چند روزی است صفحه آیت الله علی خامنه ای در فیس‌بوک شروع به کار کرده است. این صفحه عمومی عکس ها و صحبت های رهبر جمهوری اسلامی ایران را منتشر می کند. تا این لحظه بیش از هزاران نفر این صفحه را «لایک» کرده اند و در واقع به عضویت آن در آمده اند.
فعالیت دفتر خامنه ای در شبکه‌های اینترنتی، توجه زیادی را بخود جلب کرده است.
در گذشته مقام‌های حکومتی، امنیتی و انتظامی ایران این شبکه‌های اجتماعی را «ابزار جنگ نرم» علیه جمهوری اسلامی معرفی کردند و فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی، فیس‌بوک و توئیتر را عامل «سازماندهی ناراضیان پراکنده، مجرمان و سرویس‌های خارجی» نامید.
فیس‌بوک و توییتر در ایران فیلتر شده اند و کاربران برای ورود به این وبسایت ها باید از فیلترشکن استفاده کنند. پلیس ویژه‌ای با نام «فتا» برای کنترل بر اینترنت در ایران تشکیل شد و برخی از فعالان شبکه‌های اجتماعی توسط پلیس فتا بازداشت شدند.
ستار بهشتی، ازجمله این افراد بود که آبان ماه سال جاری چند روز پس از بازداشت توسط پلیس فتا، خبر درگذشت مشکوک او در زندان اعلام شد.
درمورد عضویت در فیس‌بوک، آقای خامنه‌ای در اردیبهشت ماه سال جاری گفته بود که «اگر مستلزم مفسده (مانند ترویج فساد، نشر اکاذیب و مطالب درمورد باطل) بوده و یا خوف ارتکاب گناه باشد و یا موجب تقویت دشمنان اسلام و مسلمین شود، جایز نیست والا مانعى ندارد.»
قابل توجه است که سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا اعلام داشت که به صفحه فیس‌بوک آیت‌الله علی خامنه‌ای، مراجعه خواهد کرد و می خواهد بداند که در این صفحه چه چیزهایی منتشر شده است. خانم نولاند در عین حال به شوخی گفت که کنجکاو است بداند که آقای خامنه‌ای چقدر” لایک” دریافت می‌کند. مقامات ایران هنوز در این مورد اظهارنظر نکرده‌اند.
در این راستا برخی از صاحبنظران، دولت اوباما را به در پیش گرفتن رفتاری شبیه دیپلماسی پینگ پنگ که نیکسون در قبال چین انقلابی در سال ۱۹۷۱ در پیش گرفت، توصیه و تشویق می کنند.
دیپلماسی پینگ پنگ به گفت و گوهای پنهانی آمریکا و چین در سال ۱۹۷۱ اطلاق می‌شود. در آن زمان دو کشور هنوز روابط سیاسی با یکدیگر نداشتند و برای انجام مذاکرات برگذاری یک بازی پینگ پنگ را بهانه کردند. اقدام چین برای استفاده از دیپلماسی پینگ پنگ جهت بهبود روابط با ایالات متحده تصادفی نبود. مهارت چینی‌ها در پینگ پنگ امتیازی برای آنان محسوب می‌شد و جنبه مثبت داشت.
در مارس ۱۹۷۱ چینی‌ها که در جریان مذاکرات صلح ویتنام گفت و گوهایی را با آمریکایی‌ها شروع کرده بودند تیم ملی پینگ پنگ آمریکا را به پکن دعوت کردند. در این تیم تعدادی از دیپلمات‌ها نیز حضور داشتند که مخفیانه با مقامات چینی گفت و گو کردند.
در واقع، رهبران چین ورزش را در خدمت سیاست درآوردند، آن هم ورزشی که در آن سرآمد جهان بودند. سفر تیم پینگ پنگ ایالات متحده به چین با پوشش وسیعی از سوی رسانه‌های چینی مواجه شد.
با انتخاب مجدد باراک اوباما به ریاست جمهوری آمریکا، بار دیگر “مذاکره” به عنوان یکی از گزینه های تعامل ایران و آمریکا مورد بحث قرار گرفته و دیدگاههای مختلفی در مورد چگونگی مذاکرات و احتمال موفقیت آن بیان شده است.
اخیراً هنری کیسینجر، وزیر امور خارجه پیشین آمریکا در مقالهای در روزنامه واشنگتن پست نوشت که مساله ایران باید در اولویت برنامه های دولت باراک اوباما، رئیس جمهور این کشور قرار گیرد و روند گفت و گو با ایران باید هر چه زودتر به نقطه تصمیم برسد.
