عصرنو به نمایندگان نیروهائی که آماده ادامه پروژه هستند، مراجعه کرده و چند سئوال را با آن ها در میان گذاشته است. در این گفتگو رفقا: بهروز خلیق از سازمان فدائیان خلق ایران (اکثریت)، پرویز نویدی از«طرفداران پروژه وحدت چپ در سازمان اتحاد فدائیان خلق ایران»، رسول آذرنوش از کنشگران چپ و مجید زربخش شرکت دارند.
——————————
اولین سئوال را با رفیق پرویز نویدی در میان می گذارم. چند ماه قبل گزارشی از جانب گروه کار تدارک و سازماندهی در مورد وضعیت طرف های پروژه وحدت چپ منتشر شد. ولی بعد از آن اطلاع رسانی در مورد پروژه صورت نگرفته است. چرا؟
پرویز نویدی: درست می گوئید پس از گزارش جلسه حضوری ٨ نوامبر ٢٠١۵ که در آن از سوئی به مشکلات پروژه وحدت چپ اشاره داشتیم و از سوی دیگر تاکید نمودیم که “لازم می دانیم با صراحت و روشنی اعلام کنیم که به تلاش خود برای پایان دادن به پراکندگی چپ، به تلاش برای پر طنین کردن صدای خود در هر کجا که سخن مشترک داریم، امیدوارانه ادامه می دهیم” تا کنون، گروه تدارک و سازماندهی گزارشی منتشر نکرده است. ما به این مشکل توجه داشتیم. اما با وضعیت پیچیده ای مواجه بودیم که هر نوع برخورد ما می توانست اثرات معینی به جا بگذارد. از آنجا که شورای موقت سوسیالیست های چپ ایران اعلام کناره گیری کرده بود و سازمان ما ـ اتحاد فدائیان ـ نتوانست نه برای توقف پروژه و نه برای ادامه آن، به توافق برسد. اعلام ادامه پروژه در آن مقطع و بدون توجه به نظر رفقای مخالف در درون سازمان ما می توانست تنش زا باشد. از سوی دیگر سازمان فدائیان خلق ایران (اکثریت) با وضعیت جدیدی به لحاظ ترکیب نیرو، روبرو شده بود. می بایست نسبت به این وضع جدید اعلام موضع نماید. اکنون موضع همه نیروها در ارتباط با تداوم این پروژه با ترکیب جدید روشن شده است، امیدواریم فعالیت ها درجهت به فرجام رساندن این پروژه بدون وقفه ادامه یابد. ما به سهم خود تاکید داریم که بعد از این و با توجه به این وقفه، گزارش تصمیمات و چگونگی پیشرفت وظایف را به شکل علنی به اطلاع علاقمندان برسانیم. البته به نظر من ما می توانستیم بهتر عمل کنیم، ولی با توجه به حساسیت اوضاع ممکن نشد. درست تر این بود که به شکلی علاقمندان به پروژه وحدت را نیز در جریان علل عدم پیشرفت کارها و مشکلات فرار روی پروژه، قرار می دادیم. به همین خاطر من شیوه کارمان را قابل انتقاد می دانم و امیدوارم در آینده، با چنین مشکلاتی روبرو نشویم.
رفیق بهروز خلیق پاسخ شما به این سئوال چیست؟
بهروز خلیق: می دانید که سه سازمان و جمعی از کنشگران چپ در همکاری با هم یک نقشه راه دو ساله، به منظور تحقق این پروژه تدوین کردند. در طی دو سال نقشه راه پیش رفت. پس از برگزاری چهارمین سمینار ـ کنفرانس، گروه تدارک و سازماندهی بر پایه نقشه راه از چهار طرف پروژه خواست که با توجه به حاصل کار، تصمیم خود را در مورد “وحدت و شرکت در سازمان واحد” اعلام کنند. سازمان فدائیان خلق ایران (اکثریت) و کنشگران چپ اعلام کردند که در کنگرۀ مشترک شرکت خواهند جست. اما شورای موقت سوسیالیست های جپ ایران از پروژه وحدت چپ کناره گرفت. سازمان اتحاد فدائیان خلق ایران بعد از چهار ماه و بعد از برگزاری کنگره فوق العاده اعلام نمود: “متاسفانه در حال حاضر سازمان اتحاد فدائیان خلق ایران نمی‌تواند نسبت به تداوم این پروژه یا توقف آن نظر قطعی ابراز کند.” با این حال کمیتۀ مرکزی این سازمان با انتشار تحلیلی در بارۀ پروژه اعلام کرد که پروزه وحدت چپ شکست خورده، و یکی از نمایندگان آن نیز گروه کار تدارک و سازماندهی را بلاموضوع اعلام کرد و در جلسات آن حضور نیافت. اما بخش دیگری در این سازمان بر تداوم پروژه تاکید دارد.
