چهارشنبه ۱۱ تیر ۱۴۰۴ - ۱۵:۱۲

چهارشنبه ۱۱ تیر ۱۴۰۴ - ۱۵:۱۲

چند کشور آماده‌اند که از همین فردا تولید سلاح هسته‌ای را آغاز کنند؟
امروزه علاوه بر «پنج کشور هسته‌ای»، چهار کشور دیگر نیز دارای سلاح هسته‌ای هستند. در عمل، ما یک «نه کشور هسته‌ای» داریم که به آن «کلوپ هسته‌ای» می‌گویند. اما تل‌آویو،...
۹ تیر, ۱۴۰۴
تصویر نویسنده: والنتين کاتاسانف
نویسنده: والنتين کاتاسانف
ایران باید بماند و ما باید با ایران بمانیم
برای مخالفت بی‌بروبرگرد با تهاجم اسراییل به ایران حتی نیازی نیست به وطن‌دوستی یا عشق به میهن متوسل شویم که حالا لازم باشد بر سر معنای هر از این مفاهیم...
۹ تیر, ۱۴۰۴
تصویر نویسنده: حسام سلامت
نویسنده: حسام سلامت
#سوزنبان
سوزنبانِ پیر چشمکی زد. صدای سوت قطار از دور شنیده می‌شد. شلوغی ایستگاه بخاطر پایان این جنگ ۱۲ روزه، مرا یاد کودکی و نوجوانی‌ام می‌انداخت. می‌ترسیدم جا بمانم. تجربه جاماندن...
۹ تیر, ۱۴۰۴
تصویر نویسنده: پهلوان
نویسنده: پهلوان
وارث شکست‌خورده و پرچم!
از نظر آنها، فقط قدرت‌های غربی اختیار ایجاد یا سرنگونی رژیم‌ها را دارند. می‌توان تا حدی با این دیدگاه همدل بود: به هر حال، بریتانیا در نیمه اول قرن بیستم...
۹ تیر, ۱۴۰۴
تصویر نویسنده: گلنار نیک‌پور اسکندر صادقی بروجردی
نویسنده: گلنار نیک‌پور اسکندر صادقی بروجردی
Lasting peace is only possible with active popular participation
The twelve days of war brought unexpected results. Iran's internal cohesion was preserved, despite chronic economic crises and social divisions...Peaceful protests in various countries, Iranian immigrants' support for the right...
۹ تیر, ۱۴۰۴
تصویر نویسنده: The Political-Executive Committee of The Organization of Iranian People’s Fedaian (Majority)
نویسنده: The Political-Executive Committee of The Organization of Iranian People’s Fedaian (Majority)
نه قیام، نه تسلیم؛ سکوت پیش از خیزش یا تدبیری برای فردا؟
بخش بزرگی از جامعه با آگاهی دریافته‌اند که تغییر رژیم، بدون آمادگی فرهنگی، اجتماعی و سیاسی، می‌تواند تنها به بازتولید شکلی دیگر از همان استبداد منجر شود. مردم ایران بارها...
۹ تیر, ۱۴۰۴
تصویر نویسنده: بهروز ورزنده
نویسنده: بهروز ورزنده
زندان اوین نماد مقاومت و مبارزه بود
روی زندان قرچک حتی نمی‌شود اسم «زندان» گذاشت. یک سری سلول‌اند که به اندازه‌ی سلول‌های ۲۰۹ پنجره ندارند. هوا؟ نزدیک محل سوزاندن زباله است؛ هوایی آلوده و فاجعه‌بار. آب؟ آب...
۸ تیر, ۱۴۰۴
تصویر نویسنده: ویدا ربانی
نویسنده: ویدا ربانی

آیا جنبش سبز برقرار خواهد ماند؟

برای سران سیاسیِ جنبش اعتراضی حالا دیگر تعقیب استراتژیِ «حاکمیت دوگانه ی کارکردی» چندان محلی از اعراب ندارد اما خواسته یا ناخواسته به تقریر مطالبات حداقلی اکتفا کرده اند تا زمینه ی اخراج نهایی شان از طبقه ی سیاسی حاکم هر چه کمتر فراهم آید و امکانات سیاسی لازمه برای بیدارماندگی انسان سیاسی در جمعِ شهروندان ناراضیِ پرشمار از میان نرود.

