یکشنبه ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۴ - ۱۹:۳۶

یکشنبه ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۴ - ۱۹:۳۶

قالیباف و موضوع "حجاب و عفاف": تاکتیک یا تحول؟
در شرایط کنونی، نشانه‌هایی چون پیروزی چهره‌ای چون پزشکیان در انتخابات ریاست‌جمهوری، افزایش تمایل به مذاکره، و تغییر نسبی در لحن مقامات، توجه‌برانگیز است. با این‌حال، این تغییرات، اگر با...
۲۸ اردیبهشت, ۱۴۰۴
نویسنده: شهناز قراگزلو
نویسنده: شهناز قراگزلو
پیام به مناسبت سالگرد بنیان‌گذاری نهضت آزادی ایران!
ما، به عنوان یک نیروی چپ، عدالت‌خواه، دموکرات و مردمیِ خواهان آزادی و دموکراسی و برپایی جمهوری‌ِ متکی به آرای ملت در کشور، هرچند در بنیان‌های نظری و تحلیل اجتماعی...
۲۷ اردیبهشت, ۱۴۰۴
نویسنده: هیئت سیاسی ـ اجرایی سازمان فداییان خلق ایران (اکثریت)
نویسنده: هیئت سیاسی ـ اجرایی سازمان فداییان خلق ایران (اکثریت)
«ترکیه ملک مردان نیست»: پاسخ زنان به پروژه‌ی اسلامی‌سازی اردوغان
کنوانسیون استانبول، یکی از معاهدات مصوب در شورای اروپا بود که به منظور مبارزه با خشونت علیه زنان و ترویج برابری جنسیتی تدوین شده بود. اردوغان خروج از این معاهده را...
۲۷ اردیبهشت, ۱۴۰۴
نویسنده: نعیمه دوستدار
نویسنده: نعیمه دوستدار
غزه: آیا هنوز کسی به انسانیت فکر می‌کند؟
ما، چه فلسطینی، چه اسرائیلی، یا هر جای دنیا، به‌عنوان زنانی که طعم ناامنی را می‌شناسند، می‌دانیم که صلح محصول جنگ نیست. صلح ساخته می‌شود، با عدالت، با گفت‌وگو، و...
۲۷ اردیبهشت, ۱۴۰۴
نویسنده: شهناز قراگزلو
نویسنده: شهناز قراگزلو
بحران سرمایه‌داری و آلترناتیو کارگری!
بحران سرمایه‌داری جهان امروز تا زمانی که حاکمان جهان هم‌چنان از دستورات امپریالیسم و روابط و مناسبات سرمایه‌داری پیروی می‌کنند از بین نخواهد رفت. توده‌های کارگر باید سازمان‌دهی شوند تا...
۲۶ اردیبهشت, ۱۴۰۴
نویسنده: بهرام رحمانی
نویسنده: بهرام رحمانی
فلسفه‌ و ادبیات
ادبیات با کمک‌گیری از فلسفه در نقش میانجی، لذت خواندن متن را برای خواننده دوچندان می‌کند و آن همانا لذت رویارویی با ایده است، کشف امور کلی که در ذات...
۲۵ اردیبهشت, ۱۴۰۴
نویسنده: پهلوان
نویسنده: پهلوان
خوزه موخیکا رئیس‌جمهوری که سادگی را سیاست کرد، خاموش شد‎
موخیکا نه‌تنها در گفتار، که در کردار نیز وفادار به آرمان‌های عدالت‌خواهانه‌اش باقی ماند. در دوران ریاست‌جمهوری، کاروان تشریفاتی ریاست‌جمهوری را لغو کرد، میزبان یتیمان سوری شد و حتی به...
۲۴ اردیبهشت, ۱۴۰۴
نویسنده: سیاوش قائنی
نویسنده: سیاوش قائنی

