ـ اصل ماجرای ویکی لیکس، پیشرفت تکنولوژی است
ـ دستاورد و خدمت ماندگار جولین اسانژ و همکارانش این است که نشان داده اند،
می توان با تلفیق درست تکنولوژی، شجاعت و در نظرگرفتن پیامد کار، مدل تثبیت شده و
حاکم بر تولید انتشارات و افکارعمومی جامعه را دگرگون کرد.
ـ واقعیت تلخ و کثیف این است که اینترنت فضای آزاد و همگانی نیست.
ـ جامعه به نیروی درخشان و شفاف پالایش نیازمند است، تا فساد، زد و بندهای مشکوک و
تباهی اخلاق مهار شود.
ـ پیدایش پلاتفرم های لیکینگ که کاربرد دارند، برای انسان هایی که هنوز آرمان و ایدآلی
دارند و وجدان شان تباه نشده است دریچه ای گشوده شده ناراحتی وجدان خود را
تسکین دهند.
دسترسی همگان به اطلاعات شرط روشنگری است. کسی وعده نداده که این اطلاعات خوب، سرگرم کننده یا مطبوع و خوش آیند است. هیچ یک از مراحل شتابان عصر روشنگری در سده¬های اخیر، نشانی از خوش آیندی یا چشم پوشی از خرد کردن اعصاب افکار عمومی و جامعه ندارد. اطلاع از آنچه که واقعا به وقوع پیوسته، پی بردن به کنه واقعه و درک روابط آن، انگیزه و موتور دگرگونی و پیشرفت و ترقی است. بدین منظور، گزارش وقایع دستکاری و بزک شده که سیاست در پیش گرفته کافی نیست. البته مناظرات رو در روی کاندیدهای ریاست جمهوری ها پیش از انتخابات در رسانه های تصویری مطابق با واقع و سرگرم کننده هستند، اما اگر یادداشت های محل کار سیاستمداران منتشر شوند وضعیت به گونه دیگری است .
دولت ها عرصه خصوصی ندارند. دولت ها اسراری دارند که می خواهند محفوظ بمانند . این امر که دولت¬های جهان چگونه اسرار خود را محفوظ می دارند بستگی به این دارد تا چه حد می¬توانند از آنها مواظبت کنند. تدارکات تکنیکی حفاظت از اسرار امریکایی ها که ویکی لیکس وارد آنها شده، پس از دستورات فوری برای محافظت از آنها هم نشان می دهد که کافی نیستند. حتی مراکز پژوهشی صنابع آلمان تکنیک های حفاظتی موثرتری دارند. اگر کسی وارد مراکز پژوهشی کنسرن های اتومبیل سازی و یا مراکز پژوهشی کارخانه های ساخت چیپ شود و تدارکات امنیتی و حفاظتی آنها را با آمریکایی ها مقایسه کند شگفت زده خواهد شد.
اصل ماجرای ویکی لیکس پیشرفت تکنولوژی است . این واقعیت که اطلاعات در پراتیک فقط از طریق دیژیتال به کار گرفته و منتشر می شوند، این واقعیت که ابزار حامل اطلاعات برای بیرون کشیدن مخفیانه انبوهی از اطلاعات همه جا در دسترس همگان است، یکی از جنبه هاست: کلیه آنچه که ویکی لیکس تاکنون منتشر کرده بر روی کارتی که به اندازه ناخن انسان است ثبت و ضبط شده است. جنبه دیگر این است که اینترنت ساختار زیربنایی انتشار گلوبال اطلاعات است و پنهان کردن فرستنده اطلاعات و انتقال سریع آن با کمترین هزینه امکان دارد.
