خلاصه و برگردان: گروه کار زنان سازمان فداییان خلق ایران (اکثریت)
سازمان بهداشت جهانى اولین گزارش از نتایج یک تحقیق بینالمللى پیرامون خشونت علیه زنان را منتشر کرده است.
خانم کلاودیا گارسیا مورنو هماهنگکننده این تحقیقات معتقد است که این تحقیق میتواند ابعاد جدیدى در رابطه با مبارزه با خشونت علیه زنان بهوجود آورد. به علت نبود آمار و ارقام دقیق که نشانگر گستردگى این نوع از خشونت در سطح جهان و بهخصوص در کشورهاى فقیرتر، بوده است، بسیارى حتا در رابطه با اینکه “خشونت علیه زنان مشکل بزرگى است” یا اینکه فقط موضوعى براى غرولند کردن از طرف گروههاى زنان میباشد، در تردید بودند.
لى جانگ-ووک مدیرکل سازمان بهداشت جهانى در پیشگفتار گزارش مینویسد: “خشونت علیه زنان توسط شریک زندگی یکى از عوامل اصلى از بین رفتن سلامتى زنان است. این تحقیقات دادههاى ١٠ کشور را بررسى کرده و دید تازهاى پیرامون گستردگى رواج خشونت علیه زنان در کشورهایى که قبلا اطلاعاتى پیرامون آنان در دسترس نبود، بهدست میدهد. وى همچنین امیدوار است که نتایج این تحقیق کمکى براى مقامات کشورها باشد تا بتوانند با تدوین سیاستهاى مناسب و برنامهریزى با این معضل مبارزه کنند.”
یاکین ارتورک گزارشگر ویژه خشونت علیه زنان در دیباچه گزارش مینویسد: “خشونت علیه زنان یک پدیده جهانى است که در تمام کشورهاى جهان وجود دارد و ضاربین در اکثر موارد براى قربانیان کاملا شناخته شده هستند. بهخصوص خشونت خانگى در بسیارى از جوامع به طور وحشتناکى عادى و از نظر عوام یک پدیده متعارف شناخته شده است.
صدمه خشونت علیه زنان اثر بسیار عمیقترى از آسیب لحظهاى خشونت بر آنها دارد. اثرات مخرب این خشونت نه تنها بر زنانى که چنین خشونتى را تجربه کردهاند تا زمان طولانى باقى خواهد ماند بلکه شاهدان این خشونت بهخصوص کودکان نیز از اثرات سوء آن در امان نیستند.
شرم بر کشورها و جوامعى باد که در جهت جلوگیرى از خشونت علیه زنان کارى انجام نمیدهند و با آن مدارا میکنند. خشونت علیه زنان نقض صریح اصول اولیه حقوق بشر است و باید با ارادهى سیاسى و با آکسیونهاى مدنى و قانونى در تمامى بخشهاى کلیه جوامع نابود شود.”
چکیدهاى از این گزارش توسط گروه کار زنان سازمان فداییان خلق ایران (اکثریت) ترجمه شده که آنرا در چند بخش ملاحظه خواهید کرد.
١- خلاصه کلى
تحقیق چند-کشورى سازمان بهداشت جهانى پیرامون اثرات سوء خشونت خانگى بر سلامت زنان، نقطه تحولى چه در هدف و چه در روش کار بوده است. براى رسیدن به نتایج این تحقیق اطلاعات مربوط به بیش از ٢۴٠٠٠ زن از ١۵ مرکز در ١٠ کشور با فرهنگهاى مختلف مورد بررسى قرار گرفته است. این کشورها عبارتند از: بنگلادش، برزیل، اتیوپى، ژاپن، نامیبیا، پرو، ساموئا، صربستان و مونتهنگرو، تایلند و جمهورى متحده تانزانیا.
