تشدید تبعیض جنسیتی با بحران کرونا در جهان

روز زن ۸ مارس یکی از مهمترین روزهای سال برای تجلیل از دستاوردهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی زنان، افزایش آگاهی نسبت به نقش زنان و ترویج برابری جنسیتی است. علیرغم این واقعیت که بسیاری از کشورها راه طولانی را پیموده اند، بسیاری از زنان و دختران هنوز تبعیض بر اساس جنسیت را در سراسر جهان تجربه می کنند. بحران کرونا نیز مزید بر علت شده و سبب بروز مشکلاتی بسیار جدی و چند وجهی در حوزه زنان شده است.  بنابراین، این روز همچنان برای ارتقای جایگاه زنان در جامعه بسیار مهم است.

نابرابری اقتصادی بین مردان و زنان که از قبل موجود بود با بحران کرونا بیشتر تشدید شد. مجمع جهانی اقتصاد در سوییس، همه ساله گزارشی از شکاف جنسیتی در ۱۵۶ کشور را در چهار زمینه آموزش، سلامتی، فرصت‌های اقتصادی و توانمندسازی سیاسی تهیه می‌کند (۱). طبق گزارش  مجمع جهانی اقتصاد که در دسامبر ۲۰۱۹ و پیش از پاندمی کرونا منتشر شده بود تحقق برابری جنسیتی در بسیاری از زمینه‌ها تا ۹۹ ونیم سال دیگر محقق خواهد شد. بر اساس گزارش این مجمع در سال ۲۰۲۱، اثرات اپیدمی کرونا سبب شده که    برابری جنسیتی تا ۱۳۵،۶ سال دیگر به دست نخواهد آمد (۱). 

زنان در مدیریت مبارزه با بحران کرونا توانایی خود را به خوبی نشان داده اند. آنان در سطح جهانی، در خط مقدم مدیریت بحران بیشترین وظیفه را بر دوش کشیده اند. زنان به عنوان پزشک، پرستار، بهیار و نیز کارکنان خدمات اجتماعی قهرمانانه با همه گیری کرونا مقابله کرده اند. بنا به آمار «سازمان بهداشت جهانی»، بیش از ۷۰ درصد نیروهای پزشکی و بهداشت و درمان جهان را زنان تشکیل می‌دهند. آنها  مدام در معرض مواجهه با بیماران مبتلا به ویروس کرونا هستند. داده‌هایی که از سوی «صندوق زنان سازمان ملل» جمع‌آوری شده، نشان میدهد که تنها در اسپانیا و ایتالیا، به ترتیب ۷۵،۵٪ و ۶۹٪ کادر درمان که به کرونا مبتلا شدند زنان‌اند (۲). هم‌زمان این زنان‌اند که به شکل سنتی در سراسر جهان، مسئول اصلی رسیدگی به بیماران‌اند. بنابراین در اکثر خانوارها اگر کسی به کرونا مبتلا شد، وظیفه‌ی مراقبت از او هم بر دوش زنان افتاده است (۲). از سوی دیگر بیشتر مشاغل طبقه بندی شده در بخش مراقبت، آموزش، نظافت و خدمات خانگی بر عهده این قشر است و همین امر خطر قرار گرفتن زنان را در معرض ویروس کرونا افزایش می دهد.  مطالعات انجام شده در رابطه با کوویدـ۱۹، بزرگترین شکست دولت ها در واکنش به اپیدمی کرونا را در عدم رعایت اصل برابری جنسیتی می دانند (۳). پروفسور سارا هاوکس  یکی از مدیران پروژه بهداشت جهانی، در مورد نحوه مدیریت جنسیتی دولت ها در مقابله با همه گیری کوویدـ۱۹ گفت: «آنچه ما دریافته ایم، بی توجهی پنهان به بی عدالتی در این امر است (۳).

در عین حال، زنان و دختران در سرتاسر جهان، اولین کسانی بوده اند که شغل یا تحصیل خود را از دست داده اند. عواقب اقتصادی، اجتماعی و روانی ناشی از این ویروس همه‌گیر، زنان را به مراتب بیشتر درگیر کرده وزندگی‌شان را زیر و رو کرده است. به گفته سازمان بین المللی کار، نابرابری زنان و مردان در عرصه بازار کار که در طول همه گیری کرونا تشدید شده بود، در آینده نزدیک نیز ادامه خواهد داشت (۴). بسیاری از زنان شغل سنگین تری بر دوش دارند و این در حالی است که دستمزد پایین تری در مقایسه با مردان دریافت می کنند. بر اساس گزارش پژوهشگران بنیاد برتلزمن، بحران کرونا تفاوت دستمزد بین زن و مرد را بیشتر کرده است (۵). علاوه بر این، مادران شاغل، بیشتر از پدران ساعات کاری خود را برای مراقبت از فرزندان کاهش داده‌اند. سازمان جهانی کار هشدار داد که به احتمال زیاد پیامدهای بحران کرونا برای مدت‌زمانی طولانی مشهود خواهد بود و در نتیجه زنانی که از کار خود برای نگه‌داری فرزندان به‌طور موقت می‌گذرند، برای مدت بیشتری در خانه خواهند ماند (۶). زنان در سطوح بالاتر نیز در مقایسه با همتایان مرد خود به طور قابل توجهی تحت فشار قرار گرفتند. بعنوان مثال با شروع اپیدمی کوید-۱۹، شمار مقاله‌های علمی زنان دانشگاهی پژوهشگر جهان در نشریات تخصصی به سرعت کاهش پیدا کرد. خانه‌نشینی اجباری همه اعضاء خانواده حجم کار خانگی زنان را ناگهان چند برابر کرد. زنان باید هم‌زمان در جلسات آنلاین کاری شرکت می‌کردند، غذا می‌پختند و به درس و مشق بچه ها رسیدگی و آن ها را سرگرم می‌کردند. با توجه به حجم سنگین کار، دیگر وقتی برای دغدغه‌های علمی باقی نمی‌ماند (۷).

