مقایسه نتایج انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ و دو انتخابات ریاست جمهوری قبلی در استان های مختلف، حاوی آموزه های مهمی در مورد رفتار انتخاباتی مردم ایران است.
دسترسی به آمار تفکیکی انتخابات گذشته در ایران، فرایندی بسیار پیچیده است و در برخی اوقات، حتی تلاش برای پی بردن به روایت وزارت کشور جمهوری اسلامی از آرای چند سال پیش یک شهرستان یا حتی استان مشخص، با دشواری های فراوان رو به رو می شود. این پیچیدگی، تا به آنجا گسترش می یابد که دسترسی به آمار متمرکزی در خصوص تعداد واجدان شرایط شهرستان ها و استان های ایران در انتخابات مختلف، تقریبا غیرممکن است.
با این حال، با بررسی ارقام منتشر شده از انتخابات ریاست جمهوری یازدهم و مقایسه آن با گزارش های چند سال قبل منابع دولتی از نتایج دو انتخابات ریاست جمهوری دهم و نهم، می توان به نتایج قابل ملاحظه ای دست یافت.
جدول زیر، حاصل مقایسه نتایج منتشر شده انتخابات ریاست جمهوری سال های ۱۳۸۴ (مرحله اول)، ۱۳۸۸ و ۱۳۹۲ توسط وزارت کشور است. با این یادآوری که نتایج انتخابات ریاست جمهوری نهم در سال ۱۳۸۴ به طور نسبی، و نتایج انتخابات ریاست جمهوری دهم در سال ۱۳۸۸ به طور گسترده مورد تشکیک منتقدان حکومت ایران قرار گرفته است.
در این جدول، برای داشتن تصویری بهتر از ترکیب آرای اعلام شده توسط دولت، علاوه بر نام و درصد آرای نامزدی که بیشترین تعداد رای را در هر یک از استان های کشور به دست آورده، نام و وزن نسبی دومین کاندیدای منتخب هر استان نیز ذکر شده است.
کلیک آرای نسبی نامزدها در انتخابات ۸۴، ۸۸ و ۹۲
کلیک نتایج منحصر به فرد انتخابات ۸۸
کلیک داده هایی از نتایج استانی انتخابات ۱۳۹۲
آرای نسبی نامزدها در انتخابات ۸۴، ۸۸ و ۹۲
|
درصد آرای دو نامزد برتر در دور اول انتخابات ۱۳۸۴ |
درصد آرای دو نامزد برتر در انتخابات۱۳۸۸ | درصد آرای دو نامزد برتر در انتخابات۱۳۹۲ |
استان |
|
مهرعلیزاده ۲۷.۵۱، رفسنجانی ۱۹.۵۴ |
احمدی‌نژاد ۵۶.۲۶، موسوی ۴۱.۶۸ | روحانی ۵۷.۸۷، رضایی ۱۱.۱۲ | آذربایجان شرقی |
| مهرعلیزاده ۱۹.۳۳، رفسنجانی ۱۷.۹۶ | موسوی ۴۹.۲۰، احمدی‌نژاد ۴۶.۷۶ | روحانی ۶۷.۰۹، قالیباف ۱۱.۴۷ | آذربایجان غربی |
| مهرعلیزاده ۲۲.۷۳، قالیباف ۲۱.۶۷ | احمدی‌نژاد ۵۰.۷۶، موسوی ۴۷.۱۷ | روحانی ۶۰.۵۰، قالیباف ۱۵.۴۶ | اردبیل |
