شنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۲ - ۲۱:۱۲

كار، ارگان سازمان فداييان خلق ايران (اكثريت)

شنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۲ - ۲۱:۱۲

انقلابی معرف نهیلیسم پیشا پاسیو

و انقلاب سال ٥٧، پیروزی دنیای پیشا نیهیلیسم پاسیو بود بر نهیلیسم فعال و نهیلیسم پاسیو. فراخواندن دوبارە مردگان بود برای زندگی. مردگانی کە بازگشتند و مردەگونە سکان زندگی را دوبارە در دست گرفتند. انقلاب ٥٧، در کلیت خود ترس اندیشە ایرانی بود از پذیرش نیهیلیسم در بعد فعال آن. ترس انسان ایرانی بود از ادعای خدابودن و تسلط بر سرنوشت خود از طریق عقلانیت مدرن. عقلانیتی کە در تداوم خوداندیشگی معنا می یابد و در خود ویرانگری مداوم و بازسازی مداوم. و انسان ایرانی این چنین دوبارە تسلیم گذشتە خود شد.

نهیلیسم جایگاە مهمی در ادبیات قرن نوزدە روسیە داشت، و از جملە طریق متون ادبی داستایوسکی و ایوان تورگنیف مورد توجە قرارگرفت. درست در همین قرن بود کە نیچە، فیلسوف آلمانی، نیز بە این مقولە توجە جدی نشان داد و با اعلام مرگ خدا، جهان را در آستانە دورانی تصور کرد کە در آن پوچگرائی و مرگ معناها فرارسیدەبود.

اما پیش این فیلسوف سرکش و بدبین، در چنین دنیائی، نیهیلیسم دو وجە داشت، بە بیانی دیگر بشر برای مواجە شدن با دنیای تهی از معنا، کە در آن معانی سنتی از جهان در سطوح عمدە خود رخت بربستە بودند، دو راە پیش روی داشت: نیهیلیسم فعال و نیهیلسم پاسیو.

در نیهیلیسم فعال، مرگ خدا، خود رهائی بود و فرصتی بود جهت حضور بشر برای خلق معانی جدید و از این طریق ایجاد دنیائی دگر؛ در نیهیلیسم پاسیو، مرگ خدا معرف مرگ اخلاق بود، چنانکە داستایوسکی در رمان معروف ‘برادران کارامازوف’، مرگ خدا را تولد دنیائی نامید کە در آن همە چیز جایز است. تعبیری منفی کە جهان را در آستانە فاجعە تصور می کرد.

و مرگ معناها متولد شدەبود. دنیای سنتی اندک اندک بە تناسب تحولات تاریخی در کشورها دچار بحران می شد و در کشاکش میان سنت و مدرنیتە، همە چیز دوبارە در معرض مرگ و یا بازنگری دوبارە قرار می گرفت. حتی کارل مارکس هم دنیای جدید سرمایەداری را چنین توصیف کردەبود، دنیائی کە در آن هر چە سفت و سخت بە نظر می رسد، دود می شود و بە هوا می رود.

و این چنین جامعە ایران نیز کم کم وارد روند تحولات تاریخی عصر جدید شد، و اولین تلنگرهای بیدارکنندە جهان مدرن در جنگ میان روس و ایران قاجار خود را در نمایش تکنولوژی ابزار جنگی نشان داد و دو عهدنامە سنگین ترکمانچای و گلستان را بر کشور تحمیل کرد. عباس میرزا با شگفتی و تلخی دریافت کە رشادت سنتی سپاهیان رشید دیگر نمی تواند در مقابل سلاحهای مدرن فارغ از احساس (توپهای غران روسی)، دوام بیاورد و همە چیز خیلی سریع می تواند دود شود و بە هوا برود! شمشیری کە احساس وجود انسان را از طریق تماس خود با آن حمل می کرد، جای خود را بە توپهای جدای بدون احساس کرد.

انقلاب مشروطە و ایجاد سلسلە پهلوی، جواب جامعە ایرانی بە نیهیلیسم بود. یعنی شیوە پیشوازی کردن ایرانیان از روح دوران، در تعبیر نیچەای آن، بود. روشی برای از عهدە برآمدن.

