دوشنبه ۲۰ آذر ۱۴۰۲ - ۰۵:۳۱

كار، ارگان سازمان فداييان خلق ايران (اكثريت)

دوشنبه ۲۰ آذر ۱۴۰۲ - ۰۵:۳۱

راە میانی وجود ندارد

بیژن عبدالکریمی از جملە فیلسوفان ایرانیست کە برای برون رفت از شرایط بحرانی کشور، معتقد بە راهی میانیست و از جملە در این مورد بە بنیان نظری شریعتی معتقد است کە بە نظر او توانست راە آشتی میان عصر مدرن و سنت را در کشور بیابد. باید گفت کە شکست نظرات شریعتی و عدم توفیق نظری آن در مقطع انقلاب بوضوح نشان می دهد کە نسخەهای این چنینی جوابگو نیستند.

 
در غرب نسبت بە شرق، خوانشی شرق شناسی (اورینتالیستی) وجود دارد کە توسط ادوارد سعید مطرح (کشف) و بە نقد کشیدەشد. هرچند خود نظرات ادوارد سعید هم بعدها توسط منتقدانی دیگر مورد نقد قرارگرفت!
اما بهرحال ادوارد سعید، توجە ما را بە مورد مهمی در دنیای اندیشە جلب کرد، آن هم شیوەای از اندیشیدن توسط تعدادی از متفکرین و نویسندگان غربی نسبت بە شرقی ها بود کە در بنیاد دوگانە آن، شرق مظهر احساس و عقب ماندگی، و غرب مظهر عقلانیت و پیشرفت بود.
در میان متفکرین منتسب بە اورینتالیست، از جملە کسانی کە بە آنها اشارە می شود ‘جان استوارت میل’ و ‘هگل’ می باشند.
طبق نظرات جان استوارت میل، پادشاهان شرق نسبت بە پادشاهان غرب دارای قدرت بە مراتب بیشتری بودند. در بیانی بهتر، قدرتی بی حد و حصر. بقول میل: قدرتی کە زندگی و سلامتی انسانها را هم در بر می گرفت. و دلیل آن هم این بود کە در شرق، متون مذهبی بودند کە مبانی نظری قدرت را تشکیل می دادند. و همە می دانیم متون مذهبی، متونی نبودند کە بتوان آنها را بە چالش کشید. بنابراین قدرت در شرق کاملا استبدادی بود.
بە نظر ادوارد سعید، در سیستم نظری هگل، فیلسوف آلمانی هم این گرایش وجود دارد. طبق نظر هگل، جهان بینی موجود در شرق بر اساس پدرسالاری بنیان نهادەشدە و بر طبق آن این خدا و یا روحانیون اند حکم می رانند. در چنین دنیائی بر طبق گفتەهای هگل، فرد هیچگونە حقی ندارد و کاملا در زیرمجموعە کل قرار می گیرد.
فارغ از اینکە دربست نظرات ادوارد سعید را بپذیریم یا نە، اما بعنوان نمونە در کشورهای ایران و افغانستان پدیدە اورینتالیستی بوضوح خود را نشان می دهد. دو کشوری کە در آن سیستم سیاسی، مشروعیت خود را از دین می گیرند و در آن آزادی های فردی اساسا وجود ندارند و بشدت محدود می شوند. دو کشور پدرسالار، کە در آنها استبداد وجود دارد و هر کدام بر اساس بینش خود از دین، آنچە را کە هگل آن را جهان بینی غیرتقسیم شدە و بشدت درونگرا می نامد، حکم می رانند.
البتە چنین نیست کە در این دو کشور تلاشهائی برای مدرن کردن سیستم سیاسی و قدرت سیاسی صورت نگرفتە باشند. در ایران مشخصا جنبش مشروطە شکل گرفت کە در آن در مقابل تلاش مشروطە طلبان برای تحدید قدرت سیاسی و واردکردن المنتهای مدرنیتە، مشروعەخواهان بە میدان آمدند کە همین باعث ایجاد شکاف عمیقی شد و از جملە بە یکی از عوامل شکست جنبش مشروطە فراروئید. در افغانستان نیز از طریق دخالت خارجی و تلاش برای ایجاد طبقات مدرن شهرنشینی، اما سرانجام این سنت بود کە بعد از دهها سال عرصە را تسخیر کرد و نیروی مقابل خود را بە عقب راند.
در ایران نیز وقوع انقلاب بهمن، مدرنیسمی را کە در ایران آغاز شدەبود، نهایتا با مسلط شدن روحانیون بر قدرت سیاسی، متوقف کرد و مشروعە خواهان در یک جدال تاریخی آنچە را کە از قرن نوزدە برای مدرن کردن کشور شروع شدەبود بە عقب راندند.
اما داستان مدرن کردن این دو کشور هم داستان قابل توجهی است. چە جمهوری اسلامی افغانستان و چە رژیم پهلوی راە میانی برگزیدند و با یک دید التقاطی کە در آن هم مدرن و هم سنت حضور داشتند، تلاش کردند جامعە را بە راهی رهنمون شوند کە مد نظرشان بود. چە دولت جمهوری اسلامی افغانستان کە توسط طالبان سرنگون شد و چە رژیم پهلوی، تلاش کردند با وارد کردن عناصر روح شرقی در قدرت سیاسی (از جملە چسباندن واژە اسلام بە جمهوری در افغانستان، و نیز قراردادن خدا در کنار شاە و بخشیدن قدرت مطلقە بە او) در یک اختلاط واژگانی و سیاسی، بە معضل تاریخی این کشورها بگونەای جواب دادە و با ایجاد نظامهای میانی و تلفیق روح شرقی و غربی، جوامع خود را در مسیر دیگری قرار دهند. تجاربی کە بشدت شکست خوردند و در نهایت با بازگشت و تسلط مشروعەخواهان، روند میانی مدرنیسم با شکست فاحش و قطعی مواجە شد.
این تجارب نشان می دهند کە بطور مشخص در این دو کشور، راە میانی کە نتیجە ممزوج کردن مشروعە و مشروطە باشد وجود ندارد. بە بیانی دیگر جامعە یا باید در بنیانهای قدرت سیاسی خود سنتی (استبدادی) باقی بمانند یا بتوانند در یک برآمد تاریخی بە شکل مدرن خود برآمد کنند.
بیژن عبدالکریمی از جملە فیلسوفان ایرانیست کە برای برون رفت از شرایط بحرانی کشور، معتقد بە راهی میانیست و از جملە در این مورد بە بنیان نظری شریعتی معتقد است کە بە نظر او توانست راە آشتی میان عصر مدرن و سنت را در کشور بیابد. باید گفت کە شکست نظرات شریعتی و عدم توفیق نظری آن در مقطع انقلاب بوضوح نشان می دهد کە نسخەهای این چنینی جوابگو نیستند.
در واقع تنها راە همانا ایجاد جامعە مدرن با مختصات خاص بخود از جملە سکولاریسم است کە در آن دین از دولت جدا باشد، و فردگرائی در بینش دینی هم بە پدیدەای مهم در جامعە تبدیل شود. در چنین جامعەای، دین و روحانیون جایگاە ویژە و منحصربفرد خود را از دست می دهند و گفتمان دینی تنها بە یکی از گفتمانهای درون جامعە تبدیل می شود. بە بیانی دیگر سکولاریسم، دین، حتی دین خواهان دخالت در دولت را هم تحمل می کند، اما در جامعە مشروعە زدە، نیروهای سکولاریست تحمل نمی شوند.
خلاصە اینکە، هیچگونە راە آشتی میان جامعە مدرن و سنت وجود ندارد، و گفتمانهای اختلاطی محکوم بە شکست اند.
تاریخ انتشار : ۲۰ آذر, ۱۴۰۰ ۰:۱۳ ق٫ظ
لینک کوتاه
مطالب بیشتر

