جمعه سیاه
جمعه ١۵ بهمن ١٣٨۴ ، شوراى حکام در پایان یک نشست سه روزه، تصمیم گرفت پرونده هسته اى ایران را به شوراى امنیت سازمان ملل گزارش کند. این امر به معناى آغاز ارجاع پرونده به شوراى امنیت است. ٢۷ کشور از ٣۵ عضو کنونى شوراى حکام، به شمول همه اعضاى دائمى شوراى امنیت، راى مثبت به گزارش پرونده هسته اى ایران به شوراى امنیت دادند. حتا روسیه و چین نیز در کنار جمهورى اسلامى نایستادند. فقط ٣ کشور با مصوبه مخالفت کردند و ۵ کشور به آن راى ممتنع دادند.
برخى مفسرین معتقدند حکومت جمهورى اسلامى ایران، در ترکیب جدیدش پس از روبیدن اصلاح طلبان از ارگانهاى دولتى، آگاهانه قصد داغتر کردن بحران هسته اى با هدف خروج از ان پی تى و کشاندن کار به اینجا را داشته است. برخى دیگر معتقدند این حکومت توانائى اداره و کنترل بحران را نداشته و علیرغم کوشش هاى بسیار دیپلماتیک، بدلیل زیاده خواهى و ارزیابى غیرواقعى از امکانات، مانند همیشه فرصت سوزى کرده و بازى را باخته است. بنظر این مفسرین، حکومت در چنان مخمصه اى گیر کرده که از زبان آصفى سخنگوى وزارت امور خارجه ایران نه تنها از ٣ کشور مخالف، که از ۵ کشور ممتنع نیز، تشکر کرده و به آنها قول داد کارشان را بى اجر و پاسخ مناسب نگذارد.
از منظر منافع ملى ایران، مستقل از اینکه کدام یک از این ارزیابى ها درست باشند، جمعه ١۵ بهمن ١٣٨۴ بعنوان یکى از روزهاى تلخ در تاریخ کشورمان ثبت خواهد شد. این تلخى بیشتر درک خواهد شد اگر توجه شود که دولت نظامى-امنیتى ایران، بجاى جستجوى راههاى آرام کردن اوضاع و برگشت به دیپلماسى، بلافاصله بصورت تحریک آمیز دستور تعلیق اجراى پروتکل الحاقى و سایر همکارى هاى فراتر از آن با آژانس و نیز اجرایى شدن جدى مقدمات بهره گیرى از فناورى تولید سوخت هسته اى را صادر کرد. اکنون روندها در راستائى حرکت میکنند که برخوردهاى سختى با ایران صورت گیرد. تجربه هاى فراوان مشابه نشان داده اند که قربانیان اصلى این برخوردهاى سخت مردم ایران خواهند بود.
تبلیغات علیه ایران
بسیارى از امکانات بین المللى یعنى دولتها، نهادهاى بین المللى و افکار جامعه جهانى، در شرایط حاضر در راستاى نشاندن ایران در جایگاه خطرناکترین کشور جهان سمت گیرى کرده اند. دولت آمریکا، در راس دیگران، از زبان دولتمردان رده اول و دوم خود، ساختن تصویر شر مطلق از ایران را تکمیل میکند. ذکر موارد زیادى از این بیانات به درازا مى کشد و قناعت به نمونه اى از آنها کافى است. همین دیروز دیک چنى معاون رئیس جمهورى آمریکا گفت اقدام ایران در رد پیشنهاد روسیه کمترین تردیدى باقى نگذاشت که تهران تلاش میکند به سلاح هسته اى دست یابد. کوشش براى تبدیل این تصویر به برداشت افکار عمومى جهانیان با پوشش رسانه اى وسیعى در آمریکا دنبال میشود.
در این مورد نیز آوردن آخرین نمونه کافى است. واشنگتن پست در شماره دیروز خود به نقل از “مقامات آشنا با اطلاعات جاسوسى”، نوشت مهندسان ایرانى طراحى پیچیده یک تونل زیرزمینى عمیق ۴٠٠ مترى با سنسورهاى کنترل از راه دور را که به نظر میرسد براى یک آزمایش اتمى زیرزمینى باشد که ممکن است یک روز منجر به معرفى ایران به عنوان یک قدرت اتمى شود، تکمیل کردند. این بحث ها و تبلیغات فقط به آمریکا محدود نمى شود و نشریات و رادیو تلویزیونهاى اروپائى نیز پوشش وسیعى به این امر اختصاص داده اند. نتیجه این اقدامات دامنه دار و برنامه ریزى شده، که زمینه سازیهاى حمله به یوگوسلاوى و عراق را تداعى میکنند، این است که هم اکنون اکثریت مردم آمریکا معتقدند ایران خطر اصلى است و روز بروز بر وسعت این اکثریت افزوده میشود. چنین دیدى در افکار عمومى نقاط دیگر جهان، به ویژه اروپا نیز به سمت تبدیل به نظر اکثریت سیر مى کند.
