ایران و افغانستان دو کشور هم مرز با دین مشترک و فرهنگ بسیار نزدیک به هم، هر دو، انتخابات ریاست جمهوری بسیار مهمی را پشت سر گذاشتند. فارغ از نتیجه انتخابات در هر دو کشور این مقاله سعی بر مقایسه رفتار جنبش زنان ایران و افغانستان قبل از انتخابات دارد.
زنان افغانستان مانند همتایان ایرانی خود وارث فرهنگ مردسالارند. زنان افغان راه درازی را تا بهبود شرایط زندگی در پیش دارند؛ اگرچه وضعیت زنان ایران تاحدودی به لحاظ آموزش و بهداشت بهتر از زنان افغان است اما زنان ایرانی نیز هنوز درگیر مشکلات زیادی در زمینه های مختلف هستند. در افغانستان بعد از سرنگونی طالبان و با روی کار آمدن دولت کرزای اگرچه زنان در چند شهر بزرگ مانند کابل، هرات، مزار شریف می توانند تحصیل کنند اما بطور کلی وضعیت زنان این کشور اسف بار است.%۴۲ مردم این کشور فقیر هستند که بیشتر زنان و کودکان با این مشکل درگیرند، %۵۲ عروس ها در افغانستان زیر۱۸سال دارند، بیسوادی،وضعیت نامناسب سلامت، مرگ و میر مادران، ازدواج اجباری، خشونت خانگی و ناامنی از دیگر معضلات پیش روی زنان افغانستان است(۱). جنبش زنان افغانستان قبل از انتخابات اخیر در قالب کمپین پنجاه درصد مطالبات خود را برای بهبود وضعیت زنان این کشور از ریاست جمهور آینده مانند خواهران ایرانی خود (همگرایی جنبش زنان برای طرح مطالبات در انتخابات را سازمان دادند ) اعلام کرد.
«کمپین ۵۰ درصد» مانند «همگرایی جنبش زنان برای طرح مطالبات در انتخابات» دارای یک مقدمه و بعد مطالبات زنان است، این مطالبات هفت بند دارد. این کمپین با «همگرایی جنبش زنان ایران » در مواردی مشابه و در مواردی متفاوت است؛به طور مثال هم در تراکت و دفترچه های «همگرایی» و هم در «کمپین ۵۰ درصد» هردو آنچه را که می خواهند و چه خواهند کرد و چگونگی آن را مطرح کرده اند و همچنین ابتدا فعالان حقوق مدنی و زنان به معرفی هدف شان از طرح درخواست ها پرداخته اند. هر دو به حق انتخاب مردم احترام گذاشته و کاندیدای خاصی را معرفی نکرده اند. هم «کمپین ۵۰ درصد» و هم «همگرایی جنبش زنان»، مطالبات خود را در سه سطح مردم، جامعه مدنی و کاندیداها مطرح کردند.در ایران مهدی کروبی در بیانه پنجم خود (حقوق زنان) و میر حسین موسوی در منشور حقوق شهروندی به مطالبات زنان پاسخ مثبت دادند. در افغانستان نیز عبدالله عبدالله در جمع فعالان زن حمایت خود را از خواسته های زنان اعلام کرد.
«همگرایی جنبش زنان در انتخابات» دو خواسته اساسی یعنی پیوستن ایران به کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض از زنان و اصلاح اصول ۱۹،۲۰،۲۱و۱۱۵ (۲) قانون اساسی ایران را که متضمن برابری جنسیتی نیستند مد نظر داشت. در تراکت هایی که بین مردم پخش می شد این دوخواسته و دلایل درخواست آنها و کمکی که مردم می توانند به تحقق این خواسته ها انجام دهند، توضیح داده شده بود. در دفترچه «همگرایی» نیز بعد از این دو خواسته اساسی، مشروح خواسته های جنبش زنان ایران در سه محور:
۱ – حقوق شهروندی و مدنی برابر و تامین آزادی های اساسی
۲ – امکانات بهداشتی،آموزشی و شغلی برابر و تامین اجتماعی
۳- رفع خشونت علیه زنان در جامعه و خانواده به تفصیل بیان شده بود.
