باراک اوباما و حسن روحانی در شصت و هشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک سخنرانی کردند. آنچه بطور خلاصه محور سخنان روحانی را تشکیل می داد، موارد زیر بودند:
موارد عقیدتی ـ فکری
ـ تاکید وی بر انزجار از جنگ و تمایل ایران برای ایجاد ثبات و صلح و آرامش در منطقه و جهان،
ـ عصر بازی های با حاصل جمع صفر پایان یافته است. در واقع تاکید بر بازی برد برد،
ـ مخالفت با استفاده از ابزار زور و روش یکسان سازی جهان،
ـ مخالفت با تحریم به عنوان یک روش سیاسی،
ـ مخالفت با اقدامات یک جانبه و تروریسم در هر شکل آن،
ـ ارتقاجامعه انسانی از مرحله بردباری منفی به مرحله تعاون مشترک،
ـ سرایت دادن ‘اعتدال” به یک روش برای حل مشکلات جهانی، از جمله به مورد بحرین.
موارد عملی ـ سیاسی
ـ اینکه علیرغم مشکلات و خطرات موجود، اما فرصتهای بی نظیری هم بوجود آمده است،
ـ تاکید و ابراز نگرانی از اینکه ادامه وضع موجود می تواند به روابط بین قدرتهای بزرگ هم سرایت کند،
ـ پایان دادن به بحران سوریه یک هدف و عمل مشترک بین المللی است، (جمهوری اسلامی نسبت به امنیت منطقه و جهان مسئولانه برخورد می کند و آمادگی همکاری چند جانبه و همه جانبه با سایر بازیگران مسئول در این عرصه ها را دارد، استفاده از صندوق رای برای حل این بحران)،
ـ پذیرش حق طبیعی، قانونی و مسلم ایران به عنوان ساده ترین راه حل موضوع پرونده هسته‌ای ایران، و تاکید دوباره بر صلح آمیز بودن این برنامه،
ـ پذیرش اعمال حق غنی سازی و سایر حقوق هسته ای در خاک ایران از طرف قدرتهای بزرگ،
ـ عزم ایران برای تعامل سازنده بر اساس احترام متقابل و منافع مشترک با دیگر کشورها و در این چارچوب اجتناب از افزایش تنش با ایالات متحده آمریکا. اینکه در صورت عزم سیاسی رهبران آمریکا و خودداری از دنبال کردن منافع گروه های فشار جنگ طلب، می توان به چارچوبی برای مدیریت اختلافات رسید.
پیشنهاد جدید در رابطه با نگاه و عمل جهانی
ـ به جای گزینه ناکارآمد “ائتلاف برای جنگ” در مناطق مختلف جهان به “ائتلاف برای صلح پایدار” در سراسر جهان اندیشیده شود.
مختصات سخنان باراک اوباما
موارد عقیدتی ـ سیاسی
ـ با طرح اعمال دو طرف، سعی در یک برخورد انتقادی دوجانبه داشت (اشاره به نقش آمریکا در کودتای ۳۲ و برخوردهای دشمنانه ایران بعد از انقلاب ۵۷).
ـ اعتقاد جدی به اینکه مسیر دیپلماتیک حتما باید آزموده شود.
موارد عملی ـ سیاسی
ـ محتاطانه ابراز خوشبینی کردن در مورد رفع اختلافات با ایران،
ـ اینکه مسئله برنامه اتمی، قدم مهمی در حل بحران مناسبات است،
ـ اینکه دولت آمریکا به دنبال تغییر حکومت در ایران نیست، و حق مردم ایران برای دست یابی به انرژی اتمی صلح آمیز را به رسمیت می شناسد. در عوض اصرار دارند که دولت ایران به مسئولیت های خود در قبال معاهده منع گسترش سلاح های اتمی و قطعنامه های سازمان ملل عمل کند،
ـ اظهارات آشتی جویانه برای اینکه به نتیجه برسد، باید با اعمال شفاف و ملموس همراه شود،
– استناد به حرف خامنه ای که گفت ما بمب نمی خواهیم به عنوان یک فتوا (فتوا را اوباما به کار برد) و این نتیجه گیری که “بر پایه اظهارات رهبران دو کشور می توان به راه حلی دیپلماتیک دست یافت،
ـ عدم مهار ایران کە در عمل بە معنای تائید ضمنی قدرت منطقەای ایران می باشد،
ـ خشنودی از اینکه مردم ایران به رئیس جمهور روحانی مسئولیت داده اند که روشی معتدلتر در پیش بگیرد.
یک مقایسه
نقاط افتراق
با مقایسه سخنان طرفین می توان به نتایج زیر رسید:
ـ باراک اوباما در سخنان خود وزنه بیشتر را روی مسائل عملی ـ سیاسی قرار داد، در صورتی که روحانی به طرح مسائلی در رابطه با تغییر دیدگاهها و منش در حل معضلات جهانی نیز پرداخت، امری که به نوعی یادآور نوع برخورد دولت پیشین است،
ـ اوباما لحن صریح تری در انتقاد داشت، به بیانی دیگر وی با انتقاد دو جانبه سعی می کند که با اقرار به خطاها بویژه از جانب آمریکا، زمینه و صمیمیت بیشتری را برای حل معضل فراهم کند. در صورتی که چنین لحن انتقادی در سخنان روحانی یافت نمی شود، و در بهترین حالت می توان آن را به شیوه‌ای مکنون در طرح ایده “اعتدال” مشاهده کرد،
ـ آمریکا کماکان روی اقدامات مشخص از طرف ایران در رابطه با پرونده اتمی پای می فشارد، در صورتیکه طرف ایرانی هنوز کل مسئله را در چهارچوب برخوردهای استراتژیکی شمولی تری می بیند، از جمله با طرح مسئله بحرین.
نقطه مشترک
ـ تاکید طرفین بر حل مسالمت آمیز مسائل، و اراده برای فائق آمدن بر بیشتر از سی سال جو تخاصم.
نکته پایانی
اگر بیشتر بر روی مسئله پرونده اتمی متمرکز بشویم، مشاهده می کنیم که هنوز پیشنهادات مشخص جدیدی ارائه نشده‌اند، و طرفین کماکان به تکرار موضع گیریهای پیشین پرداختند، اما آنچه نوین است اراده برای حل مسالمت آمیز این مسئله است. بنابراین انتظار می رود که طرفین در ماههای پیش رو با طرح پیشنهادهای مشخص و عملی این بستر مسالمت آمیز نسبتا همگرایانه را به یک سیاست عملی فرا برویانند و برای همیشه به یکی از اختلافات مهم سیاسی در تاریخ بین کشورها پایان دهند.
شصت و هشتمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، نە تنها یک ابراز سیاسی از جانب طرفین برای یک شروع دیگر، بلکە فراتر از آن نشانه های گشودن کادر وسیعتری برای توافق است؛ چیزی که به آن در دیپلماسی مذاکره، بزرگتر کردن کیک می گویند تا هر کس از سهمی که عایدش می شود راضی باشد. باشد که این ابراز سیاسی و علائم گشودن کادر وسیعتر بتواند در عمل به سیاستهای مشخص و عملی فرابروید. تاکید طرف ایرانی بر تغییر در دیدگاه های کلان کشورهای غربی آن چنان که روحانی خواهانش است (پذیرش اعتدال)، مسیری دو سویه است که یک سویه آن از جمله به گسترش همکاریهای این کشور با آژانس اتمی برمی گردد. خوب می بود که روحانی از این فرصت بهتر استفاده می کرد، و با طرح مواضع دوستانه‌تر بیشترین گامها را در روند عادی سازی روابط بر می داشت.
