چاقی و اضافه وزن یک اپیدمی جهانی است که با بسیاری از بیماری های مزمن و غیرواگیر در ارتباط است و در چند ده ی اخیر چه در کشورهای توسعه یافته و چه در کشورهای در حال توسعه، شیوع رو به افزایش داشته است و سلامت جمعیت جهان رابه طور روز افزون تهدید می کند. فرآیند چاقــی، اختلالــی مزمــن و شــایع اســت کــه عامــل مســتعد کننــده بــرای ابتــلا بــه برخــی بیماری هــا ماننــد بیماری هــای قلبــی- عروقــی ، دیابــت نــوع دو ، و برخــی از انــواع ســرطان اســت
بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی درصد افرادی که در سراسر جهان از چاقی رنج می برند، دو برابر افرادی هستند که از گرسنگی یا سوء تغذیه رنج می برند. از سال ۱۹۷۵، اضافه وزن در بزرگسالان در جهان ۳ برابر شده است. ۱،۹میلیارد نفر بالای ۱۸ سال دارای چاقی مفرط هستند. این تغییر با سرعت بالایی صورت میگیرد و اضافه وزن و چاقی بیشتر از سوء تغذیه و کمبود وزن دیده می شود. تعداد کودکان و جوانان دارای اضافه وزن، ده برابر شده است. از ۴۰ میلیون کودک زیر پنج سال که اضافه وزن دارند، نیمی در آسیا زندگی می کنند. در آفریقا، تعداد کودکان چاق مرضی در ده سال گذشته ۵۰ درصد افزایش یافته است. سازمان بهداشت جهانی گزارش می دهد که اگر این روند ادامه پیدا کند، تا سال ۲۰۲۲ تعداد کودکان با اضافه وزن در جهان به مراتب بیشتر از کودکان کم وزن خواهند بود، و بــا توجــه بــه شــیوع روزافــزون چاقی پیش بینــی می شــود کــه در ســال ۲۰۳۰، ۵۰ درصد از کل جهان چاق خواهند بود.
امروزه، جهان با دو چالش سوء تغذیه ای بسیار متفاوت روبرو است: ۱-گرسنگی و سوء تغذیه مداوم بدلیل کمبود غذای کافی وعدم دریافت کالری، پروتئین و ریز مغذی‌ها. ۲- چاقی و سوء تغذیه ناشی از مصرف مواد غذایی که سرشار از کالری، مواد قندی وچرب -چربی های اشباع شده، نمک و کمبود ریز مغذی‌ها، که هر دو پیامدهای منفی طولانی مدت خواهندداشت. گرسنگی در مقابل چاقی یکی از سه تناقض در امنیت غذایی است که جهان باید آن را حل کند. برنامه جهانی غذا تاکید می کند: این دو چالش سوء تغذیه ای ، دو روی یک سکه هستند و با هم ، اثر مستقیم بر اقتصاد خانوار و در نهایت اقتصاد کشور دارند.
سوءتغذیه همچنین در کشورهای صنعتی توجه بیشتری را به خود جلب کرده است، سوءتغذیه یک مشکل مهم در میان افراد سالمند در بیمارستان ها و مؤسسات خدمات بهداشتی و درمانی شهری است.آمار سوء تغذیه از ۲۰ تا ۷۱ درصد در میان بیماران آسایشگاهی در نوسان است و ۲۰ تا ۷۸ درصد از بیماران در معرض خطر ابتلا به سوء تغذیه هستند. آمار سوءتغذیه در مطالعات استرالیایی و بین‌المللی تقریباً ۴۰ درصد گزارش شده است. سوءتغذیه همچنین به افزایش بیکاری، فقر و ناامنی غذایی ارتباط دارد ، که این اتفاق در بسیاری از کشورهای اروپایی ناشی از بحران در سیستم مالی جهان بود که از سال ۲۰۰۸ آغاز شد.