فیلسوف اصلاحگرای مسیحی؛ رقیب هگل

"فریدریش شلایرماخر" خواهان آزادی و استقلال آموزش در مدارس و دانشگاههای زمان خود در دولت پروس از کلیسا بود. او تاثیر مهمی نیز روی ساختار سیستم آموزشی دانشگاهها و مدارس داشت. وی در سال 1811 عضو آکادمی علوم دولت پرویس در برلین و یکی از اصلاحگرایان و پایه گذاران سیستم آزاد دانشگاهی آلمان در سال 1807 بود. شلایرماخر در خیلی از زمینه ها مانند علم تفسیر و هرمنوتیک، علم اخلاق، علم دیالکتیک، و سایر دروس علمی، خالق نظرات بزرگ و مهم بود

اصلاحگرایان مسلمان ایرانی و فیلسوف رفرمیست غرب
اغلب در محافل دانشگاهی و در رسانه های جمهوری اسلامی، اصلاحگرایان مجاز دولتی، در بحث و میزگردهایشان از نامهایی مانند هایدگر، نیچه، شلایرماخر، ادوارد سعید، و غیره نام میبرند ویا نقل قول می آورند. در این رابطه در نوشته کوتاه زیر به بیوگرافی و آثار یکی از این مشاهیر اندیشه غرب؛ یعنی به شلایرماخر(۱۸۳۴-۱۷۶۸میلادی) اشاره کوتاهی میشود.

شلایرماخر، فیلسوف دین، خداشناس پروتستان، زبانشناس، و رمانتیک، همکار و رقیب هگل در زمان دولت پروس در آلمان بود. او نماینده یک ایده آلیسم رمانتیک مسیحی، متکی به اندیشه های کانت، فیشته، و شلینگ و از سلسله اندیشمندان ادامه ایده آلیسم آلمانی و فلسفه رمانتیک بود. با این وجود وی چون هگل و فریز، آزاد اندیشی بود که از طرف ارتجاع کلیسایی و بخشی از عناصر دولتی زمانش، مورد حمله و فشار قرار گرفت، گرچه او خلاف کانت، عقلگرایی را در الهیات،علم اخلاق، و جنبش روشنگری، انکار میکرد.

الهیات و خداشناسی شلایرماخر متکی به نوعی پانته ایسم یا طبیعت خدایی بود و میگفت مرزهای شناخت انسان در جهان محدود است چون حجم دانش انسان در مقابل هستی، ناچیز و ناکامل است. دانش در نظر وی یعنی تطابق و هماهنگی اندیشه با طبیعت، هستی، و واقعیت. او میگفت تمام هستی وابسته به خدای پانته ایستی طبیعی است که دخالتی در طبیعت نمیکند چون دین، خود بخشی ازهستی است.

طبق نظر جناب شلایرماخر، دین متکی به احساس وابستگی به خداست که میتوان آنرا نوعی وابستگی احساسی نامید یعنی دین نه متکی به آگاهی و شناخت و نه متکی به ارداه و آزادی، بلکه متکی به احساس شخصی فرد مذهبی است. برای شلایرماخر، دین، روشن ترین و ساده ترین وابستگی به خداست، چون دین یک هویت احساسی است که با سلطه هستی و محاط بر انسان، تمام تضاد هایش با واقعیات کنار رده میشوند، یعنی اساس مذهبی بودن و ایمان، احساس است که میتوان آنرا “دین قلبی” نامید. او مدعی بود که مذهبی بودن احساسی است کاملا وابسته به عالم نامتناهی، بی نهایت، و ابدیت.

در نظر شلایر ماخر، خدا نه یک واقعیت و نه یک اصل تئوریک، بلکه یک حالت عشق و احساس است.هر دین و عقیده ای یک پدیده و وضعیتی قلبی است.وی با نظریه “احساس دینی” یک حوزه مستقل جدید در کنار مقوله های دیگر مانند هنر، علم، و اخلاق باز نمود، چون احساس مذهبی آنست که انسان هر چیز محدود را به عنوان بیان و نشانه بی نهایت و عالم نامتناهی به پذیرد و مشاهده کند. در احساسات مذهبی، انسان به تجربه و مشاهده هویت اش میرسد،در آنجاست که ساختار شخصیت به نقطه اوج و تکامل خود میرسد. همه این ادعاها و فرضیه های شلایرماخر موجب شد که هگل به انتقاد از او و از “الهیات احساسی” اش بپردازد.