اما ایران نتوانست با نهیلیسم فعال بە پیشواز دنیائی برود کە در آن خدا مردە بود. علیرغم همە کارهائی کە صورت گرفتند، اما مشروطە کە فرم درست و واقعی نهیلیسم فعال بود، عقب نشست و جای خود را بە استبداد رضاخانی داد کە تنها قرابت سخت افزاری با مدرنیتە داشت و از جلوەهای نرم افزاری آن، یعنی آزادی، دمکراسی و ابداع اندیشە و… گریزان بود. جائی کە انسان ایرانی قرار بود در مقابل مرگ معناهای سنتی، معانی جدیدی خلق کند، نە از توان خلق آن برآمد و نە از توان گسترش آن. جامعە در عرصە مادیت، خود را بنوعی وفق داد، اما در عرصە اندیشە و معنویت غریب باقی ماند. و درست در چنین فضائی بود کە سرانجام بە انتخاب نهیلیسم پیشا پاسیو، یعنی همان دنیای سنتی دوبارە دست زد و حتی بدتر از آن با فراخواندن دوبارە نیروهای پیشامدرن، جامعە ایران را بە سکون کشانید. و در دنیائی کە معانی گذشتە مردەاند، دیگر بە واقع نمی توان با همان معانی مردە زندگی کرد اگرچە بظاهر بە آنها جان دوبارە می بخشیم. بیهودە نیست کە بحران اخلاقی جامعە ما، برجستەتر از هر دوران دیگریست.

و انقلاب سال ۵٧، پیروزی دنیای پیشا نیهیلیسم پاسیو بود بر نهیلیسم فعال و نهیلیسم پاسیو. فراخواندن دوبارە مردگان بود برای زندگی. مردگانی کە بازگشتند و مردەگونە سکان زندگی را دوبارە در دست گرفتند. انقلاب ۵٧، در کلیت خود ترس اندیشە ایرانی بود از پذیرش نیهیلیسم در بعد فعال آن. ترس انسان ایرانی بود از ادعای خدابودن و تسلط بر سرنوشت خود از طریق عقلانیت مدرن. عقلانیتی کە در تداوم خوداندیشگی معنا می یابد و در خود ویرانگری مداوم و بازسازی مداوم. و انسان ایرانی این چنین دوبارە تسلیم گذشتە خود شد.

بخش : سياست
تاریخ انتشار : ۸ مهر, ۱۴۰۰ ۱:۴۲ ق٫ظ
لینک کوتاه
مطالب بیشتر

نظرات

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

سخن روز

چگونه رسانه های بریتانیا و ایالات متحده فلسطینیان را انسان زدایی می کنند؟

رسانه‌های بریتانیایی-آمریکایی مرگ فلسطینی‌ها را منفعلانه گزارش می‌کنند، گویی از طریق سوانح طبیعی مرده اند، اغلب مرگ‌ها را به زبانی بیان می‌کنند که نشان می‌دهد آنها عمدتاً حماس یا در مجاورت حماس هستند، یا حداقل به‌طور نامناسبی در مقابل موشک‌ها قرار گرفته اند.

مطالعه »
یادداشت

گسترش دامنه جنگ ویرانگر بین اسراییل و فلسطین خطر بزرگی‌ست براى منطقه و جهان!

ریشهٔ این جنگ، نتیجه دو دهه سیاست تهاجمی اسراییل در قبال فلسطین و حمایت قدرت‌های غربی از آن است. امیدواریم جامعهٔ جهانی قادر باشد با درک این موضوع، برای برقراری آتش بس و بازگشت به دیپلماسی صلح از راه‌های مسالمت‌آمیز و متکی بر توافق اسلو برای حل مسئلهٔ فلسطین و جلوگیری از گسترش یک جنگ ویرانگر دیگر اقدام کند.

مطالعه »
آخرین مطالب

اعدام یک زندانی سیاسی دهه شصت؛ شمار اعدام‌های امسال از مرز ۷۰۰ نفر گذشت

طی ماه‌های اخیر اعدام زندانیان در ایران شدت گرفته و از ابتدای شروع جنگ در غزه در تاریخ ۷ اکتبر، ۱۷۶ نفر در ایران اعدام شده‌اند. همچنین شمار اعدام‌ها از ابتدای سال جاری میلادی به ۷۰۷ تن رسیده است…..

گزارشی از تظاهرات ضدجنگ در برلین

از ساعت ١٣ دسته دسته به حاضرین در مقابل دروازۀ تاریخی براندنبورگ در نزدیکی پارلمان  آلمان افزوده می‌شد. این تجمع با  اجرای چند سرود اعتراضی علیه جنگ آغاز گردید. از همان آغاز برنامه، حضور چندده‌هزار نفرۀ تظاهرکنندگان به چشم می‌خورد.

