سازمان فدائیان خلق ایران (اکثریت)، سازمان اتحاد فدائیان خلق ایران ـ طرفداران وحدت چپ و جمعی از کنشگران چپ، پایان هفته آینده به مدت سه روز از ۱۰ تا ۱۲ فروردین(۳۰ مارس تا اول آوریل) کنگره مشترک برگزار می کنند. هدف این کنگره، وحدت این سه جریان و ایجاد یک حزب واحد از مجموعه نیروهای آنان اعلام شده است. شرکت کنندگان در گفتگوی وحدت، برای رسیدن به کنگره مشترک راه دشوار و پر افت و خیزی را پشت سر گذاشته اند. تغییر در ترکیب نیروهایی که گفتگوی وحدت را آغاز کردند و جدایی در میان اتحاد فدائیان خلق ایران، اتفاقی بود که در روند طولانی گفتگو ها رخ داد.
حالا شمارش معکوس برای گشایش کنگره مشترک آغاز شده است. در این کنگره چه خواهد گذشت، موضوع اصلی اختلاف در میان شرکت کنندگان در کنگره که به تهیه چند منشور منجرشده، چیست؟ حزب نوبنیاد در تقسیم بندی های رایج و تاریخی چپ کجا قرار دارد و با کدام سیمای سیاسی برآمد خواهد کرد؟ آیا بعد از کنگره نیروهای این جریانات متحول خواهند شد و ارتباط آنان با توده مردم و مبارزه جاری در کشور تغییر خواهد کرد؟ این پرسش ها را در کفتگو با محمد اعظمی از چهره های سرشناس چپ و مسئول هیئت برگزاری کنگره مشترک طرح کردیم. این گفتگو را می خوانید:
اخبارروز: آقای اعظمی عنوان فراخوان شما برگزاری کنگره مشترک است. این کنگره با مشارکت چه نیروهایی برگزار می شود؟
اعظمی: این کنگره با مشارکت سازمان فدائیان خلق ایران(اکثریت)، کنشگران چپ و سازمان اتحاد فدائیان خلق ایران- طرفداران وحدت چپ، برگزار می شود. افراد و فعالینی از چپ که در هیچکدام از این سه جریان حضور ندارند نیز، در کنگره شرکت دارند و به درجات مختلف می خواهند تاثیرگذار باشند.
اخبارروز: از فعالان چپ دعوت شده که در این کنگره شرکت کنند. اگر فعالانی که تا کنون در جریان مذاکرات و توافق های شما نبوده اند می توانند به عنوان عضو و با حق رای در کنگره شرکت کنند، چرا از کنگره ی موسس والزامات آن صحبت نمی کنید؟
اعظمی: ابتدا روشن کنم که مهمانان این کنگره، که خوشبختانه نسبتا پرشمارند، عموما افرادی هستند که در جریان مباحث قرار دارند. این ها، صاحبخانه هائی هستند که طی دوره ای به دلایل مختلف از تشکل‌های موجود فاصله گرفته بودند. ما از این رفقا دعوت کرده ایم در کنگره شرکت کنند و خوشحال می شویم که اگر بخواهند عضو شوند. بسیاری از این افراد اگر به هر کدام از سه طرف مراجعه می کردند و می خواستند به عنوان عضو فعالیت کنند، با گشاده روئی با آنان برخورد می شد.
اما نمی دانم منظور شما از فعالانی که در جریان مذاکرات و توافق های ما نبوده اند، ولی با حق رای می توانند در کنگره شرکت کنند، چه کسانی هستند. من از چنین تصمیمی بی اطلاعم. آن چه که روشن است. عضو صاحب رای در این کنگره، رفقایی خواهند بود که عضو سه جریان تشکیل دهنده‌ی این کنگره بوده اند و یا در این فاصله وارد روند این پروژه شده اند و یا علاقمند به این وحدت بوده و در جریان مباحث و تصمیمات جمعی قرار دارند. البته جریان مباحثات ما مخفی نبوده است، اسناد پیشنهادی و گزارش پیشرفت کارها، همه تنظیم و منتشر شده اند.