بسیارند کسانی در هر دو سوی مناقشه ی بیست و دوم خرداد که می پرسند آیا انرژی جنبش سبز که در جریان انتخابات شکل گرفت رو به افول خواهد گذاشت یا خیر. یکی از تحلیل¬گرانی که نگران چنین افولی است وقتی هنوز روز قدس نرسیده بود نوشت: «جنبش سبز اکنون مستعد آن است که نیروهایش پراکنده شود… [هر] جنبشْ نخست با یک انرژی اولیه ی اندک آغاز می کند، سپس انرژی آن به اوج می رسد و سرانجام دوره ی افول انرژی آن فرا می رسد تا به نقطه ی میرایی برسد…  در جنبش سبز ایران، دوره ی شکل گیری جنبش و افزایش انرژی آن به سرعت طی شد. یعنی به علت مساعد بودن شرایط اولیه، همین که همه ی عوامل جنبش پدیدار شد و دست به دست هم داد، جنبش شکل گرفت و ظرف مدت کوتاهی انرژی جنبش به نقطه ی اوج خود رسید. شاید از یکی دو هفته پیش از انتخابات تا راهپیمایی ۲۵ خرداد را بتوان دوره ای دانست که انرژی جنبش در نقطه ی اوج خود بود.» روز قدس که آمد انگار نقطه ی اوج دیگری شکل گرفت. در هفته های متعاقب روز قدس اما دل نگرانانِ افول جنبش سبز دوباره نگران شدند، نگران از سرخوردگی شهروندانی که جنبش سبز را شکل داده اند.

در این یادداشت می خواهم استدلال کنم در دوره ای که در پیش هست از این فراز و فرودها احتمالاً بسیار به وقوع خواهد پیوست اما آن چه صعود یا سقوط یا استمرار منحنی مشارکت شهروندان در جنبش سبز را تعیین می کند نه سرخوردگی شهروندان بلکه امکانات سیاسی شان است. جنبش سبز می تواند حتی با انبوهی از شهروندان سرخورده نیز به راه خود ادامه دهد. کلیدی ترین عامل برای بقای جنبش سبز عبارت است از امکانات سیاسیِ شهروندانِ ولو سرخورده. راز بقا یا امحای مشارکت شهروندان در جنبش سبز را باید نه در قلمروِ روان شناسی اجتماعی که در قلمروِ سیاست جست و جو کرد. برای ایضاح مطلب باید عامل کلیدی در شکل گیری دگردیسی رفتار شهروندان در دوره ی پس از بیست و دوم خرداد را شناسایی کرد.

مشارکت گسترده ی شهروندان در جنبش سبز درواقع آینه ای از نوعی دگردیسی عمیق در رفتارشان است. بخش عمده ای از شهروندان ایرانی از پایان جنگ هشت ساله بدین سو عمدتاً خوشبختی را نه به طور دسته جمعی که غالباً به طور انفرادی، نه از رهگذر تعقیب منافع همگانی که بیش تر از رهگذر تعقیب منافع شخصی، و نه در چارچوب فعالیت های سیاسی که عمدتاً در چارچوب فعالیت های اقتصادی جست و جو می کردند. پیشرفت تحصیلی و ارتقای شغلی و دستیابی هر چه بیش تر به امکانات رفاهی برای خود و خانواده ی خود در صدر فهرست دغدغه های بخش عمده ای از شهروندان ایرانی قرار داشت. اما به نظر می رسد انسان سیاسی  که از پایان جنگ هشت ساله بدین سو در درون ایرانیانِ اقتصادزده خفته بود در روزهای پس از بیست و دوم خرداد به ناگاه بیدار شده باشد. ماه های پس از بیست و دوم خرداد برای بسیاری از شهروندان ایرانی انگار دوره ی جست و جوی منافع همگانی است، دوره ی خلجان دغدغه ی اموری چون دموکراسی خواهی و عدالت طلبی و مشارکت جویی.

