دادخواهی کشتار ۶۷ در شورای حقوق بشر

گزارشگر: پروین همتی

گفتن و نوشتن و اطلاع‌رسانی نسبت به فاجعه‌ی کشتار زندانیان سیاسی در سال ۶۷، تا زمانی که دادخواهی بازماندگان به ثمر نرسیده است و تا زمانی که مسئولین دیروز و امروز جکومت، هم‌چنان از پذیرش مسئولیت و گام برداشتن در جهت کشف حقیقت و محاکمه‌ی آمرین و عاملین آن سر باز می‌زنند، نه تنها گرامی‌داشت یاد یاران که دادخواهی‌‌ از این بیداد و تلاش برای جلوگیری از عدم تکرار چنین جنایاتی است. بر این اساس، از همان ابتدای آشکار شدن ابعاد فاجعه، سازمان فداییان خلق ایران (اکثریت) تلاش کرد در کنار خانواده‌ها و بازماندگان، به عنوان یک سازمان سیاسی که صدها عضو خود را در این کشتار از دست داده است، در مجامع ذی‌ربط بین‌المللی و حقوق بشری، طرح دادخواهی کند.

در پی این تلاش‌ها، در سی‌امین نشست شورای حقوق بشر، به دعوت سازمان غیردولتی اتریشی «سودویند»[I]، این امکان فراهم آمد تا ما با عنوان سازمان فداییان خلق ایران (اکثریت)، ‌نسبت به یاران از دست رفته‌ی خود، طرح دادخواهی کرده و خواست‌ها و نگاه‌مان به این دادخواهی را بیان کنیم. انجام این مهم بر عهده‌ی من گذاشته شد و قرار شد که از سوی هیأت سیاسی- اجرایی سازمان، راهی ژنو شوم. طرح دادخواهی نسبت به رفقایی که به جرم دگراندیشی و با دستان و چشمان بسته، اما قامت‌هایی افراشته به سوی جوخه‌های مرگ هدایت شدند، برای من -و مطمئناً هر رفیق دیگری که در چنین جایگاهی قرار می‌گرفت- مسئولیتی سنگین بود. با چنین حسی و با این عزم که  صدای رسای یاران رفته باشم، در شورای حقوق بشر سازمان ملل حاضر شدم.

سی‌امین نشست شورای حقوق بشر از روز دوشنبه ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۵ (۲۳ شهریور ۱۳۹۴) در شهر ژنو آغاز شده است و تا روز جمعه دوم اکتبر (دهم مهرماه) ادامه خواهد یافت. این شورا از سال ۲۰۱۲ گزارش‌گر ویژه‌ای با نام گزارش‌گر ویژه‌ی «حقیقت، عدالت، جبران خسارت و تضمین عدم تکرار» را برگزیده است. وظیفه‌‌‌ی این گزارش‌گر همان‌طور که از نام‌اش پیداست، پی‌گیری و کشف حقیقت، امکان اجرای عدالت و جبران خسارت باتضمین عدم تکرار، در رابطه با جنایاتی است مشابه فاجعه‌ای که ۲۷ سال پیش و به طور کلی در دهه‌ی ۶۰ در کشور ما روی داد.  

نشست جانبی[II]‌  سودویند تحت عنوان «حقیقت، عدالت، جبران خسارت و تضمین عدم تکرار» که در روز سه‌شنبه ۱۵ سپتامبر (۲۴ شهریور) از سوی این سازمان مرد‌م نهاد (NGO) در یکی از سالن‌های شورای حقوق بشر برگزار شد، به کشتار و ترور مخالفان سیاسی و موضوع دادخواهی در جمهوری اسلامی اختصاص داشت. در این نشست که هم‌زمان با سال‌گرد «ترور میکونوس» و کشتار زندانیان سیاسی در سال ۶۷، برگزار می‌شد، ابتدا آقای پرویز دستمالچی که خود از بازماندگان ترور میکونوس است، از ترور مخالفان سیاسی در خارج از کشور سخن گفت و هدف از این ترورها را حفظ قدرت سیاسی و حذف مخالفان نظام بیان کرد. وی در بخش دیگری از سخنان خود، حاکمیت انسان بر سرنوشت خویش و صلح اجتماعی را بدون قانون‌‌مداری و التزام به حقوق بشر، ناممکن دانست و سخنان خود را با این تاکید به پایان برد که حقوق بشر پایه‌‌ی دمکراسی‌های مدرن است؛ طوری که اکثریت بتواند حکومت کند، اما در عین حال، حقوق تمام اقلیت‌ها، از جمله جان، مال و حیثیت آنان تضمین شود.