حکومت جمهورى اسلامى ایران قویترین مبلغ علیه منافع ملى ایران
اما خطا است اگر نتیجه گیرى شود که فقط خارجیان چنین تصویرى ارائه میدهند. خود حکومت جمهورى اسلامى براى نشان دادن چنین تصویرى از ایران، گوى سبقت را از همه ربوده است. گفته هاى مکرر رئیس جمهور احمدى نژاد در باره ضرورت محو کردن اسرائیل از روى زمین، و افسانه خواندن هولوکاست و تائید بعدى این گفته ها توسط آقاى خامنه اى، در زمینه پنهان کاریها و اصرار هاى بیجا بر بلند پروازیها و ماجراجوئى هاى هسته اى، در خدمت تائید تصویر فوق از ایران است.
آقاى البرادعى رئیس آژانس انرژى اتمى، که بارها به خاطر ایستادگى در مقابل خواستهاى دولت بوش زیر بیشترین فشارها قرار داشته، در مصاحبه با هفته نامه Newsweek به تاریخ ٢۶ ژانویه، در آستانه جلسه فوق العاده آژانس، به روشنى میگوید: سه سال است که ما در ایران مشغول تحقیق و بررسى هستیم، ولى هنوز من در وضعیتى نیستم که بتوانم اعلام کنم فعالیتهاى هسته اى ایران کاملا صلح آمیز است و در پاسخ به پرسشى بیان میکند: مطمئنا اگر آنها مواد هسته اى در اختیار داشته باشند و برنامه تسلیحاتى موازى با فعالیتهاى هسته اى را دنبال کرده باشند، آنگاه باید گفت که آنها حقیقتا بیش از چند ماه با ساخت سلاح اتمى فاصله ندارند. این صحبتها از قول بالاترین مقام جهانى در رابطه با چالش هسته اى ایران، محصول مستقیم کارهاى محیر العقول جمهورى اسلامى است.
راه تامین منافع ملى ایران در شرایط حاضر
یکى از خطرناکترین سیاستهائى که حکومت در عرصه داخلى در رابطه با چالش هسته اى تا این اواخر پیش میبرد ایجاد فضاى بى تفاوتى در میان مردم بود. همینجا باید گفت که اپوزیسیون نیز هیچ کار مهمى براى مقابله با این بى تفاوتى انجام نداد. اما سیاست کنونى حکومت در شرایط جدید کوشش براى ایجاد فضاى حمایت مردمى از سیاست هاى ماجراجویانه هسته اى خود است. جمهورى اسلامى مرتب دم از حق مسلم مردم ایران براى استفاده از دانش هسته اى صلح آمیز، در تمام مراحل آن به شمول غنى کردن اورانیوم، میزند و با این شعار منطقا درست میکوشد به مردم نشان دهد به خاطر دفاع از منافع ملى تحت فشار غرب قرار دارد.
این حق مسلم به هیچ وجه مورد مناقشه نیست. حتا مصوبه اخیر شوراى حکام نیز به صراحت آن را مورد تاکید قرار داده است:
“…با اشاره به ماده ۴ پیمان منع گسترش سلاحهاى هسته اى که تصریح میکند “هیچ چیز در پیمان نباید به نحوى تفسیر شود که به حقوق غیرقابل انکار همه کشورهاى امضاکننده براى توسعه تحقیقات، تولید و استفاده از انرژى صلح آمیز هستهاى بگونه اى فاقد تبعیض و در تطابق با مواد ١ و ٢ همین پیمان لطمه بزند”…”.
مسئله مورد مناقشه این است که جمهورى اسلامى با تکیه بر این حق مسلم به ماجراجوئى پرداخته و یک بى اعتمادى عمیق نسبت به نیات خود ایجاد کرده است. همین مصوبه شوراى حکام، که آغاز راهى بسیار سخت براى ایران را در منظر قرار داده، راه حل را نشان جمهورى اسلامى میدهد:
“…امکان حل پرسشهاى مهم و ایجاد اعتماد به ماهیت صلح آمیز برنامه هسته اى ایران با پاسخگویى مثبت این کشور به درخواستهاى شوراى حکام از ایران براى انجام اقدامات اعتمادساز ممکن است.”