با این ترتیب پروژه وحدت چپ در وضعیت جدیدی قرار گرفت. عدم ابراز نظر قطعی نسبت به تداوم پروژه از جانب کنگرۀ سازمان اتحاد فدائیان خلق ایران، اعلام شکست آن توسط کمیتۀ مرکزی آن، مخالفت بخشی و موافقت بخش دیگر اتحاد فدائی با تداوم پروژه، وضعیت دشوار و پیچیده ای را برای پروژه پیش آورد. یکی از نمایندگان اتحاد فدائیان خلق ایران پیشنهاد داد که با توجه به پاسخ های چهار جریان و پایان زمان تعیین شده در نقشه راه و مشکل پیش آمده، بر اساس بند قید شده در نقشه راه، لازم است گروه کار تدارک و سازماندهی برای حل مشکل به هیئت های نمایندگی سازمان ها و کنشگران چپ مراجعه کند. این پیشنهاد پذیرفته شد، دیدار نمایندگان صورت گرفت و نامه هائی بین نمایندگان مبادله گردید. دیدار و نامه ها تغییری در اتحاد فدائیان خلق ایران به وجود نیآورد.
پیش آمدن وضعیت جدید، دیدار و مبادله نامه ها با کمیته مرکزی سازمان اتحاد فدائیان خلق ایران از یکسو و از سوی دیگر بحث ها و مسائلی که در سازمان ما در وضعیت جدید پروژه پیش آمد نیل به تصمیم در مورد پیشبرد بعدی پروژه، اطلاع رسانی را به تاخیر انداخت.
رفیق رسول شما به عنوان نماینده کنشگران چپ می توانید روندی را که در بین کنشگران در این مدت پیش رفته است، توضیح دهید؟
رسول آذرنوش: بدنبال عدم دستیابی به منشور واحد در زمان پیش بینی شده در نقشه راه و کناره گیری شورای موقت سوسیالیست ها از پروژه وحدت و بن بستی که در سازمان اتحاد فدائیان خلق پیش آمد، کنشگران چپ طی یک نشست حضوری در آخن ( آلمان ) به ارزیابی از شرایط جدیدی که برای این پروژه ایجاد شده بود پرداختند.
در این نشست ایده ادامه پروژه وحدت در وضعیت جدید به تصویب رسید. به این ترتیب، بله ما مصمم هستیم پروژه را در وضعیت جدید ادامه دهیم.
رفیق مجید زربخش همین سئوال را با شما در میان می گذارم. توضیح شما چیست؟
مجید زربخش: در آخرین سمینار ـ کنفرانس حضوری وحدت چپ در روزهای ٧ و ٨ مارس ٢٠١۵، چهار طرح منشور و دو اساسنامه مورد بررسی قرار داشت که می بایست پیرامون آن ها، تصمیم گیری نهائی انجام گیرد. گفتگوهای دو روزه کنفرانس اما نتوانست طرح ها را بهم نزدیک کند و به توافق بیشتری نائل آید. در نتیجه گروه کار تدارک و سازماندهی بنا بر تصریح فراخوان “بند ۵ خطوط راهنما” حاصل کار را برای تصمیم گیری به طرف های چهارگانه پروژه فرستاد.