چگونه می توان این دگردیسی در جامعه ی ایرانی را توضیح داد؟ خوشبختانه نظریه ی اجتماعی در این زمینه حرف هایی برای گفتن دارد. آلبرت هیرشمن می گوید که جوامع مدرن به نحوی از انحا در معرضِ این چرخه هستند که در یک برهه ی تاریخی عمدتاً سر در پیِ منافع شخصی بگذارند اما در برهه ای دیگر کاملاً دل در گروِ منافع همگانی داشته باشند، در مقطعی بر رفاه مادی خویش و خانواده ی خویش تمرکز کنند و در مقطعی دیگر بر مشارکت سیاسی. نوسان از این قطب به آن قطب و برعکس را هیرشمن با تمرکز بر سازوکار روان شناسانه ی سرخوردگی تبیین می کند: شهروندان اقتصادزده در اثر سرخوردگی از تمرکز بر منافع شخصی به سمت کنش دسته جمعی و جست و جوی منافع همگانی چرخش می کنند و، برعکس، شهروندان سیاست زده نیز به نوبه ی خود در برهه ای دیگر در اثر سرخوردگی های ملازم با جست وجوی منافع همگانی به سوی تمرکز کمابیش کامل بر رفاه شخصی خویش عقب  می نشینند. عامل اصلی در شکل گیری دگردیسی مشغولیت های شهروندان را هیرشمن در فاکتور سرخوردگی جست و جو می کند.

بااین همه، به نظر نمی رسد که تأکید بر سرخوردگی به توضیح رضایت بخشی از دگردیسیِ کنش سیاسی بخش عمده ای از شهروندان ایرانی در دوره ی پس از بیست و دوم خرداد بیانجامد. بیدارشدگیِ انسان سیاسی در درون بسیاری از شهروندان اقتصادزده دال بر نوعی جابجایی در الگوی تصمیم گیری شهروندان است. بااین حال، الگوی تصمیم گیری شهروندان «ممکن است هم در اثر دگرگونی در رجحان های شان تغییر کند و هم در اثر دگرگونی در امکانات شان.» در این میان، تبیینِ مبتنی بر سرخوردگی که عمدتاً بر قلمرو روان شناسی اجتماعی متکی است برای توضیح چرایی خفتگیِ انسان سیاسی در درون شهروندانِ اقتصادزده ی پیش از بیست و دوم خرداد فقط بر دگرگونی در رجحان های شهروندان تأکید دارد اما درعین حال از حوزه ی سیاست غفلت می کند و نقش دگرگونی های پدید آمده در امکانات سیاسی شهروندان برای انواع فعالیت سیاسی پس از بیست و دوم خرداد را نادیده می گیرد، حال آن که خفتگی انسان سیاسی در درون شهروندان اقتصادزده ی پیش از بیست و دوم خرداد به نوبه ی خود تا حد زیادی معلول کمبود امکانات سیاسی شان برای انواع مشارکت های سیاسی در حوزه ی سیاست بوده است. بنابراین، ریشه ی بیدارشدگی انسان سیاسی از بطن بسیاری از شهروندان اقتصادزده ی ایرانی پس از بیست و دوم خرداد را باید در دگرگونیِ امکانات سیاسی شهروندان برای فعالیت سیاسی جست.

دگرگونی در امکانات سیاسی شهروندان اما به نوبه  خود بیش از هر چیز از تفرقه ی بی سابقه در طبقه ی سیاسی حاکم سرچشمه می گیرد. بروز اعتراضات مردمی پس از بیست و دوم خرداد در حوزه عمومی درواقع از موقعیت خاصی حکایت می کند که آنتاگونیسم سیاسی میان طبقه ی سیاسی حاکمه ظرفیتی برای اِعمال فشار دسته جمعی و راهیابی صدای شهروندانِ معترض به حوزه عمومی فراهم کرده است. به عبارت دیگر، بروز اقدامات اعتراض آمیز دسته جمعی شهروندان پس از بیست ودوم خرداد عمدتاً حاصل بهره گیری هوش مندانه ای بوده از خلأ قدرتِ منتجه از ستیزه جویی سیاسی میان طبقه ی سیاسی حاکم که امکانات سیاسی لازم برای بیان بخشی از مطالبات سابقاً مسکوت شهروندان را به حد اعلا فراهم کرده است.