اخبارروز: تعدد پیشنهادهایی زیر عنوان منشور، نشانه ی تفاوت نظر میان شرکت کنندگان در کنگره مشترک است. موضوع اصلی اختلاف میان شما که به تدوین چند منشور منجر شده، چیست؟
اعظمی: تا کنون سه منشور به کنگره ارائه شده است. یکی از آنها، منشوری است که در چارچوب سوسیال دموکراسی خود را تعریف می کند. اما دو منشور دیگر از نظر من در یک چارچوب قرار دارند. گروه کار منشور تلاش کرد آن دو منشور را یکی کند. این دو منشور، روی چند محور، از جمله: سیاست در قبال اصلاح طلبان و دیگری سوسیالیسم، با سایه روشن هائی تفاوت دارند. این امکان وجود داشت که در ارتباط با این تفاوت ها، تاکیدات با فرمولبندی جداگانه، در منشور مشترک منعکس شوند تا پیرامون آن ها کنگره مشترک تصمیم گیری کند.
تفاوت نظر در یک جریان سیاسی طبیعی است و باید از آن استقبال کرد. روش برخورد با این تفاوتها، مهم است. می شود چنان سیاست را گرد کرد که نظرات متفاوت، نظر خودشان را در ان ببینند. روش دیگر این است که تفاوت های مهم پس از بحث و گفتگو، به رای کنگره سپرده شود. ما کوشیده ایم روش دوم را برگزینیم. چون روش نخست در لحظه، افراد را به هم نزدیک می کند، اما در جریان مبارزه، به کشمکش ها دامن می زند و انرژی ها را به هدر می دهد.
اخبارروز: شرکت کنندگان در کنگره مشترک بر تعلق خود به جنبش چپ تاکید دارند. آیا در منشور و سایر اسناد، مشخص است که کنگره مشترک شما در تقسیم بندی های رایج و تاریخی چپ در کچا، در کنار و در برابر چه کسانی قرار می گیرد؟ به بیان دیگر به تعیین حدود و تدقیق مضمون چپ از نگاه خود پرداخته است؟
اعظمی: در این باره پس از برگزاری کنگره دقیق تر می توان صحبت کرد. اما از نظر من گرایش مسلط در این پروژه به لحاظ نظری و ارزشی، مخالف سرمایه داری است و براین باور است که نظام سرمایه داری حرف آخر تاریخ نیست. بر سوسیالیسم تاکید دارد، اما سوسیالیسم بدون دموکراسی را بی معنی می داند. بر ارزش هایی چون صلح، آزادی، برابری، عدالت اجتماعی، همبستگی، دموکراسی، جدائی دین و دولت و مسلک، برابر حقوقی زن و مرد، تنوع سبک زندگی، رفع تبعیض های طبقاتی، ملی ـ قومی و مذهبی و حفظ محیط زیست تاکید دارد و آرمانخواهی سوسیالیستی خود را نه برای فردایی نامعلوم، بلکه سمت دهنده برنامه و مبارزه جاری خود می داند.
به لحاظ سیاسی نیز، گرایش مسلط این پروژه بر این باور است که در جمهوری اسلامی با این ساختار و قانون اساسی راه اصلاحات مسدود است. اصلاح طلبان حکومتی نیز نشان داده اند که راهکاری برای برون رفت کشور از وضعیت بحرانی ندارند. از اینرو بر گذار از جمهوری اسلامی، با تکیه بر جنبش های اجتماعی، برای دستیابی به یک جمهوری دموکراتیک مبتنی بر جدایی دین و دولت تاکید می شود.
با این توضیحات، منطقا خودتان می توانید جایگاه ما را در تقسیم بندی های رایج و تاریخی چپ مشخص کنید و بگوئید که کجا قرار می گیریم.