“شورای موقت سوسیالیستهای چپ ایران” در نشست عمومی خود در ١٠ ماه مه ٢٠١۵ با توجه به این حاصل کار، ضمن ارزیابی از این پروژه بمثابه “تلاشی مثبت در جهت نزدیکی بخشی از نیروهای چپ دمکرات و سوسیالیست کشور ما در مبارزه علیه نظام جمهوری اسلامی، برای آزادی، دمکراسی، عدالت اجتماعی و سوسیالیسم در ایران” و این که “پروژه با توجه به همه تلاش های پرارج، موفق به تبیین پایه های نظری، برنامه ای و تشکیلاتی مورد توافق چهارجریان تشکیل دهنده پروژه برمبنای یک منشور و یک سند ساختار مشترک که لازمه ایجاد یک تشکل واحد چپ سوسیالیستی نگردید”، اعلام داشت که “با توجه به چنین وضعی کنگره مشترک نمی تواند براساس پیش بینی نقشه راه شکل گیرد و برگزار شود”.
گرچه این اظهار نظر که کنگره مشترک نمی تواند براساس پیش بینی نقشه راه شکل گیرد به معنای پایان تلاش برای پیشبرد پروژه وحدت چپ نیست ولی اکثریت شورای موقت پایان فعالیت در این راستا را دنبال کرد. بدین ترتیب شورای موقت از این پروژه کنار رفت. چند نفر از رفقا، از جمله من، با این تصمیم مخالف بودیم و به لزوم تلاش در پیشبرد پروژه وحدت چپ تاکید داشتیم و هم اکنون جدا از شورای موقت به این تلاش ادامه می دهیم.
در سازمان فدائیان خلق ایران (اکثریت)، این روند چگونه پیش رفت؟
بهروز خلیق: چنانچه گفتم وضعیت جدید پروژه وحدت چپ مسائل و بحث هائی را در سازمان ما به وجود آورد. قرار مصوبه کنگره چهارده سازمان با توجه به حضور چهار طرف در پروژه، تصویب شده بود. برخی رفقای ما می گفتند که بخش هائی از شرکت کنندگان در پروژه کنار کشیده و پروژه با مشکل مواجه شده است. لذا باید با توجه به بند آخر قرار کنگره، برای شکل دادن “اتحادی در راستای وحدت” حرکت کنیم و یا اینکه مسائل حقوقی تداوم پروژه را در سازمان حل کنیم. شورای مرکزی سازمان در ماه دسامبر وضعیت جدید پروژه را در جلسه حضوری خود مورد بحث و بررسی قرار داد و سرانجام قراری را تصویب کرد. در قرار مصوب شورای مرکزی گفته شده است که سازمان برادامه تلاش برای وحدت نیروهای چپ تاکید دارد و براین نظر است که با توجه به تغییرات در ترکیب نیروهایی که آماده مشارکت در پروژه وحدت هستند و با در نظرداشت وضعیت جدید پروژه، ما نیازمند تدوین نقشه راهی منطبق بر این شرایط هستیم. برپایه قرار مصوب شورای مرکزی، سازمان گفتگو با نیروهای مشارکت کننده در این روند را ادامه خواهد داد و مشترک با آنها برای تبیین شرایط جدید و تدوین نقشه راهی منطبق با این شرایط اقدام خواهد نمود.
برهمین پایه سازمان ما آماده گفتگو و تدوین نقشه راه منطبق با شرایط جدید با نیروهای آماده مشارکت در پروژه وحدت است. کنگره سازمان تصمیم نهایی برای به سرانجام رساندن پروژه را اتخاذ خواهد کرد.
براساس مصوبه شورای مرکزی ما با نیروهایی که آماده مشارکت در پروژه وحدت هستند، پروژه را ادامه می دهیم و کنگره سازمان تصمیم نهایی برای به سرانجام رساندن پروژه را اتخاذ خواهد کرد.
سازمان ما نسبت به روندهای درون اتحاد فدائی با حساسیت برخورد می کند. مسئولانه این است که هم پروژه وحدت چپ تداوم پیدا کند، و هم اختلاف در درون اتحاد فدائی تشدید نشود. امیدواریم که دو طرف در اتحاد فدائی با حوصله، با انعطاف و تعقل با شکاف شکل گرفته برخورد کنند.