چاقی در ارتباط با رشد اقتصادی کشورها در جهان
بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، تعداد افرادی که در حال حاضر به دلیل بیماری های مرتبط با چاقی جان خود را از دست می دهند، بیشتر از سوءتغذیه و در مجموع همه بیماری های عفونی است. امروزه در کشورهای فقیر، دیدن مادران چاق با کودکان سوء تغذیه بسیار عادی است. مطالعات نشان داده است که سوء تغذیه، خطر چاقی را در بزرگسالی افزایش می دهد. همین اتفاق در مورد کودکان متولد شده از مادرانی که در دوران بارداری دچار سوءتغذیه هستند نیز رخ می دهد. این امر به ویژه در کشورهایی که در ابتدا فقیر بوده اند، اما در دهه های اخیر رشد اقتصادی سریعی داشته اند، صادق است. ارقام سازمان بهداشت جهانی نشان می دهد که اکثر کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا در حال حاضر به شدت تحت تأثیر اپیدمی چاقی قرار دارند. همین امر در مورد کشورهایی مانند ترکیه و آفریقای جنوبی آرژانتین، برزیل، و شیلی نیز صادق است. کشورهایی مانند یونان، ایتالیا و اسپانیا که به رژیم غذایی مدیترانه ای معروف هستند نیز مستثنا نیستند.
در مکزیک، نسبت افراد مبتلا به چاقی ۳۲،۸درصد است، در حالی که ۷۰ درصد از جمعیت دارای اضافه وزن هستند، ۵۰ درصد از جمعیت زیر خط فقر زندگی کرده و بدون دسترسی به مواد غذایی با کیفیت٬ غذای ارزان و ناسالم خورده و نوشابه های شکردار می نوشند.
گزارش “محصولات غذایی و نوشیدنی فوق فرآوری شده در آمریکای لاتین” سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۵ نشان می دهد که فروش مواد غذایی و نوشیدنی های فرآوری شده در کشورهای آمریکای لاتین مانند برزیل و مکزیک از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۳ افزایش یافته، در حالی که فروش این نوع غذا و نوشیدنی در آمریکای شمالی رو به کاهش بوده است.
کمبود غذای با کیفیت و خدمات بهداشتی کافی برای اقشار فقیر در سراسر جهان
دلایل زیادی وجود دارد که چرا چاقی با سرعت برق در کشورهای با درآمد کم و متوسط رشد می کند. رژیم غذایی در بین مردم در سراسر جهان در حال تغییر است. کارشناسان بر این باورند که فست فودها و نوشیدنی‌های شیرین شده با شکر باعث اضافه وزن بیشتر افراد می شوند، این امر تا حد زیادی به دلیل ترکیبی از جهانی شدن و فقر است، تحولی که در آن بسیاری از مردم عادات غذایی سنتی و سالم تر خود را کنار گذاشته و به دنبال غذاهای پرکالری، شیرین و چرب تر هستند. فست فودها تولید صنعتی مواد غذایی، با محصولات فرآوری شده و محتوای بالای نوشیدنی های شیرین شده با شکر هستند که جایگزین رژیم غذایی می شوند که به طور سنتی از مواد غذایی سالم و کربوهیدراتهای پیچیده و فیبر تشکیل شده است، و با خود تغییر چشمگیری در الگوهای غذایی به ویژه در کشورهای در حال توسعه به همراه داشته است. غذاهای حاوی کربوهیدراتهای ساده (مواد قندی) و مقدار زیادی چربی، اغلب ارزان تر از غذاهای سالم هستند. فعالیت بدنی کمتر نیز اغلب به موازات آن دیده می شود. شیوهٔ زندگی بدون تحرک نقشی اساسی در چاقی دارد. در سرتاسر جهان، تغییری اساسی در جهت کارهای کمتر نیازمند به نیروی بدنی رخ داده است، و امروزه حداقل ۶۰ در صد از جمعیت دنیا تمرین بدنی ناکافی دارند. سازمان بهداشت جهانی خاطرنشان می‌کند که مردم در سرتاسر دنیا سرگرمی‌های فعال کمتری دارند.