اخبارروز: اگر کنگره به اتفاق آرا و یا اکثریت قابل پذیرش، اسناد پیشنهاد شده را تصویب کند، تکلیف سازمان فدائیان خلق ایران-اکثریت چه می شود، آیا این سازمان وارد دوره ی دگردیسی و انحلال می شود و یا این که به فعالیت خود ادامه می دهد؟
اعظمی: “سازمان اکثریت” خواستار دوره گذار شده بود تا در باره سرنوشت تشکل خود تصمیم بگیرد. دیگر جریانات به رغم مخالفت با دوره گذار، این درخواست را پذیرفتند. اما می بایست در اساسنامه تشکل واحد، محدودیت زمانی برای حفظ تشکل ها و دوره گذار ایجاد شود. کنشگران که اساسا برای وحدت گرد آمده اند. اتحاد فدائیان- طرفدار وحدت هم این نگرش را دارد که با ایجاد تشکل واحد، دلیلی برای ادامه حیات دیگر تشکل ها وجود ندارد. فکر می کنم رفقای سازمان اکثریت نیز عموما، حفظ تشکیلات خود را برای همیشه نمی خواهند. از نظر من هیچ دلیلی وجود ندارد که ما به این وضع را ادامه دهیم.
اخبارروز: برخی از منتقدان می گویند جریانی که قرار است ایجاد شود به دلیل عدم صراحت در مورد اصلاح ناپذیری جمهوری اسلامی، سیمای سیاسی و سیاست سیالی بین اصلاح طلبی رادیکال و “تحول طلبی” دارد. گفته شده که اساسا این جریان گذار انقلابی به مفهوم متعارف آن را رد می کند، پاسخ منشور در دستور کنگره ی مشترک به این منتقدان چیست؟
اعظمی: ببینید چپ ایران، البته نه تنها چپ ایران، کل اپوزیسیون حکومت جمهوری اسلامی به همان شدت که علیه جمهوری اسلامی برافروخته می شود، حدودا به همان نسبت هم خود را “پا پیچ” متحدان اش می کند. “عدم صراحت در مورد اصلاح ناپذیری جمهوری اسلامی” یکی از این نمونه هاست. در این پروژه نظرات مختلف حضور دارند. اما چهره مسلط را باید با اسنادی که منتشر شده اند توضیح داد. در دو منشوری که گرایش مسلط این پروژه را بازتاب می دهند، هر دو، مرز روشنی با اظهار نظر این منتقدان دارند. فکر می کنم در بهترین حالت این عزیزان ذهنیت و پیشداوری ها را به جای واقعیت جاری می نشانند. در دو منشور ارائه شده سیاست در قبال اصلاح طلبان روشن است. در یکی از منشورها آمده است:
ساختار سیاسی ـ حقوقی جمهوری اسلامی راه اصلاحات را مسدود کرده است. گفتمان اصلاحات راهگشا نیست و اصلاح طلبان حکومتی نشان دادند که راهکاری برای برون رفت کشور از وضعیت بحرانی ندارند. اصلاح طلبان حکومتی روند تجزیه میان حفظ نظام و تحول خواهی مردم را طی می کنند. موضع ما در مورد این جریان نقد نگاه و مواضع آن ها در جهت تسریع همین روند است.
منشور دیگر هم در این باره، چنین می گوید:
ساختارحقوقی درونی جمهوری اسلامی همه راهها را برای اصلاحات بسته است. با این ساختار نظام جمهوری اسلامی اصلاح پذیر نیست. اصلاحات راهگشا برای این خواستها در جمهوری اسلامی ممکن نیست و از این روست که اقشار مختلف جامعه از این گفتمان اصلاح طلبان حکومتی پیشی گرفته اند. اکثر اصلاح‌طلبان حکومتی امروز بیشتر به دنبال آنند که به هر قیمتی، از جمله تن دادن به اراده رهبر جمهوری اسلامی، همچنان در ساختار قدرت باقی بمانند. ما اصلاح طلبان حکومتی را نیروی متحد خود نمی دانیم. موضع ما نسبت به این یا آن سیاست و عمل اصلاح طلبانه، مشروط به کیفیت و راستای آن سیاست، منوط به سطح مطالبات مردم و مجموعه شرایط سیاسی- اقتصادی، اجتماعی جامعه است.
