با انتخاب احمدی نژاد به عنوان رئیس جمهورحکومت اسلامی ایران، این بار بنیاد گرایان اسلامی توانستند با حمایت رهبرجمهوری اسلامی و همراهی سپاه پاسداران وگروه های طرفدار آیت الله مصباح یزدی و دیگر ارگان های انتصابی، قدرت را دردست خود بگیرند. با روی کار آمدن بنیادگرایان فشارهای سیاسی- امنیتی و قضائی روی دگراندیشان دمکرات، آزادیخواه ولائیک و به ویژه فعالین جنبش دانشجوئی افزایش یافته است. درواقع تمام هم وغم وزارت علوم و ارگان های انتصابی، حراستی و اطلاعاتی در دانشگاه ونیز در بیرون قوه قضائیه رژیم در جهت این است که توان و ظرفیت فعالین جنبش دانشجوئی را به اشکال گوناگون سرکوب یا منقبض کنند وبدین طریق فعالیت های آنان را با محدودیت ها و بحران های اساسی و ساختاری مواجه سازند.
آنها با این اقدامات می خواهند دانشگاه و دانشجو را به سکوت و خاموشی بکشانند. حکومت با ایجاد رعب و وحشت، دستگیری، زندان، محرومیت از تحصیل و انواع دیگر محدودیت ها این پیام را به فعالین دانشجویی برساند که هر گونه فعالیت متشکل در دانشگاه و در جامعه با هزینه بالایی مواجه خواهد شد. برای مقابله با این توطئه های رژیم ضروریست فعالین تشکل های دانشجوئی به دنبال راه کارهای اساسی وبنیادی برای بالا بردن مقاومت و نیز کاهش وافشای این سیاست های سرکوبگرانه در دانشگاه ها بپردازند.
اتحاد یک امر ضرور
اگرمطالبات گروه های متعدد و دگر اندیش جنبش دانشجوئی را در سال های اخیرمورد مطالعه و بررسی قرار دهیم، متوجه خواهیم شد که همه آنان بدون اینکه بر روی جهت گیری از پیش تعیین شده ای با هم توافق کرده باشند، سمت و سوی نسبتا واحدی را در دانشگاه های کشورپیش برده اند. در اصل، پراتیک جنبش دانشجوئی درایران این موضوع را تائید می کند که تشکل های دانشجویی آرمان ها و خواسته های متنوع و مشترکی داشته اند. اما برای رسیدن به این مطالبات به صورت پراکنده و جدا از هم، فعالیت کرده اند. این تمایلات و خواسته های مشترک، مشخصا درارتباط با مجموعه دانشجویان مطرح بوده است.
البته وجود تنوع در جنبش دانشجوئی نباید منجر به جدائی و عدم همکاری ها شود. زیرا تکثر یکی از زمینه های دمکراسی در جامعه محسوب می شود. هنگامی که منافع مشترک دانشجوئی مطرح می شود مناسب است که گروه ها و گرایش های متنوع دانشجوئی که درعرصه های مختلف دردانشگاه ها فعالیت می کنند در برابر هجوم، سرکوب و توطئه های حکومت به صورت مشترک اقدامات اساسی وعملی را برای مقاومت سازمان دهند. زیرا منافع همه دانشجویان در دانشگاه زیر ضرب ارگان های سرکوب رژیم رفته است. این برخورد تفاهم آمیز ومتمدنانه میان دانشجویان هنگامی امکان عملی شدنش فراهم می گردد که درمیان گروه های گوناگون دانشجویی نسبت به یکدیگر تحمل، مدارا واحترام متقابل وجود داشته باشد.