| احمدی‌نژاد ۴۳.۶۴، رفسنجانی ۱۴.۲۰ | احمدی‌نژاد ۶۸.۲۲، موسوی ۲۸.۳۱ | روحانی ۴۵.۸۰، جلیلی ۱۸.۵۰ | اصفهان |
| (استان هنوز ایجاد نشده بود) | (استان هنوز ایجاد نشده بود) | روحانی ۵۱.۲۸، قالیباف ۲۱.۱۲ | البرز |
|
کروبی ۳۶.۲۸، معین ۱۸.۷۹ |
احمدی‌نژاد ۶۳.۸۶، موسوی ۳۰.۹۷ | روحانی ۵۶.۴۰، رضایی ۱۸.۶۹ | ایلام |
| کروبی ۲۳.۳۴، رفسنجانی ۲۳.۱۰ |
احمدی‌نژاد ۶۰.۶۰، موسوی ۳۵.۸۹ |
روحانی ۵۳.۸۱، رضایی ۱۴.۳۳ | بوشهر |
| احمدی‌نژاد ۲۸.۶۳، رفسنجانی ۲۴.۳۱ | احمدی‌نژاد ۵۰.۷۸، موسوی ۴۴.۸۲ | روحانی ۴۸.۵۱، قالیباف ۲۵.۷۵ | تهران |
| احمدی‌نژاد ۲۴.۰۶، کروبی ۱۹.۸۵ | احمدی‌نژاد ۷۲.۵۸، موسوی ۲۱.۴۱ | رضایی ۴۴.۴۹، روحانی ۳۲.۸۵ | چهارمحال و بختیاری |
| احمدی‌نژاد ۳۸.۹۶، رفسنجانی ۲۱.۸۴ |
احمدی‌نژاد ۷۴.۶۴، موسوی ۲۳.۵۸ |
روحانی ۴۵.۵۱، جلیلی ۲۳.۹۱ | خراسان جنوبی |
|
قالیباف ۳۳.۸۷، رفسنجانی ۲۰.۳۶ |
احمدی‌نژاد ۶۹.۶۰، موسوی ۲۷.۸۰ | روحانی ۴۳.۹۹، قالیباف ۳۲.۷۲ | خراسان رضوی |
|
قالیباف ۲۸.۱۰، کروبی ۲۵.۱۴ |
احمدی‌نژاد ۷۳.۵۱، موسوی ۲۴.۴۰ | روحانی ۴۷.۱۹، قالیباف ۳۲.۹۳ | خراسان شمالی |
| کروبی ۳۵.۰۱، رفسنجانی ۲۰.۸۵ |
احمدی‌نژاد ۶۳.۹۲، موسوی ۲۷.۱۱ |
رضایی ۴۶.۵۹، روحانی ۳۴.۱۵ | خوزستان |
| رفسنجانی ۲۳.۸۰، احمدی‌نژاد ۲۰.۰۶ | احمدی‌نژاد ۷۵.۸۹، موسوی ۲۱.۶۱ | روحانی ۵۰.۲۹، قالیباف ۱۸.۹۹ | زنجان |
| احمدی‌نژاد ۳۳.۱۶، رفسنجانی ۲۳.۶۰ |
احمدی‌نژاد ۷۷.۰۱، موسوی ۲۰.۲۸ |
روحانی ۴۵.۳۱، قالیباف ۲۵.۲۶ | سمنان |
| معین ۵۵.۰۴، رفسنجانی ۱۷.۸۲ | موسوی ۵۱.۶۸، احمدی‌نژاد ۴۵.۸۱ | روحانی ۷۳.۳۰، قالیباف ۱۰.۴۱ | سیستان و بلوچستان |
| کروبی ۲۹.۷۰، رفسنجانی ۲۱.۹۰ | احمدی‌نژاد ۶۹.۶۷، موسوی ۲۸.۰۱ | روحانی ۵۸.۲۱، جلیلی ۱۳.۹۵ | فارس |
| احمدی‌نژاد ۲۲.۶۹، رفسنجانی ۲۰.۸۸ | احمدی‌نژاد ۷۱.۹۴، موسوی ۲۵.۶۴ | روحانی ۵۱.۷۰، قالیباف ۱۷.۷۷ | قزوین |
| احمدی‌نژاد ۵۳.۳۸، رفسنجانی ۲۱.۶۸ |
احمدی‌نژاد ۷۰.۵۲، موسوی ۲۴.۷۸ |
روحانی ۳۸.۷۰، جلیلی ۲۳.۲۶ | قم |
| کروبی ۲۸.۸۴، معین ۲۴.۰۸ | احمدی‌نژاد ۵۱.۶۹، موسوی ۴۲.۸۶ | روحانی ۷۰.۸۵، قالیباف ۱۲.۲۱ | کردستان |
| رفسنجانی۴۰.۳۲، لاریجانی ۱۸.۵۷ | احمدی‌نژاد ۷۷.۰۶، موسوی ۲۱.۱۳ | روحانی ۵۹.۳۳، قالیباف ۱۵.۴۵ | کرمان |
| کروبی ۳۳.۳۰، رفسنجانی ۱۷.۹۱ | احمدی‌نژاد ۵۸.۳۲، موسوی ۳۸.۰۵ | روحانی ۵۹.۵۸، قالیباف ۱۷.۰۱ | کرمانشاه |
| کروبی ۳۰.۵۵، رفسنجانی ۱۷.۷۸ |