در مقدمه «کمپین ۵۰ درصد» برابری جنسیتی پیش شرط تحقق دموکراسی، توسعه پایدار و دستیابی به جامعه سالم، انسانی و عاری از خشونت، فقر و بی عدالتی دانسته شده است. سپس مطالبات زنان در ۷ بند اعلام شده است(۳) که در ذیل به آنها اشاره می شود:
۱- تلاش در جهت دستیابی به صلح پایدار و عادلانه در کشور از طریق یافتن راه حل های مسالمت آمیز و پایان بخشیدن به راه حل های جنگجویانه و مذاکرات غیر شفاف با عاملین جنگ ها و سرکوب ها
بیش از ۳ دهه جنگ در افغانستان باعث کشته شدن میلیونها انسان بیگناه، زن و کودک شده است. زنان زیادی به دلیل جنگ فرزندان و همسران خود را از دست داده و می دهند. پرداختن به جنگ و بودن در شرایط جنگی باعث از بین رفتن بسیاری از فرصت های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شده و این امر منجر به عقب ماندگی جامعه افغانستانی و مهاجرت میلیونها انسان از این کشور شده است. از این رو از رییس جمهور آینده می خواهیم به منظور دستیابی به صلح پایدار و پایان بخشیدن به منازعاتی که بیش از ۳ دهه به طول انجامیده، خواست دادخواهانه ما را پاسخ گفته و مسئولیت پذیری در مقابل قربانیان را پیش شرط هر نوع دستیابی به صلح و در صدر برنامه های کاری خود قرار دهد.
۲-تامین امنیت اجتماعی زنان ( در عرصه های کاری، ازدواج، دسترسی به سیستم قضایی عادلانه) لازمه گام برداشتن در عرصه های مختلف اجتماعی، برخورداری از امنیت اجتماعی و آزادی های فردی است که خود دربرگیرنده امینت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و قضایی می باشد. ما از ریاست جمهور آینده می خواهیم در راستای تامین امنیت اجتماعی که موجب باز شدن درهای انکشاف اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی به روی زنان می شود، تلاش عملی نماید.
۳-اعلام بسیج عمومی برای سواد آموزی زنان و تخصیص منابع مورد نیاز مالی و انسانی به این امر مهم.
بر همگان روشن است که بسیاری از مشکلاتی که جامعه فعلی افغانستان با آن دست به گریبان است به ویژه وضعییت نابسامان زنان، بر خواسته از سطح پایین سواد و آگاهی در میان مردم است که در این میان نسبت بی سوادی در میان زنان بسیار بیشتر از مردان است. ما از رییس جمهور آینده می خواهیم که در عین توجه به آموزش کودکان و کسب اطمینان از دسترسی تمام کودکان این سرزمین اعم از دختر و پسر به امکانات آموزشی و تحصیلی رایگان و با کیفیت، با استفاده از امکانات و مجموعه ظرفیت های خود، در جهت رفع معضل بیسوادی در میان زنان بزرگسال اقدامات بسیارموثری انجام دهد. و با اعلان بسیج عمومی برای سواد آموزی از تمام ظرفیت های داخلی و خارجی استفاده نماید
۴-تلاش در جهت رفع قوانین تبعیض آمیز علیه زنان و گنجاندن اصل برابری جنسیتی بدون قید و شرط در تمام قوانین.
هرچند که تغییر در قوانین تبعیض آمیز تنها برعهده ریاست جمهوری نیست، اما می دانیم که اگر هیئت دولت آینده، به برابری زنان کشور پایبند باشد و آن را از وظایف و تعهدات خود به مردم بداند می تواند با امکانات و مجموعه ظرفیت های خود در جهت رفع تبعیض های قانونی علیه زنان اقدامات بسیار موثری انجام دهد و برای آن که مردم و مجلس نیز بتوانند در جهت تغییر قوانین مدنی و جزایی تلاش کنند، ابتدا قوانین عادی باید به نفع حقوق زنان اصلاح شود و همه قوانین نابرابر و حتی رسوم، تعصب ها و سنت های ضد زن به تدریج تغییر کنند. همچنین دولت، بخش خصوصی و اشخاص حق ندارند اقدامی انجام دهند که تبعیض علیه زنان به حساب آید یا تصورات و تعصب های غلطی که زنها را ضعیف، جنس دوم و پایین تر از مردان می داند و ویژگی های شخصیتی، کارها و توانایی ها را زنانه – مردانه می کند، تقویت شود.