اکثر دولتها و سیاستگزاران تا ١۹۹٠ به خشونت علیه زنان، بهخصوص خشونت خانگى توسط شریک زندگی به عنوان مشکل اجتماعى کوچکى نگاه میکردند. با کوشش فراوان سازمانهاى زنان، متخصصان و برخى دولتها از ١۹۹٠، توجه عمومى به این مسئله به عنوان یکى از اشکال بسیار گسترده خشونت و همچنین به عنوان یک مشکل بزرگ براى سلامت عمومى و نقض گسترده حقوق بشر جلب شد. مرورى بر تحقیقات انجام شده از ٣۵ کشور تا سال ١۹۹۹ نشان داد که ١٠% تا ۵٢ % زنان شرکت کننده در تحقیقات در طول زندگى، قربانى خشونت توسط شریک زندگی خود بودهاند. همچنان بین ١٠% تا ٢۷% آنان چه در کودکى و چه در بزرگسالى خشونت جنسى را تجربه کرده بودند. این مرور همچنین نشان داد که بهطور کلى اطلاعات از کشورهاى در حال پیشرفت در دسترس نیست.
با بررسى بیشتر و با بهدست آوردن مدارک و شواهد بیشتر محققان به این نتیجه رسیدند که شدت خشونت اعمال شده چه داخل یک کشور و چه بین کشورهاى مورد بررسى بسیار متفاوت میباشد. این مسئله سوالهاى بسیارى را نه تنها از این جهت که چه عواملى میتوانند بر این مسئله تاثیرگذار باشند، برانگیخت بلکه توجه محققان را به این مسئله جلب کرد که در تحقیقات مختلف و در کشورهاى متفاوت، خشونت و شدت آن به شکلهاى متفاوتى تعریف شده است. در نتیجه بهدست آوردن یک برآورد کلى از نتایج تمامى این تحقیقات عملا ممکن نشد. از طرفى با توجه به تحقیقاتى که در آمریکاى شمالى انجام شده بود توجه عمومى به پیآمدهایى که خشونت علیه زنان در تندرستى آنان بوجود میآورد، جلب شد.
در سال ١۹۹۵ در چهارمین کنفراس جهانى زنان در پکن، خشونت علیه زنان به عنوان یکى از بحرانیترین عوامل نگرانى که که باید براى از بین بردن آن اقدام کرد شناخته شد. در کارپایه عمل این کنفرانس پاراگراف ١٢٠ آمده است: “نبود اطلاعات کافى پیرامون آمار و گستردگى خشونت علیه زنان، تهیه برنامهها براى تغییر آن و همچنین مشاهده تغییرات را مشکل مىکند”.
همچنین کارپایه عمل پاراگراف ١٢۹ الف پیشنهاد میکند تا: “تحقیق و جمعآورى اطلاعات در رابطه با رواج انواع و اشکال خشونت علیه زنان، بهخصوص خشونت خانگى و تحقیق بر روى عوامل، طبیعت و نتایج آن” افزایش پیدا کند.
سازمان بهداشت جهانى با توجه به همه این مسائل از ١۹۹۷ تحقیقات چند- کشورى را پیرامون سلامت زنان و خشونت خانگى علیه زنان پایه نهاد.
هدف
تحقیق سازمان بهداشت جهانى بیش از همه اهداف زیر را براى از بین بردن فاصله بین تحقیقات بینالمللى پیشین در نظر گرفت:
١- تخمین گستردگى خشونت علیه زنان، با تاکید بر روى خشونتهاى جسمی، جنسى و روانى توسط مرد شریک زندگی وى (همسر، دوست پسر، دوست مرد).
٢- تعیین تاثیر خشونت توسط شریک زندگی بر روى سلامت زنان
٣- یافتن عواملى که باعث حفاظت و یا مخاطره زنان در قبال خشونت شریک زندگی میشود
۴- ثبت و مقایسه استراتژیها و یا خدمات ارائه شده به زنان، که براى مقابله با خشونت شریک زندگی استفاده میشود.
گزارش فعلى که اولین گزارش از نتایج این تحقیقات است، نتایج اولیه پیرامون موارد ١، ٢ و ۴ را ارائه مىدهد. آنالیز عوامل مخاطرهانگیز و یا حفاظتکننده زنان از خشونت در گزارشهاى بعدى منتشر خواهد شد.
هدف دیگر این تحقیق ایجاد روشهاى جدید براى اندازهگیرى خشونت در فرهنگهاى مختلف و همچنین افزایش ظرفیت و همکارى میان محققان و سازمانهاى زنان فعال در این رابطه بوده است.