آقاى البرادعى به روشنى در مصاحبه با هفته نامه Newsweek بیان میکند در مورد ایران در توافقنامه قید شده که غنى سازى زیر نظر آژانس حق شماست، اما به خاطر غیر صادقانه بودن برنامه هاى هسته اى شما و عدم اطمینان آژانس در مورد صلح آمیز بودن فعالیتهایتان شما فعلا حق انجام غنى سازى را ندارید و باید دوره اعتمادسازى را انجام دهید تا بعد به شما اجازه داده شود. البته البرادعى این بار جدى تر صحبت کرد و در ادامه همان مصاحبه هشدار داد که اگر ایران در مقابل این خواست جهانى مقاومت کند و حالت خصمانه به خود بگیرد همه زیان خواهند دید ولى مطمئنا ایران بیش از جامعه جهانى متحمل ضرر خواهد شد.
کوشش براى کنترل بحران هسته اى یک وظیفه ملى است.
اکنون وظیفه بسیار خطیرى در مقابل همه ما ایرانیان قرار دارد و هر کس به اندازه امکانات خود در قبال این وظیفه مسئول است. اکنون پیش از همه وظیفه حکومت جمهورى اسلامى ایران و شخص آقاى خامنه اى است که براى یک بار هم که شده احساس مسئولیت به خرج دهد و در جهت متوقف کردن فاجعه عمل کند. البته بنظر میرسد پس از تکیه زدن آقاى احمدى نژاد بر صندلى ریاست جمهورى، ساختار حکومت تغییر کرده و “رهبر” و ولى فقیه فقط به تائید اقدامات دولت نظامى-امنیتى اکتفا میکند. در ردیف دوم این وظیفه شخصیت ها و جریان هاى سیاسى شناخته شده حول جمهورى اسلامى، که به نوعى فاصله با سیاست هاى جارى حکومت دارند، میباشد که شجاعت به خرج دهند، پا میان بگذارند و براى متوقف کردن چرخه فاجعه عرض وجود کنند. تاریخ در مورد نقش افراد شناخته شده در سر تندپیچ ها قضاوت خواهد کرد.
سه وظیفه اوپوزیسیون
اما وظیفه اپوزیسیون میهن پرست و دمکرات در شرایط حساس کنونى سنگین تر است. از این اپوزیسیون انتظار میرود تمام امکانات خود را براى متوقف کردن چرخه فاجعه در سه راستاى زیر بسیج کند. در عرصه داخلى آگاه کردن مردم از عواقب ملموس اجماع جهانى بر علیه ایران، که قربانى مشخص آن نه حاکمان بل که مردم ایران خواهند بود، و همچنین کار توضیحى گسترده براى روشن کردن این موضوع که اگر کار به تصمیم گیرى شوراى امنیت بکشد علاوه بر اقداماتى مانند تحریم از طریق شوراى امنیت و سازمان ملل، دست و بال جناح جنگ طلب مدیریت بوش بازتر میشود.
در عرصه خارجى بکار گرفتن تمام امکانات براى تبلیغ صلح دوستى ایرانیان و بیان اعتقاد اکثریت مردم ایران به استفاده صلح آمیز از انرژى هسته اى و همچنین کوشش براى جلوگیرى از این که مردم ایران به دلیل غلط کاریهاى حکومت مورد مجازات قرار گیرند. و در کنار این دو، کوشش برا ى بسیج قوا هم در داخل کشور و هم در سطح جهانى براى برقرارى یک دوره آتش بس، مثلا شش ماهه، براى آغاز اعتمادسازى و برگشت پشت میز مذاکرات دیپلماتیک. باید توجه کرد خود اعتماد سازى به دوره بسیار طولانى ترى نیاز دارد.
بگمان من طیف بسیار گسترده اى از احزاب و سازمانهاى سیاسى، کوشندگان سیاسى و روشنفکران جامعه در اعتقاد حول سه نکته اساسى در چالش هسته اى توافق نظر دارند نخست این که استفاده از دانش هسته اى صلح آمیز، در تمام مراحل آن به شمول غنى کردن اورانیوم، حق مسلم ایرانیان است. دوم این که در شرایط بحرانى کنونى پافشارى براى اجرائى کردن این حقوق به زیان منافع ملى ایران است. و سوم این که نشان دادن آگاهانه یا ناآگاهانه این تصویر که ایران به تسلیحات اتمى نیاز دارد بشدت نادرست و خطرناک است. نه تنها خود تسلیحات اتمى براى ما امنیت تامین نمى کند بل که صحبت کردن از آن نیز براى کشور ما نا امنى به ارمغان مى آورد. در این شرایط بحرانى حتا اگر کسى مخالف چنین نظراتى نیز باشد به گمان من بهتر است به این نکته جدى بیندیشد که اگر اوضاع چنین پیش رود نه از تاک نشان خواهد ماند و نه از تاک نشان. دست در دست هم بگذاریم و با هم فکرى هم راه هاى مناسب اقدامات در سه عرصه یادشده را بییابیم. فاجعه در آستانه در ایستاده است.
احمد فرهادى
٢٠ بهمن ١٣٨۴