۵-تلاش در جهت ایجاد فرصتهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی برابر میان زنان و مردان
زنان به عنوان نیمی از جامعه انسانی کشور افغانستان از بسیاری از فرصتهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی محروم اند. همانطور که در کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان که کشور افغانستان نیز آن را امضا نموده است، آمده است زنان باید بتوانند در کلیه انتخابات و همه پرسی ها، چه به عنوان رای دهنده و چه به عنوان کاندیدا شرکت کنند و دولت ها باید زنان را بدون هیچگونه تبعیض و در شرایط مساوی با مردان، در مدیریت کشور، یعنی در تمامی ادارات، مجامع و سازمان های دولتی، چه در داخل و چه خارج از کشور دخالت دهند.
۶-تلاش در جهت ایجاد فرصت های اشتغال برای زنان سرپرست خانوار و معلولین و معیوبین
کشور افغانستان دارای تعداد زیادی زنان بیوه است که بعد از فوت یا کشته شدن همسرانشان در جنگ، اکنون سرپرست خانواده های خود هستند. ما از رییس جمهور آینده می خواهیم که توجه ویژه ای به این افراد صورت گیرد و با ایجاد فرصت های اشتغال و سیستم تامین اجتماعی ونیز ایجاد بیمه خاص بیوگان و زنان سالخورده و بی سرپرست، معلولین و معیوبین و زنان را در جهت حمایت از خانواده های خود تقویت نماید.
۷-تلاش در جهت بهبود دسترسی تمام زنان به امکانات بهداشتی و صحی
هنوز در کشور افغانستان دسترسی به تسهیلات صحی با کیفیت در سطح پاینی قرار دارد و بسیاری از زنان به دلیل عدم دسترسی به امکانات صحی ابتدایی در هنگام بارداری و یا زایمان جان خود را از دست می دهند. ما از رییس جمهور آینده می خواهیم گامهای عملی را در راستای ایجاد امکانات لازم برای مراقبت های صحی از زنان، دسترسی آنان به خدمات بهداشتی و صحی از جمله وسایل پیشگیری از بارداری و نیز خدمات لازم در رابطه با بارداری، زایمان و دوران پس از زایمان و شیردهی به زنان را در شهرها ، روستاها و مناطق محروم برداشته و برنامه های عملی خود را در این راستا ارائه نماید.
و در پایان به دولت آینده و جامعه افغانستان اعلام می کنیم: حقوق زنان، مادران، همسران، دختران و خانواده شما تامین کننده آزادی، استقلال، دموکراسی، عدالت و سربلندی کشور مان افغانستان است.
در «کمپین ۵۰ درصد» ذکر شده است: ما در این حرکت مسالمت آمیز و دسته جمعی سعی خواهیم کرد با اجماع هرچه گسترده تر در میان گروه های جنبش زنان و نیز دیگر گروه های اجتماعی، مسیر آینده این ائتلاف را با مشارکت همه علاقمندانی که به آن می پیوندند مشخص سازیم. از این رو از تمامی گروه ها و افرادی که تمایل دارند به این ائتلاف ملحق شوند و مسیر حرکت آن را شکل دهند می خواهیم با ایمیل زیر تماس بگیرند و در گردهمایی ها و جلسات بحث و تصمیم گیری در مورد چگونگی ادامه حرکت، مشارکت داشته باشند تا از این طریق بتوانیم با همفکری و توافق هرچه وسیع تر به طرح مطالبات زنان در این مقطع موفق شویم.در انتها آدرس ایمیلی برای علاقه مندان به همکاری ذکر شده است.