هدف دیگر افزایش حساسیت محققان، سیاستگزاران و افراد فعال در خدمات پزشکى به خشونت علیه زنان میباشد.
علاوه بر آن در اثر این تحقیق در کشورهاى شرکتکننده، شبکههایى از افرادى که حاضر به همکارى بودند، بهوجود آمد تا بر خشونت علیه زنان نظارت کنند.
در برنامه اولیه سازمان بهداشت جهانى بررسى خشونت علیه مردان نیز در دستور بود تا از نتایج مصاحبهها بتوان با مقایسه نسبت خشونت علیه زنان و مردان قربانى، به حد و حدود رواج خشونت جسمی و جنسی علیه مردان توسط شریک زندگیشان دست یافت. از طرفى محققان به این نتیجه رسیدند که مصاحبه با مردانى که شریک زندگی زنان مورد مصاحبه هستند، میتواند خطر خشونت بعدى براى زنان را افزایش دهد و براى بهدست آوردن چنین دادههایى لازم است تا در مراکز دیگرى با همین تعداد مرد که در خانه مشترک با زنان مورد مصاحبه نبودهاند، مصاحبه شود و با توجه به امکانات این عمل غیر ممکن بود. در عین حال محققین خشونت علیه مردان توسط شریک زندگی را موضوعى مهم میدانند که در آینده به آن خواهند پرداخت. در عین حال فهمیدن باورها، رفتارها و شخصیت عاملان خشونت علیه زنان نیز از اهداف بسیار مهم این تحقیق بوده است.
سازمانها
هماهنگکننده این تحقیق سازمان بهداشت جهانى بوده و در آن گروههاى تحقیق بینالمللى از انستیتو بهداشت و بیماریهاى حارهاى لندن، برنامه تکنولوژى مناسب براى سلامت و سازمان بهداشت جهانى شرکت داشتهاند. علاوه بر سازمانهاى یاد شده در بالا، سازمان بهداشت جهانى از همکارى کمیته بینالمللى از متخصصان از کشورهاى مختلف و همچنین تیم هاى تحقیق از کشورهاى مورد بررسى بهرهمند بوده است.
انتخاب کشورها و مراکز بررسى
کشورهاى مورد بررسى با توجه به معیارهاى خاصى منجمله معیارهاى زیر انتخاب شدهاند:
١- وجود گروههاى فعال علیه خشونت که میتوانستند از این اطلاعات براى اصلاح سیاستها استفاده کنند
٢- عدم وجود دادههاى مربوط به خشونت علیه زنان
٣- وجود شرایط سیاسى براى مقابله با این موضوع
در نیمى از کشورهاى مورد بررسى (بنگلادش، برزیل، پرو، تایلند و جمهورى متحده تانزانیا) بررسیها در١- پایتخت یا یک شهر بزرگ و ٢- یک منطقه روستایى و یا منطقهاى که شامل جمعیت شهرنشین و روستایى با هم بوده*، انجام شده است. در اتیوپى فقط یک منطقه روستایى مورد بررسى قرار گرفته و در ژاپن و صربستان و مونته نگرو تنها یک شهر بزرگ مورد مطالعه بوده است. اطلاعات مربوط به ساموئا از تمامى این کشور گرفته شده است. شکل ۱ کشورهای مورد مطالعه را نشان می دهد.
* از این پس در گزارش، مراکزى که در شهر بزرگ یا پایتخت بوده اند، “شهر”
و مناطق روستایى یا مناطقى که تلفیقى از روستاییان و شهرنشینان در آن ساکن بودهاند “شهرستان” نامیده میشود.
زمانى که نتایج یک بررسى در هردوى مناطق شهرى و شهرستانى یک نتیجه را بدهد، در گزارش تنها نام کشور ذکر خواهد شد. مثلا جمله “خانواده در بنگلادش و شهرستان پرو بزرگتر بود به معنى این است که در هر دو مراکز شهرى و شهرستانى بنگلادش و تنها مرکز شهرستان پرو خانواده بزرگتر بوده است.