احمدی‌نژاد ۶۸.۸۸، موسوی ۲۶.۸۳ |
رضایی ۴۳.۹۷، روحانی ۳۹.۱۲ | کهکیلویه و بویراحمد |
| کروبی ۲۶.۷۸، معین ۲۱.۷۰ | احمدی‌نژاد ۵۹.۲۶، موسوی ۳۷.۴۷ | روحانی ۵۹.۸۱، قالیباف ۱۷.۳۵ | گلستان |
| رفسنجانی ۲۰.۲۹، کروبی ۱۹.۲۰ | احمدی‌نژاد ۶۷.۳۲، موسوی ۳۰.۵۹ | روحانی ۵۸.۶۲، قالیباف ۱۵.۹۴ | گیلان |
| کروبی ۵۳.۹۴، رفسنجانی ۱۴.۸۴ |
احمدی‌نژاد ۷۰.۲۹، موسوی ۲۲.۷۳ |
روحانی ۴۷.۴۳، رضایی ۲۷.۸۵ | لرستان |
| لاریجانی ۳۳.۸۰، رفسنجانی ۲۲.۶۸ | احمدی‌نژاد ۶۷.۱۵، موسوی ۳۰.۴۹ | روحانی ۵۹.۸۲، قالیباف ۱۵.۴۷ | مازندران |
| احمدی‌نژاد ۲۶.۷۹، رفسنجانی ۲۳.۷۲ | احمدی‌نژاد ۷۲.۹۰، موسوی ۲۴.۲۲ | روحانی ۴۵.۹۴، قالیباف ۱۹.۴۸ | مرکزی |
| کروبی ۲۸.۷۵، معین ۲۴.۹۰ |
احمدی‌نژاد ۶۵.۰۰، موسوی ۳۲.۵۷ |
روحانی ۵۴.۴۶، جلیلی ۱۶.۱۶ | هرمزگان |
| کروبی ۲۶.۵۴، احمدی‌نژاد ۲۳.۷۵ | احمدی‌نژاد ۷۵.۱۳، موسوی ۲۱.۴۴ | روحانی ۵۰.۶۸، قالیباف ۱۵.۶۹ | همدان |
| احمدی‌نژاد ۳۶.۹۵، رفسنجانی ۱۶.۴۳ | احمدی‌نژاد ۵۵.۲۹، موسوی ۴۱.۹۴ | روحانی ۶۷.۷۲، جلیلی ۱۱.۹۲ |
یزد |
نتایج منحصر به فرد انتخابات ۸۸
مقایسه آرای نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری در ۱۲ سال گذشته، نشان دهنده شباهتی معنی دار میان نتایج انتخابات ۱۳۹۲ و مرحله اول انتخابات ۱۳۸۴، و تفاوتی واضح میان نتایج انتخابات ۱۳۸۸ با هر دوی این سال‌هاست.
مرحله دوم انتخابات ۱۳۸۴ به این علت در این مقایسه قابل استناد نیست که احتمالا کمک زیادی به فهم وزن نسبی جناح های مختلف حکومت ایران نخواهد کرد. مرحله دوم آن انتخابات، رقابتی میان یک کاندیدای نسبتا ناشناس (محمود احمدی نژاد) و یکی از شناخته شده ترین مدیران جمهوری اسلامی ایران (اکبر هاشمی رفسنجانی) بود که از نطر بسیاری از رای دهندگان، نماینده کلیت حکومت ایران محسوب می شد. مدیری که هرچند در سال های بعد با منصوبان رهبر ایران درگیر و در جایگان منتقد محافظه کاران حاکم ظاهر شد، اما احتمالا در سال ۱۳۸۴ بسیاری از رای دهندگان تصور می کردند که می توان با رای دادن به رقیب او، به اعلام نارضایتی از حکومت ایران پرداخت.
داده هایی از نتایج استانی انتخابات ۱۳۹۲
- ۱۰ استان که بیشترین درصد رای را به کاندیدای پیروز (حسن روحانی) داده اند، به ترتیب عبارتند از: سیستان و بلوچستان، کردستان، یزد، آذربایجان غربی، اردبیل، مازندران، گلستان، کرمانشاه، کرمان و گیلان.