عکس: اولین نشست کمپین ۵۰ درصد در افغانستان
اولین بند در این کمپین تلاش در جهت دستیابی به صلح اعلام شده است که خاص شرایط افغانستان است.اما از بند ۲تا۷ کمپین خواسته ها مفاد کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض از زنان که افغانستان برخلاف ایران به آن پیوسته اما دولت این کشور بدان عمل نمی کند است یعنی به نوعی این مطالبات با مطالبات جنبش زنان ایران شبیه است.
در ایران «همگرایی جنبش زنان در انتخابات» کارگاه هایی برای توضیح کنوانسیون رفع تبعیض از زنان، در تهران و شهرستان های مختلف برگزار کرد. این همگرایی با پخش تراکت و دفترچه بین مردم سعی در آگاه کردن مردم از مطالبات خود داشت، همچنین با انتشار مقاله، مصاحبه و گزارش شکل گیری این حرکت با افراد مختلف و در روزنامه های مستقل و سایت های زنان، جامعه مدنی و نخبگان سیاسی را از مطالبات خود آگاه نمود .همگرایی با درج ایمیل و شماره تلفن در دفترچه و تراکت هایی که بین مردم توزیع شد از علاقه مندان دعوت به همکاری کرد.در این دفترچه و تراکت ها به مردم پیشنهاد شده بود که با کاندیداها ،بخش گفتگوی مردمی روزنامه ها ،صدا و سیما و ستادهای انتخاباتی، تماس بگیرند و مطالبات زنان را بیان کنند.
به نظر می رسد «همگرایی جنبش زنان ایران در انتخابات» با تقصیل بیشتری مطالبات زنان را عنوان کرده و مردم را به مشارکت بیشتر دعوت کرده و با عنایت بیشتری از سوی نخبگان سیاسی اصلاح طلب روبرو شده است. تاسفانه در افغانستان کمپین ۵۰درصد با اقبال کمتری از سوی نخبگان این کشور مواجه شد و از بین تعداد کثیری که تا آخر انتخابات از کاندیاتوری کنار نرفتند تنها یک کاندیدا از این کمپین حمایت کرد. سایت ها و خبرگزاری ها کمتر به «کمپین ۵۰ درصد» پرداخته و مفاد آن را منتشر کرده اند این امر از طریق سرچ اینترنتی هویداست. تنها کابل پرس، آژانس خبری «کوکچه»، کمپین را معرفی کرده اند و یک مقاله از روح الامین امینی در خبرگزاری صدای افغانستان در خصوص این مطالبات منتشر شده است، همچنین سایت حامیان دکتر عبدالله نیز گزارش تصویری دیدار فعالان حقوق زن با این کاندیدا را بر روی سایت قرار داد.
پانوشت ها:
۲- اصل ۱۹- مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند اینها سبب امتیاز نخواهد بود.
اصل۲۰ – همه افراد ملت اعم از زن و مرد یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردارند.
اصل ۲۱- دولت موظف است حقوق زن را در تمام جهات با رعایت موازین اسلامی تضمین نماید و امور زیر را انجام دهد: ۱ – ایجاد زمینه های مساعد برای رشد شخصیت زن و احیا حقوق مادی و معنوی او. / ۲ – حمایت مادران، به خصوص در دوران بارداری و حضانت فرزند، و حمایت از کودکان بی سرپرست. / ۳ – ایجاد دادگاه صالح برای حفظ کیان و بقای خانواده. / ۴ – ایجاد بیمه خاص بیوگان و زنان سالخورده و بی سرپرست. / ۵ – اعطای قیمومت فرزندان به مادران شایسته در جهت غبطه آنها در صورت نبودن ولی شرعی.
اصل ۱۱۵- رییس جمهور باید از میان رجال مذهبی و سیاسی که واجد شرایط زیر باشند انتخاب گردد: ایرانی الاصل، تابع ایران، مدیر و مدبر، دارای حسن سابقه و امانت و تقوی، مومن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی کشور.