برای اطلاع بیشتر در رابطه با تعریف و روش های استفاده شده در این تحقیق، انتخاب زنانی که با آنها مصاحبه شده است، راهنمای اخلاقی و امنیتی و انتشار گزارش های کشوری و گزارش های بعدی می توان به آدرس زیر مراجعه کرد:
http://www.who.int/gender/violence/who_multicountry_study/summary_report…
٢- خشونت علیه زنان توسط شریک زندگی
توجه اصلى تحقیق سازمان بهداشت جهانى، خشونت علیه زنان توسط شریک زندگی بوده و شامل خشونت جسمی یا جنسى، آزارهاى روانى و رفتارهای کنترل کننده توسط شریک زندگی فعلى یا قبلى زنان چه در گذشته زنان و چه در زندگى فعلیشان است. این گزارش بیش از همه به خشونت جسمی و جنسى علیه زنان بخصوص زمانى که اثرات سوء بر سلامت آنان داشته باشد، پرداخته است.
نتیجه تحقیقات نشان داده که خشونت علیه زنان توسط شریک زندگی مردشان در تمام کشورهاى مورد مطالعه بهطور گستردهاى وجود دارد.
نسبت زنانى که در طول زندگى خود شریک زندگی ای داشتهاند و در طول زندگى خود خشونت جسمی یا جنسى یا هر دو باهم توسط شریک زندگی را تجربه کردهاند از حداقل ١۵% تا حداکثر ۷١% بوده است در حالى که بیشتر مراکز مورد مطالعه در بازه ٢۹% تا ۶٢% قرار داشتهاند.
زنان ژاپنى مورد مصاحبه کمترین درصد تجربه خشونت جسمی یا جنسى و یا هردو توسط شریک زندگی در طول زندگى خود را داشتهاند در حالى که زنان شهرستانى بنگلادش، اتیوپى، پرو و جمهورى متحده تانزانیا بیشترین خشونت را تجربه کرده بودند.
بررسى خشونت در یک سال پیش از مصاحبه، نشان از خشونت ۴% در ژاپن و صربستان و مونته نگرو داشته در حالى که ۵۴% زنان در اتیوپى در یک سال پیش از مصاحبه نیز خشونت را تجربه کرده بودند.
خشنونت جسمی و جنسى چگونه اندازهگیرى شد؟
تخمین شدت و گستردگى رواج خشونت جسمی یا جنسى با سوال مستقیم از زنان انجام شد.
در رابطه با خشونت جسمی از تک تک زنان سوال شد که آیا شریک زندگی فعلى یا قبلى وی تا بحال
• به او سیلى زده است؟ یا آیا تا به حال به سمت او اشیایى پرت کرده است که بتواند باعث صدمه به وی شود؟
• آیا تا بهحال او را هل داده یا پرت کرده است؟
• آیا تا بهحال با مشت و یا شیء دیگرى او را زده که بتواند باعث صدمه وى شود؟
• آیا تا بهحال به او لگد زده؟ یا او را کتک زده؟ یا او را روى زمین کشیده است؟
• آیا تا بهحال سعى در خفه کردن او کرده است؟ و یا به قصد او را آتش زده است؟
• آیا تا بهحال او را تهدید به استفاده از اسلحه یا چاقو کرده است؟ آیا تا بهحال علیه او از اسلحه یا چاقو استفاده کرده است؟
انواع خشونت جنسى به صورت زیر تعریف شد
• داشتن آمیزش جنسى به اجبار
• داشتن آمیزش جنسى به دلیل ترس از آنچه که ممکن است شریک زندگی وى انجام دهد
• اجبار به انجام آمیزش جنسى که از نظر وى تحقیرآمیز و پست بوده است.
در این تحقیق، براى بررسى اینکه چه اشکالى از خشونت علیه زنان تا چه حدى و در چه زمانى از رابطه بهوقوع پیوسته، اطلاعات مربوط به تناوب تکرار خشونت و زمان آن نیز جمعآورى شد.
خشونت جسمی و جنسى
تفاوت زیاد در رواج خشونت (بین کشورهاى مورد مطالعه)
همانطور که در شکل ٢ دیده مىشود، در مراکز مورد بررسى تفاوت نسبتا گستردهاى مابین درصد زنانى که در طول زندگى خود شریک زندگی مردى داشتهاند و همچنین در طول زندگى خود خشونت جسمی یا جنسى را توسط شریک زندگی مرد خود تجربه کردهاند، وجود دارد.