در کنار احساس و تجربه دینی اندیشه شلایرماخر، یک جهانبینی قرار داشت چون دین از این طریق معنی و طعمی یافت برای تصور بی نهایت و عالم بی انتها. او به اهمیت مهم احساس برای اخلاق و اعتماد دینی ایمانی، پی برد و از این طریق به اصلاح تک بعدی بودن نظرات کانت رسید و میگفت انسان بدون مفاهیم، فاقد درک و احساس است، و بدون درک و احساس، فاقد مفاهیم میباشد. وی در تمام عمرش نماینده یک دین احساسی پروتستانی غیردگماتیک ضد جزمی بود و تاثیر مهمی روی رفرم و اصلاحات الهیات پروتستانی از خود در اروپا گذاشت. وی را مهمترین رفرمیست پروتستان از زمان مارتین لوتر تاکنون بشمار می آورند. نظرات وی تاثیرات مهمی روی فلسفه دینی مدرن پروتستانتیسم نو گذاشت. او میگفت خلاف اندیشه های هگل، دین و ایمان را نمیتوان در مفهوم سازی و عقلگرایی منحل کرد.

“فریدریش دانیل ارنست- شلایرماخر”، پایه گذار اخلاقی است که متکی به الهیات و فلسفه باشد، یعنی متکی به ایمان و عقیده و مذهب. اندیشه و سبک شبه علمی وی، پایه گذار نوعی تفسیر و تاویل هرمنوتیک ؛یعنی آموزش هنر فهمیدن متن و سخن گردید. او میکفت دین میتواند به انسانها کمک کند تا ایجاد یک تعادل روانی درونی برای خود بنمایند. در اینجا و از این طریق خواننده آثارش دوباره شاهد نوزایی افکار گوته و شیلر میشوند، با این وجود، اعتقاد دینی نه موجب شناخت میشود، و نه میتواند جایگزینی برای اخلاق گردد.

مرحوم شلایرماخر یکی از پایه گذاران رشته هرمنوتیک مدرن است که ماهیت و طبیعتی مذهبی مسیحی دارد. او غیر از ترجمه مهم آثار اقلاطون، خالق یک هرمنوتیک علمی بود و در این رابطه خواهان اصول جهانی و همه فهم برای تفسیر هرمنوتیک شد و میگفت آن باید یک علم گردد. هدف روش شناختی وی یک هرمنوتیک تاریخی بود که ذهن و فرد را از طریق تجربه هستی توضیح دهد. هرمنوتیک او را “فلسفه احساسی” هم مینامند. طرح هرمنوتیک شلایرماخر تاثیر مهمی روی فلسفه دیلتای و دیگر متدگرایان علوم انسانی از خود بجا گذاشت. شاید این دلیل دیگری باشد برای محبوبیت فلسفه وی میان اصلاحگرایان دینی و روشنفکران ملی مذهبی در ایران.

طرح هرمنوتیکی شلایرماخر موجب آغاز بحثی انتقادی شد که هگل، شلینگ، و اشتراوس، بعدها به آن پیوستند. او میگفت تفسیر و تاویل متون باید در کار گروهی مورد بررسی قرار گیرد چون یک معنی ثابت ندارند و پروسه تفسیر مدام با گذشت زمان در حال تحول است،و معانی و بیانات همبشه در حال تحول و تغییر هستند. او بین تفسیر روانشناسانه و تفسیر زبانی گراماتیک، فرق میگذاشت، چون اولی با زبان و دومی خود را با نوشته سرگرم میکند یا بالعکس. او میگفت فهم یک متن فقط بر اساس یک شناخت مشترک روانشناسانه از نویسنده و خواننده ممکن است.