شاید این تاکید مناسب است در اینجا مطرح شود که حکومت برای مقابله با جنبش دانشجویی سرمایه گذاری زیادی روی اختلافات و تفاوت های موجود میان فعالین تشکل های دانشجویی کرده است. در واقع هدف تفرقه آمیز و سرکوب گرایانه حکومت از این سیاست این است که صدای جنبش دانشجویی را به خاموشی بکشاند واگردر پیش برد این سیاست موفق نشد، مقاومت آنان را با انشعاب و تکه تکه کردنشان تضعیف کند. جریانات دانشجوئی تنها براساس نیازهای دانشجویان و جامعه است که می توانند با وجود سرکوب شدید در دانشگاه ها، جنبش دانشجوئی را حفظ کنند ودر برابراختناق و سرکوب موجود، مقاومت و اعتراض را با تکیه به بدنه دانشجوئی سازمان دهند. در سال های اخیر جنبش دانشجوئی با توجه به تنوعی که دردرونش وجود دارد، فعالیت های خود را پیش برده است.
سازماندهی یک اصل اساسی در جنبش دانشجوئی ایران
جنبش دانشجوئی در دانشگاه ها برای گسترش گفتمان، مقاومت و اعتراض نیاز به سازماندهی هرچه وسیع تر دانشجویان دارد. امروزه ارتباط و مبادله فکری، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی میان طیف های گوناگون دانشجویی علیرغم فشارها وآزار واذیت های ارگان های انتصابی افزاش یافته است. در ضمن مفید است به این واقعیت اشاره شود که جنبش دانشجوئی در سال های گذشته تمرکز در سطح رهبری نداشته وچنانکه پیشتر متذکر شدیم همواره به صورت چند صدایی عمل و سازماندهی کرده است و این به یک عبارت از ویژگی های جنبش دانشجوئی درایران است. این روشن و منطقی است که دانشجویان درفعالیت های خود، یک ارزیابی واحد از پدیده های اجتماعی نداشته باشند. اما جمهوری اسلامی سعی می کند در درون دانشگاه ها یک نوع نگرش واحد و انحصاری در میان دانشجویان و تشکل هایی که سیاست های حکومت را در دانشگاه ها تائید می کنند را تقویت کند.
چنین سیاستی بالطبع باعث می شود که حکومت به شخصیت، فردیت و استقلال دانشجویان بی توجه باشد. درصورتی که امروزه در دانشگاه های کشور فردیت وآزادی های اجتماعی که به زندگی امروزی و مستقل دانشجوبان ربط پیدا می کند بیش از هرچیزی برای دانشجویان اهمیت یافته است. پس چنان که مشخص شد موضوع سازمان دهی برای جنبش دانشجوئی بسیارحائزاهمیت است.
روشن است که برای سازما ندهی وسیع بدنه دانشجوئی در دانشگاه ها، نیاز به آزادی سازماندهی بیش ازهرزمان دیگری ضرورت یافته است وچنان که مشخص است درمراکز آموزش عالی جلوی حرکات سازماندهی شده دانشجویان و تشکل های آنان را به اشکال گوناگون می گیرند و ارگان های انتصابی در دانشگاه ها در این عرصه بسیار فعال و با برنامه عمل می کنند. زیرا حکومت به خوبی این را می داند و نیز تجربه کرده است که از طریق سازماندهی است که جنبش دانشجوئی می تواند قدرت تاثیرگذاری و عمومی شدن مطالبات خود را در دانشگاه و نیز درسطح جامعه گسترش دهد.
در تاریخ فعالیت جنبش دانشجویی ایران تجربیات مثبت و منفی بسیاری وجود دارد. بعد از انقلاب در جامعه و به ویژه در دانشگاه ها حکومت با اتخاذ سیاست مخرب “خودی” و “غیر خودی” دست به سرکوب وسیعی زد و هزاران دانشجو و استاد را تحت عنوان “غیر خودی” از تحصیل، آموزش و تدریس در دانشگاه ها محروم کرد. این سیاست تفرقه آمیزهمواره توسط جمهوری اسلامی در دانشگاه و جامعه دنبال شده است. دانشجویان به اشکال گوناگون برعلیه این توطئه رژیم، فعالیت های زیادی را سازمان داده اند. در سال های اخیرتعداد بسیاربیشتری ازفعالین تشکل های دانشجویی به مخالفت روشن با این نگرش مخرب جکومت برخاسته اند.