کمترین آمار مربوط به زنان ژاپنى است که ١٣% از آنان در طول زندگى خود خشونت جسمی را تجربه کردهاند. در مقابل زنان در شهرستان پرو با ۶١% تجربه خشونت جسمی بالاترین آمار تجربه خشونت را داشتهاند.
همچنین زنان ژاپنى با ۶% کمترین حد از تجربه خشونت جنسى را داشتهاند در صورتى که ۵۹% زنان در اتیوپى خشونت جنسى را تجربه کردهاند.
مصاحبهها نشان داده که با وجود اینکه در اکثر مراکز مورد مطالعه درصد زنانى که خشونت جنسى را تجربه کردهاند از درصد زنانى که خشونت جسمی را تجربه کردهاند کمتر بوده است، اما در مراکز شهرستانى بنگلادش و اتیوپى و همچنین در مرکز شهرى تایلند زنان خشونت جنسى را بیش از خشونت جسمی تجربه کرده بودند.
در کشورهایى که هم مرکز شهرستان و هم مرکز شهرى مورد بررسى قرار گرفته، خشونت شریک زندگی عموما در مناطق شهرستانى با ساکنین روستایى بیشتر، به طور مشخصى بالاتر از مرکز شهری بوده است.
شکل، شدت و تناوب خشونت جسمی
از میان انواع خشونت جسمی سیلى خوردن از شریک زندگی بیشترین آمار از انواع خشونت را به خود اختصاص داده است. ۹% زنان در ژاپن، کمترین آمار سیلىخوردگان در مقابل ۵٢% زنان سیلىخورده در مرکز شهرستانى پرو که بیشترین آمار سیلى خوردن در کشورهاى مورد مطالعه را داشته است. پس از سیلى بیشترین تعداد زنان، مشت خوردن را تجربه کرده بودند. منطقه شهرى در ژاپن و مرکز شهرستان در پرو باز به ترتیب با ٢% و ۴٢% کمترین و بیشترین تعداد زنان مشتخورده را در مناطق مورد مطالعه نشان داده است. در حالى که در اکثر مراکز دیگر مورد مطالعه از ١١% تا ٢١% زنان از شریک زندگی شان مشت خورده بودند.
در این تحقیق شدت خشونت جسمی توسط امکان بهوجود آمدن جراحات درجهبندى شده است. سیلى خوردن، هل داده شدن و پرت شدن به عنوان “خشونت جسمی میانه” تعریف شده و مشت خوردن، لگد خوردن، کشیده شدن روى زمین، تهدید توسط اسلحه و یا استفاده از اسلحه علیه زنان به عنوان “خشونت جسمی شدید” تعریف شده است. (بر روى این گونه درجهبندى کردن خشونت جسمی بحث و جدل ادامه دارد. مشخص است که تحت شرایطى پرت کردن مىتواند باعث جراحت شدید شود با اینکه در این درجه بندى به عنوان خشونت میانه ردهبندى شده است. ولى در اکثر موارد این رده بندى با ردههاى دیگر شدت خشونت منجمله جراحت همخوانى دارد)
با توجه به این تعریف، درصد زنانى که در طول عمر خود شریک زندگی داشتهاند و “خشونت جسمی شدید” را تجربه کردهاند از ۴% زنان در ژاپن تا ۴۹% زنان در مرکز شهرستانى پرو متغیر بوده است. در حالى که زنان اکثر کشورهاى دیگر مورد مطالعه از ١٣% تا ٢۶% خشونت شدید را تجربه کرده بودند.
شکل ٣ همچنین نشان مىدهد که اگر زنى خشونت توسط شریک زندگی را تجربه کرده باشد، امکان اینکه در طول زندگى خود خشونت شدید توسط شریک زندگی را تجربه کند بسیار زیاد است.
اطلاعات بهدست آمده نشان دادهاند که تنها در ٣ کشور بنگلادش، ژاپن و صربستان و مونته نگرو درصد زنانى که “خشونت میانه” را تجربه کرده بودند از آنانى که “خشونت شدید” را تجربه کرده بودند بیشتر بود.