نظرات

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

سخن روز

چگونه رسانه های بریتانیا و ایالات متحده فلسطینیان را انسان زدایی می کنند؟

رسانه‌های بریتانیایی-آمریکایی مرگ فلسطینی‌ها را منفعلانه گزارش می‌کنند، گویی از طریق سوانح طبیعی مرده اند، اغلب مرگ‌ها را به زبانی بیان می‌کنند که نشان می‌دهد آنها عمدتاً حماس یا در مجاورت حماس هستند، یا حداقل به‌طور نامناسبی در مقابل موشک‌ها قرار گرفته اند.

مطالعه »
یادداشت

گسترش دامنه جنگ ویرانگر بین اسراییل و فلسطین خطر بزرگی‌ست براى منطقه و جهان!

ریشهٔ این جنگ، نتیجه دو دهه سیاست تهاجمی اسراییل در قبال فلسطین و حمایت قدرت‌های غربی از آن است. امیدواریم جامعهٔ جهانی قادر باشد با درک این موضوع، برای برقراری آتش بس و بازگشت به دیپلماسی صلح از راه‌های مسالمت‌آمیز و متکی بر توافق اسلو برای حل مسئلهٔ فلسطین و جلوگیری از گسترش یک جنگ ویرانگر دیگر اقدام کند.

