد دیگر است.
ایدز معضلی پزشکی – بهداشتی است که ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن بسیار گستردهاند. از آغاز کشف اولین مبتلایان آن در سال (١٩٨١) تا اواخر سال (٢٠٠۴) در سراسر جهان بیش از ۶۳ میلیون نفر مبتلا شدهاند و ۲۳ میلیون نفر فوت کردهاند. در حدود نیمی از کسانی که دچار ایدز هستند قبل از ۲۵ سالگی آلوده شدهاند و بدون مصرف دارو اغلب قبل از ۳۵ سالگی می میرند. هر روز ۱۴۰۰۰ نفر جدید به مبتلایان اضافه میشود که نیمی زن هستند و نیز ۵٠ درصد آنان در سنین ۱۵ تا ۲۵ سالگی میباشند. بررسی های انجام شده نشان داده اند که زنان و دختران به دلائل زیستی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بیش از مردان در معرض خطر ابتلاء و آسیب ناشی از ایدز هستند.
دفتر سازمان ملل به مناسبت روز اول دسامبر روز جهانی ایدز، اعلام کرد که این روز را با تقدیر از تلاش هایی که در جهت مبارزه با ایدز در سراسز جهان صورت گرفته برگزار میکند. به همین دلیل روز جهانی ایدز ٢٠٠۵ با شعار « ایدز را متوقف کنید، سر قولتان بمانید» بر روی تعهداتی متمرکز شد که بر اساس آنها ایدز باید در تمام سطوح با به کارگیری ابتکارات فردی، اجتماعی، سازمانی و دولتی متوقف شود.
بر اساس این گزارش میزان بروز موارد تازه، بیشترین افزایش را در اروپای شرقی و آسیای مرکزی و نیز در شرق آسیا داشته است، اما هنوز کشورهای صحرای آفریقا بیشترین تعداد مبتلایان را در مجموع و در سطح جهانی دارند.
کنیا، زیمبابوه و برخی کشورهای منطقه کارائیب همگی شاهد کاهش شیوع ایدز طی چند سال گذشته بودهاند و نرخ افزاد بزرگسال آلوده به ویروس ایدز در مجموع در کنیا کاهش یافته و از نقطه اوج آن که در اواخر دهه ١٩٩٠ برابر ١٠ درصد بوده به ٧ درصد در سال ٢٠٠٣ رسیده و نیز تعداد زنان باردار مبتلا به ایدز در زیمبابوه از ٢۶ درصد در سال ٢٠٠٣ به ٢١ درصد در سال ٢٠٠۴ تقلیل یافته است.
همچنین در مناطق شهری بورکینافاسو، شیوع این بیماری در میان زنان جوان باردار از ۴ درصد در سال ٢٠٠١ به ٢ درصد در سال ٢٠٠٣ کاهش یافته است.
گزارش حاکی از آن است که به رغم کاهش تعداد مبتلایان به این بیماری در برخی از کشورها، در مجموع افزایش شمار مبتلایان در تمام نقاط جهان به استثنای کشورهای منطقه کارائیب، همچنان ادامه دارد. در سال ٢٠٠۵ تا کنون ۵ میلیون بیمار جدید مبتلا به ایدز به آمار قبلی افزوده شده است.
تعداد این بیماران در سطح جهانی به بالاترین سطح خود و تقریبا ٣/۴٠ میلیون تن رسیده در حالی که این رقم در سال ٢٠٠٣ برابر با ۵/٣٧ میلیون تن بوده است. لازم به ذکر است که بیش از ٣ میلیون تن در سال ٢٠٠۵ در اثر ابتلا به این عفونت جان خود را از دست دادهاند که بیش از ۵٠٠ هزار مورد از تلفات از میان کودکان بوده است. گزارش جدید سازمان ملل نشان میدهد که با این وجود روندهای کلی در زمینه انتقال ایدز هنوز رو به افزایش است و هنوز اقدامات و تلاشهای پیشگیرانه بیشتر برای کاهش سرعت اپیدمی مورد نیاز است.