در اتحاد فدائی وضعیت ویژه ای به وجود آمد. می توانید این وضعیت را توضیح دهید؟
پرویز نویدی: در سازمان ما پیرامون این پروژه تفاوت نظر وجود دارد. این تفاوت با شدت و ضعف از همان روزهای اول شکل گیری پروژه وحدت چپ وجود داشت، اما این اختلاف نظر با گذشت زمان و با جدی شدن امر وحدت، برجسته تر شد. بر اساس نقشه راه و طبق درخواست گروه تدارک و سازماندهی قرار این بود که چهار طرف پروژه پس از پیشرفت مباحث، پیرامون نتیجه کار اظهار نظر کنند. ما برای تصمیم گیری پیرامون وحدت در ماه ژوئن ٢٠١۵ کنگره فوق العاده گذاشتیم، اما نتوانستیم برای تداوم و یا توقف پروژه به نظر مشترکی برسیم. پاسخ کنگره سازمان ما که توسط کمیته مرکزی در اواخر سپتامبر با چهار ماه تاخیر، به گروه تدارک و سازماندهی اعلام شد، به اندازه کافی گویاست:
“سازمان اتحاد فدائیان خلق، برای تصمیم گیری نهائی پیرامون پروژه «شکل‌دهی تشکل بزرگ چپ» کنگره فوقالعاده ای در ماه ژوئن برگزار کرد. علیرغم بحثهای طولانی پیرامون تداوم پروژه برای یک دوره معین، حداکثر شش ماه، از یک سو و توقف پروژه بدلیل فقدان چشم انداز لازم برای رسیدن به یک منشور موسسان، از سوی دیگر جلسه موفق به دستیابی به یک تصمیم مشخص نشد و در نهایت تصمیم گرفت تا با انتخاب یک کمیسیون، شانس مجددی برای یافتن یک راه حل مشترک و مورد قبول اکثریت اعضاء سازمان به خود دهد. این کمیسیون هم پس از یک و ماه نیم تلاش، بدون حصول نتیجه به کار خود پایان داد.
بر اساس نقشه راه، دو سال پس از آغاز مباحث، سازمان می‌بایست نسبت به نتیجه کار اظهار کنند. متاسفانه در حال حاضر سازمان اتحاد فدائیان خلق ایران نمی‌تواند نسبت به تداوم این پروژه یا توقف آن نظر قطعی ابراز کند.”
پس از این پاسخ بود که طرفداران ادامه پروژه وحدت در تشکیلات سازمان ما با صدور “قراری” تصمیم خود را به اطلاع تشکیلات سازمان و گروه تدارک و سازماندهی رساندند. متن قرار چنین بود:
“از آنجا که کمیسیون منتخب کنگره فوق العاده سازمان نتوانست قرار مشترکی در رابطه با ادامه پروژه وحدت ارائه نماید، ما امضاکنندگان این “قرار” اعلام می کنیم که آماده ایم همراه با تمامی جریانات و افرادی که چشم انداز مثبتی برای تحقق این پروژه دارند و آن را در خدمت حضور موثرتر چپ در صحنه سیاسی کشور و تقویت مبارزه ترقیخواهانه مردم ایران می دانند، روند طی شده برای دستیابی به وحدت در کنگره مشترک را ادامه دهیم.
ما تلاش فعالان، گروههای کار و مسئولان پروژه وحدت چپ در این چند ساله را، به رغم کاستی های آن، مثبت می دانیم و نفس گام برداشتن ذر راه وحدت بخشی از چپ را دستاوردی ارزشمند در جهت همگرائی و وحذت چپ ارزیابی می کنیم.
از نظر ما مهمترین دستاورد این پروژه برای همگرائی و وحدت چپ، اشتراکاتی است که به توافق همه اعضای گروه کار منشور، که در آن نظرات متفاوت از چهار طرف پروژه حضور داشتند، رسیده است. هر چند این اشتراکات برای وحدت مفید و لازمند، اما به اعتقاد ما بخصوص در رابطه با روند گذار به یک جمهوری دموکراتیک، شعار انتخابات آزاد و نوع رابطه با نیروهای درون و پیرامون حکومت، کاستی ها و ابهاماتی دارد که برای تضمین موفقیت کنگره مشترک و ایجاد یک سازمان واحد کافی نیستند. ما با تاکید بر همین اشتراکات، وارد مذاکره برای دستیابی به مبانی سیاسی نظری و منشوری قابل اتکا برای وحدت می شویم و بر اساس اشتراکات و توافقات پیرامون مضامین پیشنهادی، خواهان ورود به کنگره مشترک در یک محدوده زمانی کوتاه-پیشنهاد ما حدود ۶ ماه است- هستیم.”