به نظر می رسد میان تفرقه در طبقه ی سیاسی حاکم از سویی و بیدارشدگیِ انسان سیاسی از بطن شهروندان ناراضی از دیگر سو نوعی رابطه ی متقابلاً تقویت کننده برقرار باشد. در شرایط فعلی به نظر می رسد جریان اقتدارگرا با تکیه بر پروژه ی امحای نهاد سیاسی انتخابات با تمام قوا به سمت یک پایه نگه داشتنِ همیشگیِ حاکمیت به نفع بخش انتصابی در حرکت است. درعین حال، مطالبات جنبش اعتراضیِ پس از بیست و دوم خرداد عمدتاً ترکیب سیالی است از مطالبات حداقلی سران جنبش که کماکان در طبقه ی سیاسی حاکمه قرار دارند و مطالبات گروه ها و اقشار شهروندی که طیف بسیار متنوعی از مطالبات را دربرمی گیرد. برای سران سیاسیِ جنبش اعتراضی حالا دیگر تعقیب استراتژیِ «حاکمیت دوگانه ی کارکردی» چندان محلی از اعراب ندارد اما خواسته یا ناخواسته به تقریر مطالبات حداقلی اکتفا کرده اند تا زمینه ی اخراج  نهایی شان از طبقه ی سیاسی حاکم هر چه کمتر فراهم آید و امکانات سیاسی لازمه برای بیدارماندگی انسان سیاسی در جمعِ شهروندان ناراضیِ پرشمار از میان نرود. از سوی دیگر، بیدارشدگیِ انسان سیاسی پس از بیست و دوم خرداد گرچه در درازمدت به بسیاری از شهروندانِ دموکراسی خواه نوید تحقق آرمان دموکراتیکِ حاکمیت یگانه ی مبتنی بر جمهوریت را می دهد اما شهروندان ناراضیِ دموکراسی خواه با تکیه بر امکانات سیاسیِ سابقاً کمیاب عجالتاً بیش تر به هویت یابی برای خود در جنبش اعتراضی مشغول هستند. آن چه تاکنون مایه ی استمرار منحنی مشارکت شهروندان در جنبش سبز بوده احتمالاً زمینه های بالندگی هر چه بیش¬ترش را در ادامه نیز فراهم خواهد کرد: علی رغم تعدد و تکثر و ناهم سویی هدف هایِ جنبشِ اعتراضی به نظر می رسد حداقلی از اجماع بر سر مطالبات حداقلی وجود داشته باشد. مسیر آینده ی جنبش سبز چه بسا در گروِ استمرارِ اجماع بر سر همین مطالبات حداقلی باشد چندان که هم مجال استفاده از امکانات سیاسی فراهم باشد و هم زمینه ی پروراندن بدیل ها. در این فرایند نباید از وقوع گسترده ی سرخوردگی میان شهروندان به سرخوردگی دچار شد. آن چه اهمیت دارد ممانعت از امحای امکانات سیاسی حداقلی است. حرکت به سوی اجماع بر سر مطالبات حداقلی در جنبش سبز شاید یکی از تکنیک های حفاظت از امکانات سیاسی باشد.

بخش : سياست
تاریخ انتشار : ۳ آبان, ۱۳۸۸ ۱۱:۳۲ ب٫ظ
لینک کوتاه
مطالب بیشتر

نظرات

Comments are closed.

بیانیه‌های هیئت‌ سیاسی‌ـ‌اجرایی

۸ تیر، روز فداییان جان‌باختهٔ خلق؛ میهن‌دوستانِ انقلابیِ راهِ آزادی و رفعِ ستم از زحمت‌کشان!

در ۸ تیر امسال و در روزهایی که تجاوز جنایت‌کارانهٔ حکومت نژادپرست و نسل‌کش اسراییل و دولت امپریالیستی آمریکا به میهن عزیمان ایران باز ردّ پای خونینی از جان و هستی عزیز هم‌میهنانمان در جای‌جای ایران از خود به جا گذاشته است، یادی از رفقای عزیزی نیز ضروری‌ست که در جریان دقاع از میهن‌مان در برابر تجاوز نطامی عراق طی دو سال دفاع میهنی در راه میهنی که تا پای جان دوستش داشتند، جان باختند.

ادامه »
سرمقاله

اسراییل در پی تحقق رؤیای خونین «تغییر چهرۀ خاورمیانه»!