یونیسف نیز اعلام کرده است که هر ساله در مجموع ١۴ هزار کودک در اثر ابتلا به بیماری ایدز در کشوری مانند اوگاندا جان خود را از دست میدهند. در این کشور روزانه حدود ۴٠ کودک به ویروس این بیماری آلوده میشوند و در هر ساعت یک کودک مبتلا به ایدز تلف میشود.
بر اساس این گزارش، هر ساله ٢۵ هزار نوزاد در انتقال بیماری از مادر به فرزند با بیماری ایدز در اوگاندا به دنیا می آیند.
در ایران بنا به گفته دکتر مینو محرز، عضو کمیته کشوری مبارزه با بیماری ایدز، بر اساس آمارهای موجود هم اکنون ١١ هزار و ٩٣٠ نفر مبتلا به ایدز در کشور وجود دارد. اما آمار واقعی و تعداد افرادی که هنوز کشف نشده اند، بسیار بیشتر از آمارهای اعلام شده است.
تنها با داشتن نگاهی خوشبینانه، می توان آمار نزدیک به ١٢هزار نفر مبتلا به این بیماری را در کشور باور نمود. زیرا تخمین زده می شود که بیش از ۶٠ هزار نفر مبتلا به ایدز در ایران وجود داشته باشد و هنوز بسیاری از افراد دارای اچ. آی. وی مثبت، کشف نشده باشند.
مورد دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد این است که، متاسفانه درصد قابل توجهی از افراد مبتلا به ایدز که هنوز کشف نشده اند، زنانی هستند که از طریق آمیزش جنسی به این بیماری مبتلا شده اند.
همچنین میدانیم از آنجا که مردان به ویژه معتادان در چهارچوب طرح غربالگری مورد بررسی قرار می گیرند، اغلب مبتلایان به ایدز از میان مردان کشف می شوند اما زنان چون جزو این طرح قرار ندارند، بسیاری از ایشان که از طریق جنسی ابتلا یافته اند، هنوز کشف نشده اند.
بنابراین، با توجه به روند تغییر الگوی انتقال بیماری ایدز در کشور، آمار زنان مبتلایان به ایدز در کشور و به افزایش است. با بالا رفتن تعداد معتادان و نیز رشد فحشاء در ایران، انتظار می رود که با رشد فزاینده این بیماری در ایران بیش از پیش رویرو باشیم و متاسفانه آمار نیز صحت این موضوع را تائید می کند. موارد عدیده دخترانی که مورد سوء استفاده و خشونت جنسی قرار می گیرند، همچنین دخترانی که بدون آموزش ها و مراقبت های بهداشتی با شریک جنسی خود هم بستر می شوند و عدم اطلاع و آگاهی از مراقبتهای بهداشتی و جنسی، همه و همه موجب تغییر الگوی ابتلای بیماری ایدز و تغییر نسبت جنسیتی جمعیت مبتلا به ایدز به زیان بیشتر زنان شده است.
با افزایش میزان آلودگی به ایدز درمیان دختران و زنان، دسترسی زنان به روشهای پیشگیری از ایدز یک ضرورت مبرم در جامعه ایران تبدیل شده است و باید همه روشهای ممکن مورد استفاده قرار گیرند. از جمله باید به آموزش جنسی و بهداشتی در مدارس و دانشگاهها توجه نمود، از مراکز بهداشتی تخصصی و رسانه های جمعی نظیر رادیو و تلویزیون بهتر استفاده نمود و هر چه بیشتر از فزهنگ مردسالارانه فاصله گرفت و از صحبت و بحث در مورد مسایل جنسی که همگی می تواند در اطلاع رسانی و آگاهی مردم بویژه زنان نقش بسزائی داشته باشد، پرهیز نکرد.