بنابراین ما خود را نیروی ادامه پروژه وحدت می دانیم و اعلام می کنیم که دست همه یارانی را که اماده گام برداشتن در راه دستیابی به وحدت چپ هستند، به گرمی می فشاریم.
با این گفته ها، مشخص است که پروژه وحدت چپ بعد از وقفه ای چند ماهه، دوباره به راه افتاده و بخش بزرگی از نیروهای پروژه مصمم به تداوم پروژه وحدت چپ هستند. آیا بعد از این از وضعیت پروژه گزارش داده خواهد شد که علاقمندان به پروژه در جریان قرار گیرند؟
رسول آذرنوش: طبعا با فعال شدن مجدد این پروژه، گزارش مکتوب از چگونگی پیشرفت آن ارائه خواهد شد و پیش از هر چیز نقشه راه باید مورد بازنگری قرار گرفته و در انطباق با شرایط جدید و با زمان بندی معین تنظیم گردیده و با توافق فعالان این پروژه باجرا گذاشته شود.
رفیق مجید آیا شما مصمم به مشارکت در پیشبرد وحدت چپ هستید. چگونه؟
مجید زربخش: ما فعالیت برای پروژه وحدت چپ را به منظور پاسخ به یک ضرورت آغاز کردیم. ما برآن بودیم که حضور سازمان یافته چپ در صحنه سیاسی ایران و تبدیل نیروی پراکنده چپ به یک تشکل بزرگ و موثر در تحولات جامعه، ضرورتی سیاسی، تاریخی و نیازی مبرم است. این حضور سازمان یافته هم برای امروز و هم برای آینده ایران جهت دفاع از آزادی، دمکراسی، عدالت اجتماعی و دفاع از منافع و مطالبات کارگران، مزدبگیران و زحمتکشان کشور اهمیت و نقشی تردیدناپذیر دارد. تلاش برای شکل دهی “تشکل بزرگ چپ” که هدف پروژه مورد نظر ما بود، اقدامی در این راستا بشمار می رفت. این ضروت بی شک هم چنان وجود دارد و ما نمی توانیم در برابر این مسئولیت بزرگ بی تفاوت باشیم.
در عین حال ما از همان آغاز کار به دشواری ها و مشکلات راه آگاه بودیم. پیشینه و تاریخ گذشته گروه های مختلف چپ، از جمله مشارکت کنندگان در پروژه، دیدگاه های متفاوت در برداشت از چپ و سوسیالیسم، در ارزیابی اوضاع، در برخورد به تحولات ایران و نیروهای درون حاکمیت یا وابسته به حاکمیت و چگونگی گذار از جمهوری اسلامی، در برخورد به رویدادهای مهم جهان و هم چنین مبانی سیاسی، برنامه ای و ساختاری سازمانی که در پی ایجاد آن هستیم، از همان ابتدا، ا مشکلات بزرگ ما در رسیدن به تشکلی واحد بود. ما با آگاهی به مشکلات و موانع پیشاروی، در این راه گام برداشتیم و کوشش کردیم زمینه های تفاهم را گسترش دهیم. توافق های ایجاد شده در روند این تلاش، از جمله “خطوط مشترک” سه گانه ای که از فراخوان برای مشارکت در روند تشکل بزرگ چپ انعکاس یافته است، نشانه هائی قابل توجه از پیشرفت در این ارتباط است.
در آخرین سمینار ـ کنفرانس حضوری، میزان توافق ها، هنوز برای شکل دهی یک تشکل چپ کافی نبود و پروژه را با مشکل و اختلال روبرو ساخت. با ایجاد این شرایط، برخلاف کسانی که از پروژه کنار رفتند، به نظر من درست نیست که با توجه به دستآوردها، راهی برای فرارفتن از وضعیتی که با آن روبرو هستیم بیابیم. این راهی است که بخشی از مشارکت کنندگان در پروژه در پی آنند.
در پایان می خواستم به نمونه ای از نتایج برخی تلاش ها برای وحدت چپ ها در کشورهای دیگر اشاره کنیم. این تجربه ها هرچند بربستر شرائط دیگر جریان دارد ولی بهرحال برای همه قابل تامل است.