“فریدریش شلایرماخر” خواهان آزادی و استقلال آموزش در مدارس و دانشگاههای زمان خود در دولت پروس از کلیسا بود. او تاثیر مهمی نیز روی ساختار سیستم آموزشی دانشگاهها و مدارس داشت. وی در سال ۱۸۱۱ عضو آکادمی علوم دولت پرویس در برلین و یکی از اصلاحگرایان و پایه گذاران سیستم آزاد دانشگاهی آلمان در سال ۱۸۰۷ بود. شلایرماخر در خیلی از زمینه ها مانند علم تفسیر و هرمنوتیک، علم اخلاق، علم دیالکتیک، و سایر دروس علمی، خالق نظرات بزرگ و مهم بود ولی بدلیل رشد ارتجاع در دولت پرویس، در سال ۱۸۱۵ پست و مقام عضویت وزارت علوم و نظام آموزشی را از دست داد. وی سالها نیز به مبارزه علیه اشغال آلمان توسط فرانسه پرداخت. از جمله آثار شلایرماخر- سخنرانی پیرامون دین و خطاب به روشنفکران میان تحقیرکنندگان آنان، مصاحبه و سخنی با خود، نقد درسهای اخلاقی تاکنونی، عقیده مسیحی بر اساس اصول کلیسای پروتستان، طرح یک نظام نظریه اخلاق، اصول اخلاق فلسفی، هرمنوتیک و تفسیر، دیالکتیک و قانون علیت، در باره دین، و غیره هستند.

شلایرماخر میگفت وظیفه دیالکتیک آنست که طبیعت و واقعیت را با عقلگرایی و منطق آشتی دهد، چون وحدت این دو تضاد در احساس انسان مهم است. وی چون افلاطون به علم دیالکتیک اهمیت خاصی میداد و بدین سبب در بحث دیالکتیک، پرسش و پاسخ، تزو آنتی تز، برای او مهم بودند. از این طریق قانون علیت در نظر او اذلی است و شامل همه جنبه های هستی و خدا میباشد. شلایرماخر در مقابل تنگ نظری های اخلاق کانت، به طرح رشته اخلاقی پرداخت که متکی به نظرات افلاطون، اسپینوزا، و لایپزیک بود و موجب آزادی بعضی از ساختارهای زندگی مانند مالکیت، دانش، احساس، و غیره شد. او با کمک عناصر ایده آلیستی و رئالیستی، خالق نوعی “رئالیسم ایده آلیستی” گردید. شلایرماخر در برلین با محافل رمانتیگ مانند محفل شلگل در تماس بود. کانت میگفت سئوال” ماهیت دین” اشتباه است چون ماهیت، مفهومی آگنوستیکی و لاادری است برای شناخت دین. ترجمه آثار افلاتون توسط شلایرماخر باعث شد که روشنفکران دوباره خود را با آثار ارسطو مشغول نمایند.

 

Schleiermacher, F.D.E (1768-1834).

falsaf@web.de 

تاریخ انتشار : ۱ آبان, ۱۳۹۸ ۲:۴۷ ق٫ظ
لینک کوتاه
مطالب بیشتر

نظرات

Comments are closed.

بیانیه‌های هیئت‌ سیاسی‌ـ‌اجرایی

پیام به مناسبت سالگرد بنیان‌گذاری نهضت آزادی ایران!

ما، به عنوان یک نیروی چپ، عدالت‌خواه، دموکرات و مردمیِ خواهان آزادی و دموکراسی و برپایی جمهوری‌ِ متکی به آرای ملت در کشور، هرچند در بنیان‌های نظری و تحلیل اجتماعی و سیاسی تفاوت‌هایی با دیدگاه نهضت آزادی ایران داریم، اما در عین حال باور داریم که در مسیر دفاع از آزادی‌های سیاسی، حقوق بشر، برابر حقوقی زنان، رفع هرگونه تبعیض،گردش متوازن قدرت و پاسداری از حق حاکمیت مردم ایران، همسو و همراهیم.