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی و پایش آثار اقتصادی کرونا، نتیجه شیوع کرونا و کندی واکسیناسیون در ایران تا مهرماه ۱۴۰۰، ۶۱۲ هزار خانوار به دلیل هزینه‌های درمان کرونا به زیر خط فقر رفته‌اند.  برخی از خانوارهایی که کمر آنها زیر هزینه درمان شکسته، سرپرست خود را هم از دست داده‌اند. در ایران برآورد می‌شود که ۵۱ هزار کودک به دلیل کرونا،‌ پدر یا مادر خودشان را از دست داده‌اند که به حمایت سازمان بهزیستی نیاز دارند.  همچنین براساس آمارها سه میلیون و ۵۰۰ هزار خانوار زن سرپرست در کشور وجود دارد که حدود یک‌ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از آنها تحت پوشش بهزیستی و کمیته ‌امداد هستند (۸).

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی و پایش آثار اقتصادی کرونا، یک سال پس از شیوع کرونا در ایران، جمعیت بیکار در تابستان ۱۴۰۰ به حدود ۲,۵ میلیون نفر رسیده که این رقم نسبت به تابستان ۱۳۹۹، افزایش ۰٬۸درصدی را داشته است. جمعیت زنان بیکار در تابستان ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ حدود ۲۶ هزار نفر افزایش یافته و به حدود ۷۵۱ هزار نفر رسیده است و در مقابل جمعیت مردان بیکار در تابستان ۱۴۰۰ با کاهش حدود ۷ هزار نفری به ۱٬۷۴ میلیون نفر رسیده است (۹).

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، در سخنانی گفت که ویروس همه‌گیر کرونا، دهه‌ها قدم‌های آرام در راستای برابری جنسیتی را با عقب‌گرد جدی مواجه کرد. نرخ فقر جهانی بعد از همه‌گیری بیماری کوید-۱۹ تا نیم میلیارد نفر افزایش یافت. به دلیل فقر رو به افزایش، تنش در خانواده ها افزایش یافته و در اغلب موارد زنان هستند که از این وضعیت متاثر می شوند. خشونت در خانواده، ازدواج های اجباری، کار کودکان، بارداریهای نوجوانان از این جمله اند (۱۰). 

حقوق برابر برای زنان، تامین حقوق کل جامعه اساس ضروری برای جهانی صلح آمیز، مرفه و پایدار است. کووید-۱۹ نابرابری های جنسیتی را که از قبل موجود بود، بیشتر تشدید کرده و چنانچه دولت ها اقدامی نکنند، باید شاهد تاثیرات منفی گسترده بر سلامت و وضعیت اقتصادی زنان در دهه های آینده باشیم. تبعیض علیه زنان خود بسترساز انواع شکاف هایی خواهد بود که بیشترین مقاومت را در برابر توسعه پایدار به دنبال خواهد داشت. برای دستیابی به توسعه پایدار، جهان به پیشرفت اقتصادی از طریق سرمایه گذاری هدفمند در آموزش، اشتغال، و کار شایسته زنان نیاز دارد.

منابع:

Global Gender Gap Report 2021, World Economic Forum, 30 March 2021. https://www.weforum.org/reports/global-gender-gap-report-2021

How COVID-19 impacts women and girls, UN Women. last updated 17 March 2021. https://interactive.unwomen.org/multimedia/explainer/covid19/en/index.ht…

FRANCE24. Governments ‘gender blind’ to COVID-19’s ‘greater impact’ on women – Reports.  April 9, 2021. https://www.premiumtimesng.com/health/health-interviews/454157-governmen…  

In Focus: Gender equality matters in COVID-19 response. https://www.unwomen.org/en/news/in-focus/in-focus-gender-equality-in-cov…

Women in the German labor market The cost of being a mother. July 2021 https://www.bertelsmann-stiftung.de/fileadmin/files/BSt/Publikationen/Gr…

Fewer women than men will regain employment during the COVID-19 recovery says International Labour Organization (ILO),  19 July 2021 

https://www.ilo.org/global/about-the-ilo/newsroom/news/WCMS_813449/lang-…