اخبار روز: اعتراضات و اعتصابات زنجیره ای کارگران، پرستاران، معلمان، دستفروشان، دانشجویان، زنان و مزدبگیران فرودست در کشور بدون وقفه جریان دارد. آیا نیروهای شرکت کننده در کنگره مشترک فراتر از پشتیبانی مجازی، وظیفه ای برای خود متصورند و طرح و برنامه ای برای مشارکت در مبارزه واقعا جاری و برقراری رابطه با همین اقشار و گروه ها دارند؟
اعظمی: ما وظیفه خود میدانیم که جنبش های اجتماعی را تقویت کنیم. این جنبش ها تکیه گاه مبارزه علیه استبدادند. تقویت اعتراضات و اعتصابات از طریق حمایت از خواسته های آنها و افشای سیاست های سرکوبگرانه حکومت پیش می رود. نیروهای متشکل چپ در داخل کشور سرکوب و حذف شده اند. اما هزاران نیروی چپ در داخل فعالیت میکنند که در این چارچوب سیاسی قرار دارند. اینان در اعتراضات حضور دارند و در سازماندهی اعتصابات نقش افرین هستند. ما خود را همبسته با این جنبش ها می دانیم و می کوشیم به طرق مختلف با آنها همکاری کرده و همفکری کنیم. متاسفانه استبداد حاکم امکان فعالیت علنی و سازمانیافته را از ما گرفته است اما در دنیای پیش رفته کنونی نمی تواند ارتباط ما را مسدود نماید. به شعارهای خیزش دیماه نگاه کنید. بسیاری از این شعارها سالهاست توسط نیروهای چپ طرح و تبلیغ شده است.
اخبارروز: همزیستی نیروهای شرکت کننده در کنگره مشترک تازگی ندارد، چرا ما تا به حال کار مشترک و حرکت چشمگیری از این مجموعه ندیده ایم؟
اعظمی: نخست اینکه حرکت چشم گیر ما، همین عزمی است که برای تحقق وحدت بخشی از نیروهای چپ نشان داده‌ایم و تلاشی است که برای پایان دادن به پراکندگی می کنیم. اکنون هم به آستانه برگزاری کنگره مشترک رسیده ایم. همین کار به تنهائی اقدامی است که در شرایط کنونی بسیار مهم است.
افزون بر این، ما کارهای مشترک نیز داشته ایم و چندان دستمان خالی نیست. به ویژه پس از کناره گیری بخشی از “اتحاد فدائیان” و “شورای موقت” فعالیت های مشترک ما، شتاب گرفت. به آرشیو همین اخبار روز نگاهی بیاندازید. ما در قبال اتفاقات و خیزش ها مواضع متعددی به صورت مشترک اتخاذ کرده ایم. علاوه بر این، سه جریان کنونی در بسیاری از حرکات علیه جمهوری اسلامی و در دفاع از خواست جنبش های اجتماعی، حضور داشته اند. اما به جای تبلیغات برای حضورمان با نام و پرچم سازمانی، کوشیده ایم نیروهای بیشتری را در دفاع از اعتراضات مردم به هم نزدیک کرده، خود حرکت را نیرومند نمائیم. در خارج کشور در بسیاری از حرکات مهم، حضور فعالان این پروژه قابل تشخیص است. البته ظرفیت ما فراتر از اینهاست. من هم بر این باورم که به عنوان نیروهای سیاسی چپ می بایست مشارکت فعال تر و پر شمارتری داشته باشیم. در این زمینه، از رسانه های دلبسته به چپ نیز انتظار این است که بکوشند پوشش موثرتری به این حرکات بدهند.
شخصا فکر می کنم یکی از مشکلات اصلی ما و عموم نیروهای چپ، نداشتن رسانه پر بیننده و شنونده است. اهمیت دارد برای این مساله همفکری و راهیابی شود .