- ۱۰ استان که کمترین میزان رای را به کاندیدای پیروز (حسن روحانی) داده اند، به ترتیب عبارتند از: چهارمحال و بختیاری، خوزستان، قم، کهکیلویه و بویراحمد، خراسان رضوی، سمنان، خراسان جنوبی، اصفهان، خراسان شمالی و لرستان.
- از میان ۳۱ استان کشور، تنها در ۲ استان حسن روحانی رای نخست را به دست نیاورده که عبارتند از چهارمحال و بختیاری و خوزستان. در هر دوی این استان ها محسن رضایی برنده شده است.
- کاندیدایی که در سطح کشور به مقام دوم رسیده (محمدباقر قالیباف) در هیچ کدام از استان ها و حتی در زادگاه خود (خراسان رضوی) اول نشده است. با وجود این، از میان ۲۹ استانی که رای اول آنها با حسن روحانی بوده، در ۱۸ استان رای دوم به محمد باقر قالیباف رسیده، در در ۶ استان (اصفهان، فارس، خراسان جنوبی، قم، هرمزگان و یزد) نفر دوم سعید جلیلی بوده و در ۴ استان (لرستان، ایلام، آذربایجان شرقی و بوشهر) محسن رضایی در جایگاه دوم قرار گرفته است.
- وزارت کشور ایران تاکنون از اعلام تعداد واجدان شرایط در شهرستان ها و حتی استان های کشور خودداری کرده و به همین علت، نمی توان در مورد میزان مشارکت انتخاباتی مناطق مختلف ایران تخمین دقیقی داشت. با وجود این، اطلاعات جسته و گریخته منتشر شده در مورد آرای مناطق مختلف نشان می دهد که میزان مشارکت در انتخابات در شهرهای بزرگ، به طور نسبی پایین تر از شهرهای کوچک ایران بوده است. به عنوان نمونه رئیس ستاد انتخابات شهر تهران از مشارکت حدود ۵۰ درصدی مردم پایتخت سخن گفته است. به عقیده بسیاری از ناظران این مشارکت پایین، احتمالا ناشی از تجرباتی همچون انتخابات ریاست جمهوری دهم و اعتماد پایین طیفی از مردم این شهرها نسبت به فرایند انتخابات بوده است.
شاید آشکارترین نتیجه مقایسه نتایج انتخابات ریاست جمهوری نهم و یازدهم آن باشد که به جز در ۲ استان، مردم سایر ۱۶ استان ایران که در مرحله اول انتخابات ۱۳۸۴ به یکی از کاندیداهای منسوب به اصلاح طلبان رای داده بودند، در انتخابات ۱۳۹۲ نیز کاندیدای اصلاح طلبان (حسن روحانی) را انتخاب کرده اند. این استان ها عبارتند از همدان، هرمزگان، لرستان، گیلان، گلستان، کرمانشاه، کرمان، کردستان، فارس، سیستان و بلوچستان، زنجان، بوشهر، ایلام، اردبیل، آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی.
تنها استان هایی که از قاعده فوق مستثنی بوده اند، کهکیلویه و بویراحمد و خوزستان هستند که بخش مهمی از جمعیت آنها از ایرانیان “لر” تشکیل می شوند و رای آنها، از تنها کاندیدای لر در انتخابات ۸ سال پیش که اصلاح طلب بوده (مهدی کروبی) به سمت تنها کاندیدای لر در انتخابات امسال که گرایشی میانه داشته (محسن رضایی) متمایل شده است. یکی دیگر از استان‌های محل سکونت جمعیت لر، چهارمحال و بختیاری است که در آن، رای مردم در طول ۸ سال گذشته، از یک کاندیدای محافظه کار (محمود احمدی نژاد) به یک کاندیدای میانه روی لر (محسن رضایی) گرایش پیدا گرده است.
از سوی دیگر، ۱۱ استان ایران که منتخب اول آنها در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۴ یک کاندیدای محافظه کار بوده، در انتخابات امسال به کاندیدای اصلاح طلبان رای داده اند. این استان ها عبارتند از یزد، مرکزی، مازنداران، قم، قزوین، سمنان، خراسان شمالی، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، تهران و اصفهان. لازم به ذکر است که گروهی از اصلاح طلبان، با توجه به بافت شهری توسعه یافته تر و تمرکز بالای طبقات اجتماعی تحول‌خواه در استان های تهران و اصفهان، رای این دو استان به یک کاندیدا محافظه کار (آقای احمدی نژاد) در انتخابات ۱۳۸۴ را غیرطبیعی و نتیجه مهندسی انتخابات معرفی کرده و گروهی دیگر، آن را ناشی از مشارکت پایین رای دهندگان به اصلاح طلبان در دو شهر بزرگ ایران دانسته اند.