پلاتفرم ویکی لیکس سرعت اش را با سرعت اینترنت انطباق داده. دراین میان ویکی لیکس مانند گذشته انباری از اطلاعات« احمق » نیست که هر کسی می¬تواند آنها را به کار ببرد. ویکی لیک فارع از این هاست. مبنای تفکر رسانه¬ها انتشار اخبار و اطلاعات اختصاصی و انحصاری است. موقعی که مواد خام واقعه ای در اختیار همگان قرار می¬گیرد به ندرت روزنامه ای به آن واقعه می پردازد . روزنامه ها فقط برای تحقیق وقایع و ماجراهای اختصاصی و انحصاری نیرو و وقت صرف می کنند. در پاسخ به این انتقاد که ویکی لیکس سامانه رسانه ای نیست و از اینرو نمی تواند از همان ایمنی که شامل رسانه ها می شود برخوردار باشد، ویکی لیکس استراتژی پلاتفرم خود را تغییر داده است .
انتقاد دیگری که به شدت تمام مطرح شده، فقدان بی طرفی ویکی لیکس است. این پلاتفرم مواد و مصالح اصلی خود را به طور کامل منتشر کرده است، آنچه که فرستنده های تلویزیونی چنین کاری نمی کنند. دور اخیر تحول و تکامل تدریجی پلاتفرم ویکی لیکس حاوی گزارشات ارتش آمریکا در باره افغانستان و عراق است، که همکاران رسانه های هم پیمان این پلاتفرم، این گزارشات را به طور مستقل بررسی و تجزیه و تحلیل کرده و از آن ها داستان یا روایتی ساخته اند، در حالی که ویکی لیکس فقط مواد خام را برای آنها آماده کرده است. به این انتقاد که در این مواد خام نام های اطلاع دهندگان به اندازه کافی زدوده نشده اند، در « Cablegate » ] با این عنوان، ویکی لیکس دویست و پنجاه هزار سند منتشر کرد، مترجم ] مدل تکامل یافته تری انتخاب شده است: به جای انتشار یک جای تمامی اطلاعات، گزارشات و پیام های فوری، به تدریج و خرده خرده منتشر شده اند . در مباحث اغلب نادیده گرفته می شود که اسامی افراد و جزئیاتی که سبب شناسایی مخبرین می شوند به منظور محافظت آنها زدوده شده است . بنا براین ویکی لیکس کوشش می کند با اطلاعات یا داده ها کاملا مسئولانه برخورد کند . این امر که آیا کافی است آینده نشان خواهد داد.
مباحث در باره آنچه که با آخرین ضربه کاری ویکی لیکس در رسانه های آلمانی بازتاب یافته نشانه ای است از طیفی کوته بینی و ناهمخوانی ها: از توهین های خشمگین روزنامه نگاران پژوهشگری که حق ندارند به این اطلاعات انحصاری دسترسی یابند، اما خود را بانزاکت تر از این می دانند اطلاعاتی را که منتشر شده بررسی و نجزیه و تحلیل کنند، تا اظهارات بدون فاکت اشخاص و رسانه هایی که بر افکارعمومی تاثیر می گذارند. انتقادها کوته نظرانه است، چون انتقادها از ویکی لیکس سابق است که اینک وجود ندارد. دراین میان موضوعاتی هست که می شود از آنها انتقاد کرد. از جمله، انتقاد از بت ساختن مضحک شخصیت جولین اسانژ. هم چنین انتقاد از فقدان توضیحات و روشنگری در باره ترتیب و تنظیم اطلاعات منتشر شده و معیارها و ضوابطی که بر مبنای آنها اطلاعات در رسانه ها ویراستاری می شوند.
دراین مورد، کار هم پیمان ویکی لیکس، « مجله اشپیگل » آلمان، چندان افتخار آمیز نیست. در این مجله جز چند اشاره مبهم و گنگ چیزی دستگیر خواننده نمی شود.هم چنین آماده کردن و ویراستاری کند اطلاعات و فقدان شهامت انتشار منابع اصلی نشان مشکلات و دشواری های نقش مجله است که بتواند انتظارات خوانندگان را برآورده کند. تاکنون فقط « گاردین » انگلیس با شور و شوق تمام، شانس ایجاد مشروعیت وحقانیت نوین رسانه ها را از آن خود کرده و مسیر نوینی به سوی آماده کردن، تجزیه و تحلیل و همکاری متقابل با خوانندگان و پی گرفتن پژوهش را شکوفان کرده است. مسئله ویکی لیکس، مسئله آینده رسانه های موجود است، مسئله مدل اداره کردن آنها و مبانی اقتصادی، ایده ای، اخلاقی و اجتماعی کارشان است.