در آلمان حزب چپ ها را گرایش های فکری گوناگون و بعضأ متضاد، در جدال با سدها و موانع مختلف، پایه ریزی کردند. هم اکنون نیز این گرایش ها در حزب وجود دارند. این کثرت گرائی در عین حال که حامل نوعی درهم ریختگی در حزب است، یک عامل پویائی نیز هست. این کثرت گرائی نه فقط همزیستی تفاوت ها، بلکه در مواردی همزیستی متضادهاست. این حزب با وجود اختلاف نظرهای بزرگ، توانست به یک نیروی تاثیرگذار در آلمان تبدیل شود. طرح مسائل اجتماعی، حقوق و مطالبات اجتماعی و مطالبات کارگران و ایجاد حساسیت در این عرصه، طرح مسائل حداقل دستمزد و سرانجام وادار شدن احزاب حاکم به توجه و اقدام در این راستا ……. از موارد این تاثیرگذاری است. این حزب در عین حال توانست نسل جدیدی از چپ ها را در خود متشکل کند. نمونه هائی از اینگونه را در برخی دیگر از کشورهای اروپائی و در امریکای لاتین نیز می توان مشاهده کرد. برخلاف این روند، در کشورهائی از اروپا که چپ هم چنان دستخوش پراکندگی است، ما با گروه های متعدد چپی روبرو هستیم که نه نفوذ و نه تاثیر اجتماعی دارند.
گرچه تجربه شرائطی مشخص را نمی توان بطور مکانیکی به شرائط دیگری منتقل کرد. ولی بهرحال آنچه به دستآوردهای عمل متحد و گسترده و یا پیآمدهای پراکندگی مربوط می شود، امریست که عمومیت دارد.
آیا با تغییر وضعیت پروژه، نقشه راه جدیدی تدوین خواهد شد؟ آیا از کمیته مرکزی سازمان اتحاد فدائیان خلق ایران دعوت کردید که در پیشبرد پروژه سهیم شوند؟
بهروز خلیق: چنان که پیشتر گفته شد قرار مصوبۀ شورای مرکزی سازمان ما بر لزوم تدوین نقشۀ راه جدیدی توسط نیروهائی که آمادۀ مشارکت در تداوم پروژۀ وحدت اند، تأکید دارد. کنشگران چپ و آن بخش از اتحاد فدائیان خلق ایران که خواهان ادامۀ پروژه است نیز بر این نظرند که پیشبرد پروژه مستلزم تدوین نقشه راهی منطبق بر شرایط جدید است.
طبعأ نقشۀ راه جدیدی با مشارکت نیروهای خواهان تداوم پروژه تدوین خواهد شد. ما و کنشگران چپ در نامه ای به کمیتۀ مرکزی سازمان اتحاد فدائیان خلق با تفاهم نسبت به دشواری بروزیافته در این سازمان، میان “اظهار نظر در مورد سرنوشت پروژۀ وحدت” با تداوم آن تفاوت گذاشته ایم و امیدوار بوده ایم که به این ترتیب رفقای اتحاد فدائی در تداوم پروژه سهیم شوند و در عین حال حق کنگرۀ آتی این سازمان برای اظهار نظر در مورد سرنوشت پروژه محفوظ باشد. این عین تدبیری است که در نقشۀ راه موجود نیر پیشبینی شده بوده است. در اینجا من این دعوت را از رفقای کمیتۀ مرکزی تکرار می کنم.
رفیق نویدی آیا این گفته ها به این معنا نیز هست که فراخوان جدیدی تهیه خواهد شد و یا اینکه فراخوان قبلی هم چنان اعتبار دارد؟
پرویز نویدی: فراخوانی که در همان آغاز اعلام شده است، حاصل مباحث چند ساله نیروهای وحدت بود و با توجه به زمینه های مشترک نظری و تشکیلاتی بین آن ها تنظیم شده بود. از نظر ما آن فراخوان هنوز معتبر است. ما دلیلی برای دادن فراخوان دیگری نمی بینیم. و بر اساس همان می خواهیم پروژه وحدت را به نتیجه برسانیم. طبیعی است نقشه راه متناسب با وضع جدید، اصلاح و تدقیق خواهد شد.