ادامه »
سرمقاله

ریاست جمهوری ترامپ یک نتیجهٔ تسلط سرمایه داری دیجیتال

همانگونه که نائومی کلاین در دکترین شُک سالها قبل نوشته بود سیاست ترامپ-ماسک و پیشوای ایشان خاویر مایلی بر شُک درمانی اجتماعی استوار است. این سیاست نیازمند انست که همه چیز بسرعت و در حالیکه هنوز مردم در شُک اولیه دست به‌گریبان‌اند کار را تمام کند. در طی یکسال از حکومت، خاویرمایلی ۲۰٪ از تمام کارمندان دولت را از کار برکنار کرد. بسیاری از ادارات دولتی از جمله آژانس مالیاتی و وزارت دارایی را تعطیل و بسیاری از خدمات دولتی از قبیل برق و آب و تلفن و خدمات شهری را به بخش خصوصی واگذار نمود.

مطالعه »
سخن روز و مرور اخبارهفته

قالیباف و موضوع “حجاب و عفاف”: تاکتیک یا تحول؟

در شرایط کنونی، نشانه‌هایی چون پیروزی چهره‌ای چون پزشکیان در انتخابات ریاست‌جمهوری، افزایش تمایل به مذاکره، و تغییر نسبی در لحن مقامات، توجه‌برانگیز است. با این‌حال، این تغییرات، اگر با اصلاحات بنیادین همراه نباشند، از جمله بازنگری در قانون‌گذاری به‌ویژه در حوزه‌هایی چون حجاب، توقف برخوردهای سلیقه‌ای و امنیتی با جامعه مدنی، گشایش در عرصه‌های فرهنگی، احترام به آزادی‌های دموکراتیک و اصلاح رویه‌های پلیسی، نمی‌توان از آن‌ها به‌عنوان نشانه‌ای از بلوغ سیاسی یا اجتماعی یاد کرد.

مطالعه »
یادداشت

قتل خالقی؛ بازتابی از فقر، ناامنی و شکاف طبقاتی

کلان شهرهای ایران ده ها سال از شهرهای مشابه مانند سائو پولو امن تر بود اما با فقیر شدن مردم کلان شهرهای ایران هم ناامن شده است. آن هم در شهرهایی که پر از ماموران امنیتی که وظیفه آنها فقط آزار زنان و دختران است.

مطالعه »
بیانیه ها

پیام به مناسبت سالگرد بنیان‌گذاری نهضت آزادی ایران!

ما، به عنوان یک نیروی چپ، عدالت‌خواه، دموکرات و مردمیِ خواهان آزادی و دموکراسی و برپایی جمهوری‌ِ متکی به آرای ملت در کشور، هرچند در بنیان‌های نظری و تحلیل اجتماعی و سیاسی تفاوت‌هایی با دیدگاه نهضت آزادی ایران داریم، اما در عین حال باور داریم که در مسیر دفاع از آزادی‌های سیاسی، حقوق بشر، برابر حقوقی زنان، رفع هرگونه تبعیض،گردش متوازن قدرت و پاسداری از حق حاکمیت مردم ایران، همسو و همراهیم.

مطالعه »
پيام ها

جان شما، جان ایران و سوگ شما، سوگ ایران است!

سازمان فداییان خلق ایران (اکثریت) وقوع این فاجعۀ شوم را به مردم میهن‌مان، به شهروندان بندرعباس و خانواده‌های داغ‌دار و آسیب‌دیده تسلیت می‌گوید. ما در این لحظات سخت همراه و هم‌دوش مردم  بندرعباس سوگوارِ جان‌های از دست رفته و نگران و چشم‌به راه بهبود زخمی‌های این حادثه‌ایم.

مطالعه »
شبکه های اجتماعی سازمان
آخرین مطالب

قالیباف و موضوع “حجاب و عفاف”: تاکتیک یا تحول؟

پیام به مناسبت سالگرد بنیان‌گذاری نهضت آزادی ایران!

«ترکیه ملک مردان نیست»: پاسخ زنان به پروژه‌ی اسلامی‌سازی اردوغان

غزه: آیا هنوز کسی به انسانیت فکر می‌کند؟

بحران سرمایه‌داری و آلترناتیو کارگری!

فلسفه‌ و ادبیات