به طور کلى زنان بیشترى تجربه خشونت شدید را قبل از ١٢ ماه آخر پیش از انجام تحقیق داشتند. در حالى که تعداد زنان در مرکزشهرى بنگلادش، اتیوپى، نامیبیا و ساموئا که تجربه خشونت جسمی شدید را در ١٢ ماه پیش از مصاحبه داشتند بیش از آنانى بود که این تجربه را قبل از ١٢ ماه آخر پیش از انجام تحقیق داشتند. این امکان وجود دارد که نبود امکانات حمایتى در مناطق ذکر شده اخیر، توان زنان را براى فرار از رابطهاى که به شدت خشونت آمیز است محدود مىکند.
در اکثر موارد الگوى خشونت جسمی توسط شریک زندگی به شکل وقایع منفرد نیست بلکه شکل خشونت متداوم را دارد. تجربه خشونت اکثریت عظیمى از زنانى که در طول زندگى خود خشونت را تجربه کرده بودند، تنها به یک مورد خلاصه نبوده است و در برخى موارد زنان خشونت را به صورت مکرر تجربه کرده بودند.
به استثناى “خشونت جسمی شدید”- سعى در خفه کردن، آتش زدن، تهدید با اسلحه و یا استفاده از اسلحه- در تمامى مراکز مورد مطالعه بیش از نیمى از زنانى که در ١٢ ماه پیش از مصاحبه مورد خشونت واقع شده بودند، آنرا بیش از یک بار تجربه کرده بودند.
خشونت جنسى
عموما، درصد زنانى که خشونت جنسى توسط شریک زندگی خود را گزارش دادهاند از حداقل ۶% در ژاپن و صربسان و مونته نگرو، تا حداکثر ۵۹% در اتیوپى متغیر است. در حالى که اکثر مراکز تحقیق آمار بین ١٠% تا ۵٠% را ارائه دادهاند. نسبت زنانى که به اجبار وادار به آمیزش جنسى شدهاند از ۴% در صربستان و مونتهنگرو تا ۴۶% در شهرستان بنگلادش و اتیوپى بوده است. تقریبا یک سوم زنان اتیوپى در یک سال پیش از مصاحبه بالاجبار وادار به آمیزش جنسى شده بودند. این اجبار به آمیزش جنسى بهخصوص در رابطه با اپیدمى ایدز و مشکلات زنان براى حفاظت خود از آلودگى به ویروس آن، شکل هشداردهندهاى مییابد.
در اکثر مراکز، نیمى از خشونت جنسى ناشى از اعمال زور بوده و نه به دلیل ترس. در حالى که در اتیوپى و تایلند، نسبت زنانى که به دلیل ترس از عکسالعمل شریک زندگی تن به آمیزش جنسی ناخواسته داده بودند، بیشتر بوده است.
در تمامى مراکز زنان اعلام کرده بودند که وادار به انجام آمیزش جنسى شده بودند که برایشان تحقیر آمیز و پست بوده است. حداقل آمار تجربه چنین اعمالى در اتیوپى، ژاپن، صربستان و مونتهنگرو و مرکز شهرى تانزانیا با کمتر از ٢% و حداکثر آن در شهرستان پرو با ١١% بوده است.
همپوشانى خشونت جسمی و جنسى
تحقیقات سازمان بهداشت جهانى یکى از اولین تحقیقاتى است که به الگوهاى خشونت شریک زندگی در میان فرهنگهاى مختلف پرداخته است. همانطور که در شکل ۴ نشان داده شده است، اکثر الگوهاى خشونت، یا خشونت جسمی به تنهایى و یا خشونت جسمی و جنسى با هم را نشان داده است. در اکثر مراکز مطالع، بین ٣٠% تا ۵۶% زنانى که گونهاى از خشونت را تجربه کرده بودند، مورد هر دوى خشونتهاى جسمی و جنسى فرار گرفته بودند. ولى در مراکز شهرى برزیل و تایلند و در ژاپن و صربسان و مونته نگرو همپوشانى خشونت جسمی و خشونت جنسى کمتر از ٣٠% بود.
این الگو در کلیه مراکز صدق نمیکرد و در مرکز شهرستان بنگلادش و در اتیوپى تعداد قابل توجهى تنها خشونت جنسى را تجربه کرده بودند.