ثابتی در پی چیست؟

ثابتی با کارنامه‌ی فوق سیاهی که دارد اگر خود را فقط تیپ سیاسی ستادی معرفی نکند، چه باید بگوید؟ این را که مغز متفکر کشتار ۹ زندانی پشت تپه‌های اوین کسی غیر از او نبود چگونه به انکار برآید؟ چطور ننگ جنایت رسوای خود نسبت به محفل گلسرخی – دانشیان را بزداید که زندانیان سیاسی در همان زمان فهمیدند این خود ثابتی بوده که با به‌کارگیری خودفروخته‌ای به خدمت ساواک، چند محفل پراکنده هنری – سیاسی را شکل «گروه چریکی خطرناک» داد و آن را با باد کردن و دمیدن در بوق و کرنا وسیله‌ی قربانی کردن ده‌ها تن قرار داد و به شاه فروخت تا در دل اعلیحضرت بیشتر بنشیند!

یادداشت

گسترش دامنه جنگ ویرانگر بین اسراییل و فلسطین خطر بزرگی‌ست براى منطقه و جهان!

ریشهٔ این جنگ، نتیجه دو دهه سیاست تهاجمی اسراییل در قبال فلسطین و حمایت قدرت‌های غربی از آن است. امیدواریم جامعهٔ جهانی قادر باشد با درک این موضوع، برای برقراری آتش بس و بازگشت به دیپلماسی صلح از راه‌های مسالمت‌آمیز و متکی بر توافق اسلو برای حل مسئلهٔ فلسطین و جلوگیری از گسترش یک جنگ ویرانگر دیگر اقدام کند.

مطالعه »
بیانیه ها

بیانیه‌ی کانون نویسندگان ایران به مناسبت ۲۵ نوامبر، ‌روز جهانی منع خشونت بر زنان

جنبش مقاومت و آزادی‌خواهی زنان که بی‌درنگ پس از استقرار حاکمیت اسلامی نخستین گام علنی خود را با اعتراض به «حجاب اجباری» در هفدهم اسفندماه ۵۷ برداشته بود، از آن پس بارها به‌ شکل‌های گوناگون قد علم کرد تا سرانجام در پی قتل حکومتی مهسا (ژینا) امینی شعله‌ور شد و در اندک‌زمانی به شکل جنبشی عمومی درآمد…..

مطالعه »
پيام ها

پیام نرگس محمدی در مورد اعدام میلاد زهره وند، هشتمین معترض جنبش زن زندگی آزادی

حکومت دینی استبدادی، فریبکارانه و حیله‌گرانه قواعد کشتار بی‌رحمانه را به جای میدان جنگ در دالانهای دادگاه انقلاب و به جای فرماندهان، با قضات دست‌نشانده نهادهای امنیتی_نظامی پیش می‌برد. صحنه جنایت قتل و کشتار حکومتی هم با تشریفات مبتذل، “سکوی اجرای قانون” نامیده می‌شود.

مطالعه »
بیانیه ها

بیانیه‌ی کانون نویسندگان ایران به مناسبت ۲۵ نوامبر، ‌روز جهانی منع خشونت بر زنان

جنبش مقاومت و آزادی‌خواهی زنان که بی‌درنگ پس از استقرار حاکمیت اسلامی نخستین گام علنی خود را با اعتراض به «حجاب اجباری» در هفدهم اسفندماه ۵۷ برداشته بود، از آن پس بارها به‌ شکل‌های گوناگون قد علم کرد تا سرانجام در پی قتل حکومتی مهسا (ژینا) امینی شعله‌ور شد و در اندک‌زمانی به شکل جنبشی عمومی درآمد…..

مطالعه »
برنامه و اساسنامه
برنامه سازمان فدائیان خلق ایران (اکثریت)
اساسنامه
اساسنامه سازمان فدائیان خلق ایران (اکثریت)
بولتن کارگری
شبکه های اجتماعی سازمان
آخرین مطالب

اعدام کامران رضایی، از معترضان آبان ۹۸ در شیراز

رویکردی نوین به فمینیسم سوسیالیستی

اعدام یک زندانی سیاسی دهه شصت؛ شمار اعدام‌های امسال از مرز ۷۰۰ نفر گذشت

گزارشی از تظاهرات ضدجنگ در برلین

ثابتی در پی چیست؟

اعدام ایوب کریمی پس از ۱۴ سال در زندان قزل‌حصار کرج