امروز میان طیف های مختلف جنبش دانشجوئی، موضع گیری برعلیه جریانات دانشجوئی که به سیاست مستقل و نقد قدرت رسیده اند دیگر مفهوم ندارد. برای تشکل های دانشجویی دگراندیش و فعالین آنها مناسب نیست که همچون جمهوری اسلامی، یک جریان دانشجویی را نسبت به جریانات دیگر برحق بدانند و سیاست غلط و مخرب “خودی” و “غیرخودی” را پیش ببرند. در واقع برای باز کردن فضای دانشگاه، جریانات دانشجوئی نیاز دارند که با یکدیگر تلاش مشترک کنند وازبیشترین توان و ظرفیت خود برای حل مسائل و مشکلات دانشجوئی بهره گیری نمایند. منطق فعالیت مشترک باعث می شود که به تفاوت ها میان گرایش های متنوع دانشجوئی توجه و احترام لازم صورت گیرد.
با چنین نگرشی به همکاری های مشترک، دیگر انرژی و نیروی دانشجوئی با حمله به یکدیگر به هدرنخواهد رفت. در واقع نوک حمله جنبش دانشجوئی با تمام تنوعی که دردرون آن است به سمت ارگان های انتصابی و سرکوبگر رژیم متمرکزمی شود. این نیروی متحد می تواند به خوبی از فضای آزاد و آکادمیک دانشگاه و حقوق دمکراتیک دانشجویان دفاع نماید. در ضمن این بحث جدی ومنطقی است که طیف های دانشجوئی باید عملکرد های خود را در گذشته مورد نقد و بررسی قراردهند. در این عرصه مناسب است که به شرایط زمان و مکان نیز توجه صورت گیرد. انتقاد به گذشته نباید هدف جنبش دانشجوئی را در رفع مشکلات دانشجویان و افزایش کارآئی و تاثیربخشی جنبش دانشجوئی تحت الشعاع قراردهد.
امروز اگر قرار است برای حل مشکلات و مسائل دانشجویان توسط جریانات دانشجوئی اقدامی صورت گیرد ضرورت دارد که پیش از هر حرکتی این گرایش ها ی متنوع دانشجوئی با هم وارد مذاکره و گفتگو شوند و در این مذاکرات می شود به رفع این شکاف های تاریخی پرداخت. اگر جنبش دانشجوئی بخواهد مقاومت و اعتراضات را در دانشگاه ها گسترش دهد و هزینه های فعالیت های متشکل را پائین بیاورد، ضروری است که در جهت اتخاذ یک استراتژی مشترک گام بردارد. در واقع در برابر سرکوب شدید و سیستماتیک ارگان های امنیتی و قضائی رژیم، راهی برای فعالین دانشچوئی جز اتحاد و اتحاد باقی نمانده است.
باید برسراشتراکات موجود برای همکاری ها به توافق رسید. امروز نشانه های این تفاهم ها و نزدیکی ها میان دانشجویان با هویت های متنوع به وجود آمده است. جنبش دانشجوئی برای تقویت حوزه عمومی و جامعه مدنی هنگامی می تواند برپایه نقوذ و مقبولیت اجتماعی عمل کند که به صورت متحد وارد عمل و سازماندهی درجهت زدن یک تشکل وسیع دانشجویی همچون اتحادیه سراسری یا کنفدراسیون بر آید. تنها در چنین صورتی است که جنبش دانشجویی می تواند گفتمان های دمکراتیک خود را در دانشگاه و جامعه گسترش دهد و نیروی بزرگی را در برابر استبداد سازمان دهد.
علی صمد
نهم بهمن ١٣٨۴