مطالعه »
آخرین مطالب

باد پیچنده

خوی ویرانگر باران چو رها گشت به دشت؛
هر چه مزرع، ز کران تا به کران برد که برد؛

دست توده چو به هم وصل شد و جلوه نمود؛

این تغابن ز سراپای جهان برد که برد

فقر گفتمان و سلاح تخریب

گویا سریال پرویز ثابتی ادامه دار است. این بار شاهین نجفی و کسی که او را «شاعر و نویسنده و فلسفه دان» خوانده، مدعی هستند که ادعای شکنجه ساواک توسط جریان‌های چپ روایت سازی دروغ و غیرواقعی است و مطلقا چنین چیزی حداقل اثبات نشده است …

 ۱۹ بهمن و ۷ اکتبر: تفاوت ها و شباهت ها

اختلاف نظر بین ما بر سر تفاوت های ماهوی میان حماس و فدایی نیست. اختلاف بر سر این است که آیا ۷ اکتبر یک نقطه چرخش حیاتی در مبارزه فلسطین علیه اشغالگران هست یا نیست؟

حتی اگر دستمزد ها ۲۰۰ درصد افزایش بیابند، مستمری کارگران در سال ۱۴۰۳ هنوز به خط فقرِ امسال نمی‌رسد!

ارائه‌ی پیشنهاد افزایش ۱۸ و ۲۰ درصدی حقوق‌ها در سال آینده از سوی دولت،  نشانه‌هایی از بدتر شدن اوضاع است آنگونه که به قول وطنخواه «… فرد شاغل باید هفته‌ای ۵۰ یا ۶۰ ساعت کار کند تا فقط اجاره خانه بدهد و نان خالی بخرد و به خانه ببرد….»

یادداشت

گسترش دامنه جنگ ویرانگر بین اسراییل و فلسطین خطر بزرگی‌ست براى منطقه و جهان!

ریشهٔ این جنگ، نتیجه دو دهه سیاست تهاجمی اسراییل در قبال فلسطین و حمایت قدرت‌های غربی از آن است. امیدواریم جامعهٔ جهانی قادر باشد با درک این موضوع، برای برقراری آتش بس و بازگشت به دیپلماسی صلح از راه‌های مسالمت‌آمیز و متکی بر توافق اسلو برای حل مسئلهٔ فلسطین و جلوگیری از گسترش یک جنگ ویرانگر دیگر اقدام کند.

مطالعه »
بیانیه ها

امریکا با وتوی خود شریک جرم کشتار مردم فلسطین و مسئول تهدید صلح و امنیت جهانی است!

سازمان ما نه تنها امریکا را از این پس شریک جرم اسراییل در نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت در غزه می‌داند، بلکه مسئول خطر گسترش جنگ و تهدید صلح جهانی می‌شمارد.

مطالعه »
پيام ها

پیام نرگس محمدی در مورد اعدام میلاد زهره وند، هشتمین معترض جنبش زن زندگی آزادی

حکومت دینی استبدادی، فریبکارانه و حیله‌گرانه قواعد کشتار بی‌رحمانه را به جای میدان جنگ در دالانهای دادگاه انقلاب و به جای فرماندهان، با قضات دست‌نشانده نهادهای امنیتی_نظامی پیش می‌برد. صحنه جنایت قتل و کشتار حکومتی هم با تشریفات مبتذل، “سکوی اجرای قانون” نامیده می‌شود.

مطالعه »
بیانیه ها

امریکا با وتوی خود شریک جرم کشتار مردم فلسطین و مسئول تهدید صلح و امنیت جهانی است!

سازمان ما نه تنها امریکا را از این پس شریک جرم اسراییل در نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت در غزه می‌داند، بلکه مسئول خطر گسترش جنگ و تهدید صلح جهانی می‌شمارد.

مطالعه »
برنامه و اساسنامه
برنامه سازمان فدائیان خلق ایران (اکثریت)
اساسنامه
اساسنامه سازمان فدائیان خلق ایران (اکثریت)
بولتن کارگری
شبکه های اجتماعی سازمان
آخرین مطالب

به مناسبت ۱۰ دسامبر، روز جهانی حقوق بشر

باد پیچنده

فقر گفتمان و سلاح تخریب

 ۱۹ بهمن و ۷ اکتبر: تفاوت ها و شباهت ها

حتی اگر دستمزد ها ۲۰۰ درصد افزایش بیابند، مستمری کارگران در سال ۱۴۰۳ هنوز به خط فقرِ امسال نمی‌رسد!

پادکست برنامه‌ی: اتحاد، مبارزه، پیروزی؛ در هفتادمین سالگرد ١۶ آذر روز دانشجو