اخبارروز: یکی از انتقادات مطرح به مجموعه ی احزاب و سازمان های چپ و بویژه شرکت کنندگان در کنگره مشترک این است که فعالیت سیاسی و سازمانی آنها مجازی و بی رمق است و حتی در خارج از ایران و به دور از سرکوب جمهوری اسلامی قادر نیستند نیروهای خود را برای مثلا یک تجمع اعتراضی در مقابل پارلمان اروپا بسیج کنند. آیا کنگره مشترک می تواند تحولی در این وضعیت ایجاد کند؟
اعظمی: در سوال شما و نظر منتقدان، بسیج برای برگزاری یک تجمع اعتراضی در مقابل پارلمان اروپا، یک اقدام بسیار مهم است که آن را معیار قضاوت فعال بودن و یا لختی فعالان سیاسی قرار می دهید. می گوئید انتقاد به احزاب و سازمان های چپ و بویژه شرکت کنندگان در کنگره مشترک این است که فعالیت سیاسی و سازمانی آنها مجازی و بی رمق است چون قادر نشده اند تجمعی اعتراضی در مقابل پارلمان اروپا برگزار کنند.
من با مقدمه ای به پرسش شما می پردازم.
اول اینکه توجه داشته باشیم امر وحدت در کشور استبداد زده ما جاذب نیست. کادرها و فعالان را به جای تشویق به پیشروی، با مانع روبرو می کند. وحدت در واقعیت جامعه ما، به دویدن با وزنه می ماند که همزمان می بایست از روی موانع متعدد نیز پرید. مشکل این است که بخشی از نیروهای چپ و ترقی خواه برای وحدت کردن، دلیل و برهان می خواهند. اما چشم بر پراکندگی دردناک چپ، بسته اند. این پروژه به محض این که در دستور قرار گرفت، از درون و بیرون، نیروهای مدافع وحدت زیر فشار قرار گرفتند. می پرسند وحدت چرا می کنید؟ ما می بایست دیگران را مجاب کنیم که پراکندگی چپ امتیاز نیست. مصیبت است. به استمرار استبداد و تداوم تبعیض و بی عدالتی کمک می کند.
دوم اینکه رسانه های چپ هم عمدتا آنطور که باید یار و یاور تشکل ها نبوده اند. به سایت ها و رسانه های منتسب به چپ نگاه کنید. سیاست بسیاری از آنها بی توجهی به تشکل‌های سیاسی است. انعکاس مقاله افراد در سایت ها را، با متن های تشکل‌ها، مقایسه کنید. مطلبی که به نام فرد نوشته می شود، عموما از جایگاه مهمتری در سایت ها برخوردار می گردد. اگر همین مقاله نام تشکلی را داشته باشد، برخی سایت ها منعکس نمی کنند و برخی دیگر، آن را در گوشه و کناری جاسازی می کنند. حرکت ما خلاف جریان آب شنا کردن بوده است و در تمامی جبهه ها در حال خنثی کردن مقاومت ها بوده ایم. حال از ما چه انتظاری دارید؟ در واقع ابر و مه و خورشید و فلک خواسته و ناخواسته، آگاهانه یا نا آگاهانه در کار بوده اند تا قدم های ما را برای ادامه کار سست کنند و پروژه را به شکست بکشانند.
با این توضیحات برمی گردم به پرسش شما. باید دید که هر جریان چگونه به تجمع اعتراضی در مقابل پارلمان اروپا نگاه می کند و چه جایگاهی در اولویت های فعالیت سیاسی اش دارد؟ بدون شک این نوع حرکات مثبت است و بی تاثیر نیست، اما ما با توجه به مجموعه وظایف و اولویت هایمان این اقدام را در دستور خود نگذاشتیم که برای آن بسیج سراسری کنیم. هر چند که در هر کجا که حرکتی شکل گرفته است، ما کوشیده ایم نیروهایمان را در آن محدوده، بسیج کنیم. به نظر من ایراد نیروهای چپ این نیست که حرکت اکسیونی نمی گذارند. و یا حرکت اکسیونی چشم گیر ندارند. چپ در این زمینه دست پری دارد. مشکل کیفیت کم این تاثیر گذاری است که می بایست برای آن چاره اندیشی کرد.