رادیکال بودن انگیزه ویکی لیکس هم چنین در توانایی و استعداد آموختن دینامیک مدل انتشارت است. این امر که این قابلیت انعطاف در شرایط حملات سیاست آمریکا و علاقه جنون آمیز به زندگی خصوصی اسانژ و مشکلات حقوقی آن در سوئد به جایی خواهد رسید یا نه، آینده نشان خواهد داد.
حتی اگر ایالات متحده آمریکا موفق شود ویکی لیکس را فلج کند، به پیروزی افتخار آمیزی نایل نخواهد شد . دستاورد و خدمت ماندگار جولین اسانژ و همکارانش این است که نشان داده اند می توان با تلفیق درست تکنولوژی، شجاعت و درنظر گرفتن پیامد کار، مدل تثبیت شده و حاکم بر تولید انتشارات و افکارعمومی جامعه را دگرگون کرد. مخفی کاری های فراگیر و فزاینده ای که به نام امنیت، نه فقط از یازدهم سپتامبر دوهزارو دو، بلکه پیش از آن جهان دچارش شده با دیژیتال کردن کلیه اطلاعات آغاز شده است. البته اکنون موانعی ایجاد خواهد شد تا از ولنگاری آنهایی که با اطلاعات حساس سرو کار دارند کاسته شود. اما حتی اگر دست راستی های افراطی در ایالات متحده آمریکا موفق شوند به منظور ایجاد ترس و وحشت چند پیشرو را به صلیب بیاویزند، ایده ی آنها را نمی توانند به بند کشند . کار از کار گذشته است.
در سراسر جهان شبکه های آلترناتیو ویکی لیکس پدید می آیند . سطح تکنیکی آنها متفاوت خواهد بود . اما رقابت، این شبکه ها را به سطح برتری ارتقا خواهد داد ، حتی اگرهم برای لیکرهای بالقوه دشوار شود پلاتفرم مورد اعتماد و اطمینانی انتخاب کنند. چند پلاتفرم نوین مرحله بعدی آموختن مجدد ازآن را تحقق خواهند بخشید و تجربیات ویکی لیکس در مورد رسانه ها و نقش آنها را بیش از پیش در نظر خواهند گرفت ـ حتی اگر مستقیما در روزنامه ها منتشر نشود. پروژه های دیگری شاید راه های رادیکال تری در پیش گیرند و به نقش اعتدال گرایانه رسانه های سنتی اعتنا نکنند . اما اکنون هر قدر شدیدتر و غیر قانونی تر علیه ویکی لیکس اقدام شود، جانشین های آن رادیکال تر و بی پرواتر واکنش نشان خواهند داد. تکنولوژی ایجاد سامان و پلاتفرم های لیکس مجازی، بدون نام و نشان وجود دارد که عملا هراسی از دستبرد به جان و مال و آزادی خود نخواهند داشت .
اقدامات ایالات متحده آمریکا علیه انتشارت نا خوشایند که به هیچ روی مبنای قانونی ندارند قابل مقایسه است با تلاش دستور دادن به خمیرکردن نشریات، تلاش به منظور جلوگیری از انتشار آنها و توقیف پول های دریافت شده از خرید آنها. مؤسسات و بنگاه های پخش، مانند آمازون که وادار می شوند ویکی لیکس را از سرور خود خارج کنند. ارسال پول ـ که در مورد ویکی لیکس کمک های مالی است ـ در اثر نفوذ تقریبا انحصاری Visa و Paypal قطع شده است . نشانه وضعیت بسیار ضعیف حقوقی اقدام این مؤسسات مالی این است همین که وکیل Wau-Holland- Stieftung که بخشی از کمک¬های مالی به ویکی لیکس را اداره می کند، فورا دست به کار شد، این موسسه نقل و انتقال پول را از سرگرفت.