این در حالی است که با وجود گرایش عمومی آرای استان ها به سوی گزینه های مشابه یا “اصلاح طلب تر” در فاصله میان انتخابات ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲، در انتخابات ۱۳۸۸ نتایجی به کلی ناهمخوان با این روند به دست آمده است.
در آن سال، به جز در دو استان آذربایجان غربی و سیستان و بلوچستان، که میرحسین موسوی در آمار وزارت کشور پیشتاز بوده، در سایر استان های ایران محمود احمدی نژاد برنده انتخابات معرفی شده است (بعد از انتخابات چهار سال پیش، تصوری نادرست در افکار عمومی شکل گرفت مبنی بر اینکه مطابق آرای وزارت کشور، استان تهران به میرحسین موسوی رای داده است؛ در حالی که طبق این آمار، در “شهر تهران” تعداد آرای آقای موسوی بیشتر بود و در سطح استان، محمود احمدی نژاد برنده اعلام شده بود).
نتایج به شدت متفاوت انتخابات ۱۳۸۸، سوال های جدیدی را در مقابل تحلیلگران مسائل انتخاباتی ایران قرار می دهد.
به عنوان مثال، چرا باید در حدود نیمی از استان های کشور یعنی در همدان، هرمزگان، لرستان، گیلان، گلستان، کرمانشاه، کرمان، کردستان، فارس، زنجان، بوشهر، ایلام، اردبیل و حتی آذربایجان شرقی (زادگاه میرحسین موسوی) که در مرحله اول انتخابات ۱۳۸۴ و نیز در سال ۱۳۹۲ به کاندیدای مورد حمایت اصلاح طلبان رای داده اند، در سال ۱۳۸۸ آرای کاندیدای محافظه کاری چون آقای احمدی نژاد بالاتر از آقای موسوی باشد؟
این نوع سوالات به ویژه از آنجا اهمیت بیشتری می یابند که مراجعه به جدول مقایسه ای آرای سه انتخابات ریاست جمهوری اخیر نشان می دهد که در برخی از همین استان ها، میزان تفاوت آرای آقایان موسوی و احمدی نژاد بسیار قابل ملاحظه بوده است.
مثلا، با وجود آنکه محمود احمدی نژاد و همکارانش صراحتا انتخابات ریاست جمهوری دهم را رویارویی میان خود و متحدان اکبر هاشمی رفسنجانی می دانستند و علی رغم رای سنتی بالای آقای رفسنجانی در استان زادگاه خود، کرمان، آرای آقای احمدی نژاد در این استان در انتخابات ریاست جمهوری دهم به میزان غیرقابل توضیحی بالا بوده است: طبق آمار وزارت کشور، محمود احمدی نژاد در جریان انتخابات ۱۳۸۸ در استان کرمان با ۷۷ درصد رای، بیش از هر استان دیگری – حتی بیشتر از استان زادگاه خود یعنی سمنان – رای آورده است.
به نظر می رسد که اگر این اطلاعات در کنار برخی از دیگر آمار مرتبط با انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ قرار بگیرند، مثلا اینکه میزان مشارکت در حدود یک-سوم حوزه های انتخاباتی ایران نزدیک یا بالاتر از ۱۰۰ درصد واجدان شرایط بوده، کلیک ابهامات موجود در مورد نتایج آن انتخابات افزایش می یابند.
در پی برگزاری انتخابات ریاست جمهوری یازدهم، بسیاری از منصوبان رهبر ایران ابراز عقیده کرده اند که ابهامات مطرح در مورد انتخابات ۱۳۸۸، با روی کار آمدن کاندیدای مورد حمایت اصلاح طلبان در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ بی اعتبار شده اند.
با این حال به نظر می رسد که نتایج انتخابات امسال، به نوبه خود به طرح سوالاتی جدید در مورد نتایج رای گیری چهار سال پیش منجر شده است که نیاز به پاسخی قانع کننده دارند.