برای حرکات چشم گیر لازم است توجه کنیم که فعالیت در خارج از کشور تحت تاثیر مبارزات داخل جان می گیرد. هر زمان که حرکتی در داخل اوج گرفته است، جنبش نیرومندی در خارج به حمایت و پشتیبانی آنها به میدان آمده است. و چپ‌ها انصافا یکی از نیروهای فعال میدان بوده اند. در دیگر مواقع، انگیزه برای این نوع حرکات اکسیونی کم است، چون امید به ثمری نیست.
اخبارروز: آیا با گشایش کنگره مشترک، فکر می کنید به هدفی که چند سال پیش در آغاز راه با انتشار فراخوان وحدت چپ اعلام کرده بودید نزدیکتر شده اید؟ یعنی حالا موقعیت خود را در صحنه ی سیاسی بزرگتر، فعالتر و موثرتر از گذشته ارزیابی می کنید؟
اعظمی: بدون شک اگر کنگره موفق برگزار شود، که شواهد و نشانه های دلگرم کننده ای برای آن وجود دارد، این اقدام خود به تنهائی عامل مثبتی است که به ما انرژی می دهد تا نسبت به گذشته در صحنه سیاسی قوی تر و فعال تر ظاهر شویم. به نظر من ما ظرفیت این را داریم که موثرتر عمل کنیم، مشروط بر اینکه، اهمیت حضور فعال در عرصه سیاسی را خصوصا در شرایط کنونی، درک کنیم و نیروهای چپ در مجموع فراموش نکنند که هدف اصلی همه ما دستیابی به آزادی و داد است، از طریق شوریدن بر بیداد. من امیدوار و خوشبینم. بر این باورم که نیروهای چپ با سربرآوردن جنبشی که در زیر پوست جامعه حس می شود، به سرعت از دل سرما و برودت زمستانی، در آستانه بهاری که دارد می رسد از راه، شکفته می شوند و در راه دستیابی به آزادی و برابری به گل می نشینند. همه نشانه ها دارند یادآورمان می شوند که چشم انداز رهائی، دیر هست اما، دور نیست. باید برای چنین شرایطی دست اتحاد به سوی دیگر نیروهای ترقی خواه دراز کنیم. بدانیم که به میزانی که چپ بتواند متحد تر عمل کند به همان اندازه می تواند در اتحاد وسیع تر برای دموکراسی، علیه استبداد نقش بیافریند.
و کلام آخر اینکه به یاد آریم در چه شرایطی پروژه وحدت آغاز شد، صحبت از وحدت اراده گرایی بود و یک امر غیر ممکن. نزدیکی این نیروها در آن زمان با توجه به داوری های درست و نادرست، کار ساده ای نبود. این پروژه در ان شرایط دشوار، پی گیری شد. نیروهایی که با هم حتی رابطه نداشتند، به مرور و در جریان عمل تغییر کردند. اختلافات واقعی با گفتگو از دامنه شان کاسته شد. شناخت از یکدیگر افزایش یافت و به رفع سوء تفاهمات و کاهش داوری های نابجا، انجامید. فرقه گرایی کمرنگ شد. مباحث ما به نتایج مهمی رسید. کار فکری فردی به مرور جمعی تر شد. شکیبایی پیشه مان شده است. اکنون شاهدیم و می بینیم که این کنگره، امیدهایی را برانگیخته است. بدون تلاش های خستگی ناپذیر طرفداران وحدت، مطمئنا ما امروز در اینجا قرار نداشتیم. با برگزاری این کنگره و ایجاد سازمان واحد، این امید که موقعیت ما نیروهای چپ در صحنه سیاسی کشور موثرتر از گذشته شود، چندان غیر واقعی نیست. امیدوارم و آرزو می کنم بتوانیم پیش تر برویم.