فراخوان های خشمگین که بایکوت آمازون را درخواست کردند و حملات انترنیتی مسدود کردن آن برای پرداخت پول، بخشی از جنگ نیست. جنگ ها بین دولت ها به وقوع می پیوندند و ویرانی های عظیمی به بار می آورند. مقایسه سطح تکنیکی اسلحه سایبری ، مثلا ویروس Stuxnet که به منظور خرابکاری در مراکز سانتریفوژهای اوران در ایران به کار گرفته شد و با برنامه ساده ای به طور ناگهانی انجام گرفت، آشکارا نشان داد که این اقدام رو در رویی جنگی نیست. سایت برخی مؤسسات اعتباری نیز مدت کوتاهی در دسترس نبود، درست مانند صفحه اصلی ویکی لیکس که بنا بر گفته خودشان از سوی چند آنلاین خصوصی هوادار دولت آمریکا مسدود شده بود.
مناقشات بر سر ویکی لیکس که در سطح زیر بنایی نیز درگرفت، یعنی در زمینه وب سرور و انتقال پول، شگفتی آور نیست. اما واقعیت تلخ و کثیف این است که اینترنت فضای آزاد و همگانی نیست و انتشار در شبکه ها تا حدود زیادی به شرکت هایی که سرورها را اداره می¬کنند و اطلاعات را انتقال می دهند و انتقال پول¬ها را کنترل می کنند وابسته است. وضعیت حقوقی انتشارات، که در ایالات متحده آمریکا بنا بر قانون اساسی از آزادی¬های وسیعی برخوردارند، ناگهان از این پس اهمیتی ندارد و نقشی ایفا نمی کند. بسیاری از شرکت های اینترنیتی از آمریکا اداره می شوند و به حکومت آمریکا وابسته اند . و حکومت آمریکا از این وابستگی در نخستین حملاتش علیه ویکی لیکس استفاده کرد، کاملا بدون مبنای حقوقی . البته این حملات کمکی نکرد، چون در این میان سرور ویکی لیکس اکنون در هزاران کامپیوتر در سراسر جهان منعکس شده است. خارج کردن این اطلاعات از این شبکه ها غیر ممکن است. سئوال این است که حکومت ایالات متحده آمریکا از این پس چه راهی انتخاب می کند تا لیکرهای نا خوش آیند را خفه کند.
حکومت های قاره اروپا موظفند از نفوذ خود به منظور اعتدال برهم پیمان شان در آن¬سوی آتلانتیک تاثیر گذارند، نه این که اقدامات غیرقانونی آنجا را نا دیده بگیرند. هرگاه ایالات متحده آمریکا به « اقدامات ضد ترور» که به آنها عادت کرده اند، متدهایی مانند آدم ربایی، قتل های سازمان های اطلاعاتی و امنیتی و سابوتاژ به کاربرند، انگیزه ای خواهد شد برای جنبش های اعتراضی در سراسر جهان که علیه حکومت های اروپا نیز به وقوع خواهد پیوست.
کسی که به ایدال های عصر روشنگری و حقوق اساسی آزادی بیان خدشه وارد کند دیگر نخواهد توانست به آنها استناد کند. در درگیری های آینده با روسیه و چین، جالب بودن نظام های اجتماعی مطرح نخواهد بود. این امر که دفتر پرزیدنت روسیه، مدودف، پیشنهاد کرده است جایزه صلح به جولین اسانژ اهدا شود، نشان می دهد روسیه نقطه ضعف ایدئولوژی غرب را در این مورد شناخته است. نا دیده گرفتن یا تایید ضمنی و بی سر و صدای کارزار جنون آمیز آمریکا علیه ویکی لیکس را هیج یک از کشورهای اروپا نخواهند بخشید. دست کم در آینده، موقعی که اسناد و مدارک مشابهی آشکار شوند، این سئوال مطرح خواهد شد که در باره این افشاگری ها چه کسی چگونه واکنش نشان خواهد داد. در آینده هر اقدامی به منظور کنترل اطلاعات و سانسور شبکه ها شبیه اقدامات علیه ولیکی کیک تلقی خواهد شد. درهر گفتگو و بحث در باره مسدود کردن شبکه یا مسدود کردن فهرست ها بازهم پای ماجرای ویکی لیکس به میان خواهد آمد و نقش قاطعی ایفا خواهد کرد.