در بخش دوم نشست، با عنوان «دادخواهی کشتار ۶۷»، موضع سازمان فداییان خلق ایران (اکثریت) نسبت به امر دادخواهی و انتظارات این سازمان از شورای حقوق بشر و گزارش‌گر ویژه‌ی «حقیقت، عدالت، جبران خسارت و تضمین عدم تکرار» بیان شد. چهارچوب متن دادخواهی سازمان، ضمن توصیف مختصری از شرایط حاکم بر زندان در آن دوران، تلاش مسئولین زندان برای بی‌خبر نگه داشتن زندانیان از سرنوشتی که برای‌شان تدارک دیده‌ شده بود و سپس مخفی نگه داشتن ابعاد جنایت، بر نکات زیر استوار بود:

– ما به عنوان یک سازمان سیاسی یاران زیادی را در این فاجعه از دست داده‌ایم؛ جوان‌هایی که به خاطر عضویت و فعالیت در سازمان ما دستگیر، شکنجه و اعدام شدند و وظیفه و تعهد ما در برابر رفقای‌مان ایجاب می‌کند که پی‌گیر دادخواهی قتل آنان باشیم.

– کشف حقیقت، شناسایی و محاکمه‌ی عادلانه و علنی آمرین و عاملین کشتار، با تاکید بر جلوگیری از عدم تکرار را حق جامعه می‌دانیم و جزو اولین خواست‌های سازمان ماست.

– خانواده‌های قربانیان، همسران و فرزندان آنان هنوز هم تحت فشارهای امنیتی قرار دارند و از بیست و هفت سال پیش تاکنون، برای حضور بر سر مزار عزیزان‌شان که در گورهای جمعی و به صورت بی‌نام و نشان دفن شده‌اند، با فشار و سرکوب حکومت مواجه‌اند. خواست ما  برداشتن این محدودیت‌ها و شناسایی روزی به نام «روز جان‌باختگان» است.

– غیرقانونی بودن کشتار، حتی در چهارچوب قوانین جمهوری اسلامی جنبه‌ی دیگری بود که در این دادخواهی بر آن تاکید شد. به ویژه که قربانیان فاجعه، زندانیانی بودند که یا در به اصطلاح «دادگاه‌ها» محاکمه و به حبس‌های چند ساله محکوم شده بودند و یا در انتظار محاکمه به سر می‌بردند و هنوز هیچ جرمی بر آنان محرز نشده بود و حتی بودند کسانی که زمان محکومیت‌شان به پایان رسیده بود، اما هنوز آزاد نشده بودند. بر این اساس از نظر ما: آنچه در سال ۸۸ ١٩با صدورِ فرمانِ قتل عامِ زندانیانِ سیاسی توسط آیت الله خمینی اتفاق افتاد، مصداق بارز عدم التزام به قانون اساسی توسط خودِ مسئولین و اقدامی تدارک دیده شده، و در نهایت یک جنایت علیه بشریت است.

 متن این سخنرانی‌ها به طور هم‌زمان به زبان انگلیسی ترجمه و پخش شد و فیلم  کامل نشست به دو زبان انگلیسی و فارسی، روی سایت سودویند و یوتیوب قرار گرفت. بر مبنای روال عادی نشست‌های شورای حقوق بشر، گزارش نشست‌های جانبی نیز جزو گزارش‌های رسمی ثبت می‌شوند.