دست‌کم دو دهه است که تغییر جغرافیای سیاسی منطقۀ ما بخشی از اهداف امریکا و اسراییل‌اند . نتانیاهو بارها بی‌پرده و باافتخار از هدف‌اش برای «تغییر چهرۀ خاورمیانه» سخن گفته است. در اولین دیدارش با دونالد ترامپ در آغاز دور دوم ریاست جمهوری نیز مدعی شد که اسراییل و امریکا به طور مشترک در حال مبارزه با دشمنان مشترک و «تغییر چهرۀ خاورمیانه»‌اند.

مطالعه »
سخن روز و مرور اخبارهفته

سیمور هرش: آنچه به من گفته شده است در ایران اتفاق خواهد افتاد.

یک مقام آگاه امروز به من گفت: «این فرصتی است برای از بین بردن این رژیم برای همیشه، و بنابراین بهتر است که ما به سراغ بمباران گسترده برویم.» … بمباران برنامه‌ریزی‌شده آخر هفته اهداف جدیدی نیز خواهد داشت: پایگاه‌های سپاه انقلاب اسلامی، که از زمان سرنگونی خشونت‌آمیز شاه ایران در اوایل سال ۱۹۷۹ با کسانی که علیه رهبری انقلاب مبارزه می‌کنند، مقابله کرده‌اند.

مطالعه »
یادداشت

در نقد بیانیه فعالین مدنی بشمول برندگان نوبل صلح درباره جنگ…

آخرین پاراگراف بیانیه که بخودی خود خطرناک‌ترین گزاره این بیانیه است آنجایی است که میگویند: ” ما از سازمان ملل و جامعه‌ی بین‌المللی می‌خواهیم که با برداشتن گام‌های فوری و قاطع، جمهوری اسلامی را به توقف غنی‌سازی، و هر دو‌طرف جنگ را به توقف حملات نظامی به زیرساخت‌های حیاتی یکدیگر، و توقف کشتار غیرنظامیان در هر دو سرزمین وادار نمایند.” مفهوم حقوقی این جملات اجرای مواد ۴۱ و ۴۲ ذیل فصل هفتم اساسنامه ملل متحد است.

مطالعه »
بیانیه ها

۸ تیر، روز فداییان جان‌باختهٔ خلق؛ میهن‌دوستانِ انقلابیِ راهِ آزادی و رفعِ ستم از زحمت‌کشان!

در ۸ تیر امسال و در روزهایی که تجاوز جنایت‌کارانهٔ حکومت نژادپرست و نسل‌کش اسراییل و دولت امپریالیستی آمریکا به میهن عزیمان ایران باز ردّ پای خونینی از جان و هستی عزیز هم‌میهنانمان در جای‌جای ایران از خود به جا گذاشته است، یادی از رفقای عزیزی نیز ضروری‌ست که در جریان دقاع از میهن‌مان در برابر تجاوز نطامی عراق طی دو سال دفاع میهنی در راه میهنی که تا پای جان دوستش داشتند، جان باختند.

مطالعه »
پيام ها

پیام به کنگرهٔ بیست‌وششم حزب کمونیست آلمان

ما بر این باوریم که چپ اگر نتواند در برابر ماشین جنگی سرمایه‌داری بایستد، اگر چپ صدای رنج مردمان بی‌پناه نباشد، اگر چپ در خیابان‌ها، کارخانه‌ها، اردوگاه‌ها و مناطق جنگ‌زده حضور نداشته باشد، از رسالت تاریخی خود فاصله گرفته است. ما برای بنای جهانی دیگر مبارزه می‌کنیم – جهانی فارغ از استثمار، از سلطه، از مرزهای ساختگی، از جنگ و نژادپرستی.

مطالعه »
شبکه های اجتماعی سازمان
آخرین مطالب

چند کشور آماده‌اند که از همین فردا تولید سلاح هسته‌ای را آغاز کنند؟

ایران باید بماند و ما باید با ایران بمانیم

#سوزنبان

وارث شکست‌خورده و پرچم!

Lasting peace is only possible with active popular participation

نه قیام، نه تسلیم؛ سکوت پیش از خیزش یا تدبیری برای فردا؟