حکومت های جهان غرب از این پس بایستی مشکلاتی را که پیش آمده برطرف کنند. نخست بایستی راه حلی بیابند که چگونه می توانند با حد اقل اسرار و پنهانکاری حکومت کنند. لیک نشان داد کلیه اقداماتی که امروز به عنوان محافظت و ایمنی اسرار حکومتی و جلوگیری از افشای آنها در پیش گرفته شده غیر ممکن است . اگر فقط به این اکتفا شود که اطلاعات حساس را ـ به طور مثال، نام مخالفین در رژیم های دیکتاتوری ـ پنهان نگهداشت، می شود چنین اطلاعاتی را به طور مؤثر مخفوظ نگهداشت . برای سایر امور بایستی اشکالی از حکومت کردن پیدا کرد که اگر جامعه از جزئیات آن¬ها مطلع شود، حکومت ناگهان به بحران عمیق دچار نشود. حکومت کردن در شرایط شفافیت دیژیتال ـ که مقامات و مؤسسات امنیتی با علاقه ای مفرط به شهروندان دستور می دهند ـ چالش دهه های آینده است. شفافیت بیشتر و درستکاری امتیازات دیگری هم دارد: ظهور لیکرهای بالقوه کمتر با وجدانی معذب و سرخوردگی و محتملا بار دیگر شرکت کنندگان بیشتر مردم در انتخابات.
در خاتمه به این شناخت می رسیم: لیکر به آسانی و بدون خطر جدی برای اشخاص امکان دارد. و شمار انسان هایی که برای خدمت به حکومت ها و کنسرن های بزرگ پشت کامپیوتر نشسته و کار می کنند و با این مشکل رو به روهستند که واقعیت تمسخرآمیز و اغلب سخیف کار روزانه شان را با ایدآل های اصولی سازگار کنند، پیوسته بیشتر می شود. علت و دلایل زیادی وجود دارد که چنین خواهند کرد: بی معنی و بی فایده بودن جنگ های بی پایان، گسترش تآترهای دستگاه های امنیتی که کمتر علیه ترورریست ها و بیشتر علیه آزادی فرد فرد انسان ها بازی می شود. و نیز گسترش فساد سیستماتیک و کسب امتیازات بی بند و بار درکشورهای غربی و فقدان تقریبا کامل درستکاری در سیاست و در زندگی افتصادی. همه این ها به طور اجتناب ناپذیر به اعتراض و ستیز منجر می شوند.
جامعه به نیروی درخشان و شفاف پالایش نیازمند است تا فساد، زد و بندهای مشکوک و تباهی اخلاق را مهار کند. جای تاسف است مطبوعات سنتی که این فونکسیون ویژه برعهده آنها ست، به خاطر مشکلات مالی و اقتصادی و نیز کنار آمدن و لاس زدن با صاحبان قدرت این وظیفه خاص خود را هنوزهم با سهل انگاری انجام می دهند. پیدایش پلاتفرم های لیکینگ که کار برد دارند، برای انسان هایی که هنوز آرمان و ایدآلی دارند و وجدانشان تباه نشده دریچه ای گشوده شده ناراحتی وجدان خود را تسکین دهند. این پلاتفرم ها وسیله ای است علیه نا امید شدن از وضعیت کنونی جهان و امکانی است که از مسئولین چنین وضعیتی بازخواست شود . تردیدی نیست انسان¬های با وجدان از این وسیله استفاده خواهند کرد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
Frank Rieger ، مدیر یک شرکت ایمنی ارتباطات
برگرفته از بخش ادبی Frankfurter Allgemeine Zeitung , 15.Dez.2010