گزارش همه‌ی پانل‌های برگزار شده در این نشست، موضع‌گیری‌های سودویند در نشست‌های اصلی شورای حقوق بشر و هم‌چنین اهدای جایزه‌ی نمادین «رها» به هفت فعال حقوق بشر ایرانی، در سایت سودویند قابل دسترسی است.

«همه‌ی حقوق بشر برای همه در ایران»[III]

حضور در این نشست جانبی و دادخواهی کشتار ۶۷ در عین حال برای من فرصتی فراهم آورد که به دعوت «سودویند» شش روز در سی‌امین نشست شورای حقوق حضور داشته باشم و ضمن آشنایی با عملکرد این شورا و شرکت در برخی از پانل‌های موازی، از نزدیک شاهد تلاش‌های مدافعان ایرانی حقوق بشر که شعار «همه‌ی حقوق بشر برای همه در ایران» را سرلوحه‌ی فعالیت‌های خود قرار داده‌اند، در شورای حقوق بشر باشم.

نمایندگان سودویند در شورای حقوق بشر، شعله زمینی و حسن نایب‌هاشم، از سال ۲۰۱۲ هر ساله در سه نشست نوبتی این شورا، همراه با تیمی از جوانان مدافع حقوق بشر حضور دارند و  تلاش می‌کنند در هر نشست، تا پنج اجلاس جانبی با موضوعات مختلف و هم‌چنین کارگاه‌های آموزشی برگزار کنند. هرچند تدارک هرکدام از این نشست‌ها و حضور سخنرانان و کارشناسانی از کشورهای مختلف، نتیجه‌ی ماه‌ها برنامه‌ریزی و فعالیت گروهی است، اما این تنها بخشی از کار است. فراهم آوردن امکان حضور جوانانی علاقه‌مند، در یک تیم کاری، در شورای حقوق، بخش دیگری از برنامه‌ریزی نمایندگان سودویند است؛ با این ویژگی که اعضای تیم ثابت نیستند و تلاش می‌شود در هر نشست، علاقه‌مندان جدیدی به همکاری دعوت شوند. دختران و پسران جوانی که یا چند سالی بیش نیست که از ایران خارج شده‌اند و با موارد نقض حقوق بشر در ایران از نزدیک آشنا هستند و یا هرچند در محیطی غیر از ایران زندگی و تحصیل می‌کنند، اما پی‌گیر رویدادهای ایران‌اند و تلاش می‌کنند سهمی در سرنوشت کشورشان بر عهده گیرند.

گرد هم آمدن این جوانان، با پیشینه‌های گوناگون که غالباً یا دانش‌‌آموخته‌‌ی رشته‌هایی مانند حقوق، روزنامه‌نگاری، علوم سیاسی و… هستند و یا به تحصیل مشغولند، برای مدت یک تا دو هفته در کنار هم و همکاری نزدیک‌شان با یک‌دیگر و در محیطی دیپلماتیک و بین‌المللی و شرکت در کارگاه‌های آموزشی، از یک سو زمینه‌ای است برای کسب تجربه، آموختن و آشنایی با چگونگی عملکرد یک سازمان بین‌المللی و از سوی دیگر، خود آنان همکاران و همراهان ارزنده ای در راه دفاع از ارزش‌های بنیادی حقوق بشر برای امروز و فردای ایران، به شمار می‌روند.

گذشته از این، جمع شدن حداقل دو نسل از کنش‌گران مدنی، سیاسی و اجتماعی ایرانی  و همکاری و زندگی چند روزه‌ی طیف‌های گوناگون فکری در کنار هم، بستر مناسبی به دست می‌دهد برای آشنایی و لمس تجربیات یک‌دیگر، تبادل تجربه و آموختن از هم.

 —————-