کودک‌همسری، خشونتی پنهان در سایه سنت و قانون

روز جهانی منع خشونت علیه زنان، به بهانه شانزده روز نارنجی

ازدواج کودکان نوعی خشونت علیه زنان و خشونت خانگی است که ریشه های آن از دوران کودکی آغاز میشود. از نمونه های بارز این پدیده می توان به ازدواج و بارداری دختران زیر ۱۸ سال اشاره کرد. پدیده کودک همسری و به تبع آن کودک مادری و کودک مطلقه نیز در حال گسترش است. در سال گذشته، آژانس کودکان سازمان ملل از کاهش تعداد کودک همسری در سطح جهان ابراز خوشحالی کرد، اما علیرغم این تغییرمثبت در جهان، کاهش کودک همسری به اندازه کافی سریع نبوده وهنوز ۱۲ میلیون دختر درسال ازدواج می کنند. طبق گزارش یونیسف، حذف کودک‌همسری در جهان ۳۰۰ سال زمان می‌برد. ۴۵ درصد از دختران کودک همسر در جنوب آسیا زندگی می‌کنند، پس از آن کشورهای جنوب صحرای آفریقا با۲۰ درصد، آسیای شرقی و اقیانوس آرام با ۱۵ درصد و آمریکای لاتین و کارائیب با ۹ درصد قرار دارند (۱).

معضل کودک همسری در ایران ناشی از فقر فرهنگی و اقتصادی بوده و حاکمیت دین سیاسی زمینه ساز حقوقی و قانونی آن را فراهم وتشدید میکند. در بسیاری از مناطق کم‌ درآمد، دختران بار و فشار اقتصادی بر خانواده قلمداد و به همین دلیل، کودکان بسیاری مجبور به ازدواج می‌شوند. این دختران در معرض آسیب‌های متعدد روانی، جسمی و اجتماعی بوده و به شکل قابل توجهی از کسب مهارت، دانش و توانایی برای ورود به بازار کار نیز باز می‌مانند، امری که بر زندگی فرزندان آنان نیز تاثیرگذار است و می‌تواند تداوم فقر در نسل‌های بعدی را به دنبال داشته باشد.

بر اساس یافته ها ازدواج در کودکی، دختران را در معرض انوع آسیب های آشکار و غیر مستقیم از جمله کودک مادری، کودک بیوه گی، خشونت خانگی، بازماندگی تحصیلی، بازتولید چرخه فقر، افسردگی مفرط و انزوای اجتماعی قرار می دهد. کودکانی که به ازدواج اجباری تن می‌دهند، با چالش‌های بسیاری روبرو می‌شوند. از جمله این چالش‌ها می‌توان به مشکلات بهداشتی وبارداری زودرس اشاره کرد. بارداری در سنین جوانی، به ویژه بین ۱۵ تا ۱۹ سال، خطرات جدی برای سلامت مادر و نوزاد به همراه دارد. سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که بارداری در این سنین می‌تواند منجر به عوارض جسمانی خطرناکی مانند اکلامپسی (مسمومیت حاملگی) ، اندومتریت (التهاب دیواره رحم) و عفونت‌های سیستمیک (عفونت‌های گسترده در بدن) شود (۳). همچنین، این بارداری‌ها می‌توانند تأثیرات منفی روانی بر مادران نوجوان داشته و مشکلات روحی و روانی آن‌ها را تشدید کنند (۳).

طبق آخرین گزارش مرکز آمار ایران، از زمستان ۱۴۰۰ تا پایان پاییز ۱۴۰۱، حداقل ۲۷ هزار و ۴۴۸ دختر در سنین زیر ۱۵ سال در نقاط مختلف ایران ازدواج کرده‌اند (۲). همچنین ۱۶هزارو ۱۹۱ تولد از مادران ۱۵ تا ۱۹ ساله و ۳۰۶ تولد از مادران زیر ۱۵ سال ثبت شده است (۱). هر چند آمار رسمی درایران تنها بیانگر ازدواج‌های به‌ثبت رسیده است و نرخ واقعی کودک‌همسری بسیار بالاتر از نرخ رسمی است.

کودک‌همسری در واقع نوعی از تجاوز جنسی خاموش است. کودکان عموماً در دنیای کودکانه و بازی های شیرین این دوران زندگی می کنند و هیچ درکی از زندگی زناشویی و روابط جنسی ندارند. کودک‌همسری نه تنها خشونت جنسی، بلکه ترکیبی از خشونت جنسی، جسمی، روحی و روانی است و می تواند آنها را از تجربه یک کودکی بی دغدغه و سالم محروم کند. کودکی که ناگزیر است در سن کم مسئولیت زندگی مشترک را بپذیرد، و بدون چون و چرا از یک مرد تمکین کرده و کار کند، از مصادیق بارز خشونت محسوب می شود. این کودکان غالبا در معرض خشونت خانگی و سوءاستفاده قرار می‌گیرند و به دلیل نداشتن آمادگی جسمی و روانی، با مشکلات جدی در زندگی زناشویی مواجه می‌شوند.

برای مقابله با این معضل، نیاز به تلاش‌های گسترده در زمینه آموزش و آگاهی‌بخشی، اصلاح قوانین، مبارزه با فقر و حمایت‌های اجتماعی است. باید به کودکان فرصت داده شود تا کودکی کنند، تحصیل کنند و بدون فشارهای اجتماعی و اقتصادی، زندگی سالم و شادی داشته باشند. حمایت از کودکان حمایت از جامعه عادلانه تر و آینده ای روشن تر است.
کودکان امروز رهبران و سازندگان فردا هستند. با فراهم کردن محیطی امن و حمایتی می توانیم به ایجاد جامعه ای بهتر و پایدارتر کمک کنیم.

منابع:
۱. حذف کودک همسری ۳۰۰ سال زمان می برد / در سال ۱۴۰۱ در ایران، ۱۵ پسر و ۲۶۹۷۴ دختر زیرسن ۱۵ سال ازدواج کرده اند
۲. دست‌کم ٢٧ هزار کودک‌ همسر در یک سال
۳. جوان‌سازی اجباری جمعیت ایران؛ تهدیدات علیه جان مادران و نوزادان

چاپ متن