از یاد نبرده ایم که پس از اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ در ایران، سنای آمریکا بودجه ای ۵۵ میلیون دلاری را با عنوان آنچه حمایت از «قربانیان سانسور در ایران» می خواند، به تصویب رساند. بر اساس سخنان سناتورهای ارائه دهنده این طرح، هدف اصلی از تصویب این طرح، باز کردن فضای ارتباطات اینترنتی برای معترضان ایرانی است تا بتوانند راحت تر به انتقال اطلاعات بپردازند، این انتقال اطلاعات از نظر طراحان در دو سطح قابل توجه است؛ در اولین سطح، گسترش ارتباطات اینترنتی معترضان در درون ایران و دور زدن فیلترینگ سایت ها و دسترسی آسان معترضان به شبکه های ارتباطات اجتماعی- اینترنتی همچون فیس بوک و توئیتر و سطح دیگر آن تقویت امکان ارسال اخبار و اطلاعات از داخل ایران به خارج در قالب عکس ها، متن ها و ویدئوهای ضبط شده است.
سایت گوگل در جریان انتخابات ۱۳۸۸ و بعد از آن امکانات ترجمه متن فارسی به زبان انگلیسی را راه اندازی کرد تا کاربرانی که به زبان انگلیسی تسلط ندارند، مطالب مورد نظرشان را به فارسی مطالعه کنند. برخی از آمارهای ارائه شده در اینترنت در ارتباط با فعالیت سایت فیس بوک که شعار آن «دموکراسی برای ایران» بوده است دلالت بر این دارد که در ظرف چند روز بعد از انتخابات به امکانات فیس بوک اضافه شده است.
هم زمان با انتشار پست‌ها و عکس‌ها در صفحه‌ی فیس‌بوک آیت‌الله خامنه‌ای، کاربران ایرانی کامنت‌های انتقادی در صفحه او گذاشته‌اند. یکی از کاربران نوشته است: “از آقای خامنه ای سوالی دارم: اگر استفاده از فیس بوک خوب است پس چرا این همه در ایران محدودیت برای آن وجود دارد و اگر بد است چرا خود ایشان به فیس بوک آمده اند؟”
یکی از کاربران خطاب به رهبر جمهوری اسلامی نوشته است: “من تحت فشار تحریمم، من انرژی هسته ای نمیخوام ! و شخص دیگری نیز نوشته: “تقاضا دارم که در صورت صلاحدید جنابعالی و همچنین در راستای سیاستهای نه چندان موفق دولت محترم، که به رویارویی کشور عزیزمان با شکستهای پیاپی در مذاکرات با جامعه جهانی که در نهایت منجر به تحریم های طاقت فرسا بر روی ملت بزرگمان گشته، دستور به تسریع در بازنگری مذاکرات مستقیم با امریکا در جهت منافع ملی و رفع هر چه زود تر مناقشات هسته ای صادر فرمایید”.
کاربری دیگر خطاب به رهبر جمهوری اسلامی نوشته است: “آقای خامنه ای جان جدت این قضیه هسته ای را فیصله بده بره … در ضمن به عنوان یک مخالف شما باز شدن این صفحه را به فال نیک می گیرم و امیدوارم خودتان هم این کامنت ها را بخوانید.
وزیر امور خارجه آمریکا، “هیلاری کلینتون”، نیز از ایده‌ای به نام “سیاست‌گذاری قرن بیست و یکم” حمایت می‌کند. این ایده به این معناست که سفرای آمریکا و کارمندانشان برای ارتباط و تعامل با اجتماعات محلیشان از فناوری و شبکه‌های اجتماعی، فیس بوک و توئیتر استفاده کنند.
اما آیا “فیس‌بوک” و “توئیتر” می‌توانند هنر دیپلماسی را دگرگون کنند و معنای حقیقی “دگرگونی دیپلماسی” چیست؟
برخی معتقدند که شبکه‌های اجتماعی نسخه کامل اداره دیپلماسی در جهان هستند. برخی سران آمریکا می‌گویند:
«ما ۳۰۰ پروفایل توئیتر و ۴۰۰ صفحه فیس‌بوک فعال در موضوع دیپلماسی مجازی داریم. به نظر می‌رسد این به معنای خلق حلقه‌های ارتباطی خوب به صورت آنلاین و آف‌لاین باشد که البته قرار نیست جای دیپلماسی رو در رو را بگیرد، اما شبکه‌های اجتماعی از مهم‌ترین راه‌های برقراری ارتباط با مردم و کوتاه کردن زمان، فاصله و برداشتن مرزهای دیپلماتیک هستند که باعث می‌شوند یک مکالمه حقیقی شکل بگیرد.»
دیپلماسی فیس‌بوک که اوباما سردمدار آن است شاید بتواند تاثیر عمیقی بر مناسبات ایران و آمریکا ایجاد کند. تاثیری که در انتخابات آینده ریاست جمهوری ایران نیز شاهد آن خواهیم بود.
۳۰ آذر ۱٣۹۱ ــ ۲۰ دسامبر ۲۰۱۲