غذا به مثابه یک تجارت بزرگ
در کشورهایی با مقررات شکننده یا مقامات رشوه خوار، غول های بزرگ مواد غذایی می توانند آزاد شده و تبلیغات گسترده بدون دستورالعمل، به عنوان مثال برای مشروبات الکلی، نوشیدنی های شیرین شده با شکر انجام داده به گونه ای که نوشابه ها ارزان تر از آب آشامیدنی در فروشگاه ها هستند. شرکت های چندملیتی نیز در گرفتن معافیت های مالیاتی برای کالاهای خود مهارت دارند. برای مثال زمانی که مکزیک می خواست بر شکر مالیات وضع کند. کوکا کولا و پپسی تهدید کردند که هزاران شغل ناپدید خواهد شد و به شدت لابی گری و تهدید کرده و مانع وضع مالیات از طرف دولت مکزیک شدند.
در پشت این فرآیندها، مسائلی از جمله تغییرات در کشاورزی، تولید مواد غذایی و تامین مواد غذایی، و همچنین افزایش استفاده از فناوری مدرن برای کسانی که توانایی پرداخت این امر را دارند، وجود دارد. این امر اغلب مستلزم الحاق مستقیم یا تملک زمین توسط شرکت های بزرگ چند ملیتی یا حتی سایر کشورها، و در نتیجه از دست دادن زمین برای کشاورزان کوچک، فقیر شدن، افزایش سریع شهرنشینی و زندگی بی تحرک بیشتر است. این تغییرات به نوبه خود به جهانی شدن و روابط قدرت بین کشورهای فقیر و غنی و به تبع آن بین گروه های فقیر و غنی در داخل کشورها منجر شده است.
ما اکنون با یک واقعیت در حوزه سلامت روبرو هستیم که با تصویر ما از کشورهای فقیر مطابقت ندارد. در سال های اخیر چاقی و اضافه وزن به یکی از چالش های سلامت تبدیل شده است؛ مشکلی که تبعات بعدی آن مانند بیماری های قلبی عروقی، دیابت و فشارخون بالا، بیشتر از گرسنگی و بیماری های عفونی است. امروز دیگر نمی‌توان کشورها را به عنوان کشورهای کم درآمد با مشکلات سوء تغذیه یا پردرآمد و فقط در معرض خطر چاقی توصیف کنیم. درک سوء تغذیه در حال تغییر است. بر اساس داده ها، اکنون اشکال مختلف سوءتغذیه بیشتر در هم تنیده شده. بنابراین، نحوه تنظیم مواد غذایی در جهان و نحوه به اصطلاح سیستم های غذایی نیز باید به طور اساسی تغییر کند. از تولید و توزیع گرفته تا برچسب زدن، بازاریابی و مصرف. با این حال، به نظر می‌رسد که جهان مشکل را درک نکرده است. زیرا در اهداف توسعه پایداری سازمان ملل، هیچ اشاره ای به چاقی نشده است.
منابع
- The Double Burden of Malnutrition, December 16, 2019 https://www.thelancet.com/series/double-burden-malnutrition
- Forskning.no, desember 2019 https://forskning.no/mat-mat-og-helse-ntb/fattige-land-strever-med-bade-fedme-og-underernaering/1610934
- Forskning.no, april 2018 https://forskning.no/helse-mat-og-helse-overvekt/her-er-landene-som-rammes-av-fedmeepidemien/273207
- World Health Organization (2021) https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight
- Malnutrition (2021) https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/malnutrition
- World Health Organization (2018). WHOQOLBREF introduction, administiration scoring and generic version of the assessment, Field trial version, Geneva: WHO, program on mental health
- Hospital Malnutrition: Prevalence, Identification and Impact on Patients and the Healthcare System. Int J Environ Res Public Health. 2011 Feb; 8(2): 514–۵۲۷https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3084475/
- Fremtidens fattigdom er feit, April 2018 https://www.haskoll-haugen.no/2018/09/fremtidens-fattigdom-er-feit/
- Fakta om bærekraftsmålene, FNs 17 bærekraftsmål er fremtidens største forretningsmulighet. Hvordan kan din bedrift tjene på å bidra til en mer rettferdig og bærekraftig verden? https://globalcompact.no/barekraftsmal/god-helse/
