سوالاتی که همچنان باقی مانده است: آیا در دوران محاصره سارایوو در دهه ۱۹۹۰، گردشگران جنگی وجود داشتند که در ازای دریافت مبالغ هنگفتی، به عنوان تک تیرانداز، غیرنظامیان را هدف گلوله قرار می‌دادند؟ منابع بوسنیایی تحقیقات ایتالیایی‌ها را تأیید می‌کنند.
گزارش‌هاییی که در هفته اخیر رسانه ای شد, خاطراتی را برای استانا چیشیچ Stana Čišić die زنده کرده است: خاطرات وحشت در طول محاصره تقریباً چهار ساله سارایوو Sarajevo در جنگ بوسنی در اوایل و اواسط دهه ۱۹۹۰.
علاوه بر آتش توپخانه مداوم، تک تیراندازهای ارتش صرب بوسنی به هر چیزی که از تپه‌های اطراف سارایوو حرکت می‌کرد، شلیک می‌کردند. دختر یک ساله چیشیچ، ایرینا، نیز پس از پیاده‌روی با مادرش مورد اصابت گلوله قرار گرفت. استانا چیشیچ به یاد می‌آورد که در آن زمان چه فکری می‌کرد: «ما جلوی ساختمانمان ایستادیم تا به یک دوست سلام کنیم. ‘من می‌توانم اینجا بمانم، ما اینجا، بین ساختمان‌ها، در امان هستیم‘».
ایرینا می‌توانست راه برود و از من خواست که او را زمین بگذارم. همین که داشتم او را زمین می‌گذاشتم، صدای ضربه‌ی خفه‌ای شنیدم. فکر کردم پوشکش پاره شده است. به او نگاه کردم، و او دیگر هوشیاری‌اش را از دست داده بود. چشمانش به سمت بالا می‌چرخیدند. او را بلند کردم و دو یا سه بار صدایش زدم، و بعد فهمیدم که به او شلیک شده است. کودکی که ناگهان توسط یک تک تیرانداز کشته شد: این نمونه‌ای از شدت محاصره‌ی سارایوو در آن زمان است.
صدها غیرنظامی توسط تک تیراندازان کشته شدند
ویدئوهای آن زمان نشان می‌دهد که مردم برای نجات جان خود در خیابان عریضی می‌دوند؛ ماشین‌ها با سرعت از شهر عبور می‌کنند و صدای تیراندازی به گوش می‌رسد.
بسیاری از نقاط شهر به دلیل قرار گرفتن در دره، به راحتی برای تک تیراندازان قابل مشاهده بود. این شامل خیابان اصلی شهر بود که به “کوچه تک تیراندازان” معروف شد. دادگاه جنایی بین‌المللی برای یوگسلاوی سابق می‌گوید که تک تیراندازان حداقل ۲۲۵ غیرنظامی را در شهر کشته‌اند.
اما گفته می‌شود گردشگران جنگی که از قبل مبالغ زیادی پول پرداخت کرده بودند، نیز در تیراندازی شرکت داشته‌اند. این چیزی است که اتزیو گاوازنی Ezio Gavazzeni ، روزنامه‌نگار ایتالیایی، در مصاحبه‌ای با ARD ادعا می‌کند.
“من اولین بار در دهه ۱۹۹۰ در مورد آن شنیدم. سپس، در سال ۲۰۲۲، مستند “سفری سارایوو” منتشر شد. من با کارگردان تماس گرفتم، او به من توصیه‌هایی کرد و من شروع به تحقیق کردم. در مقطعی، متوجه شدم که آنچه کشف کرده‌ام مهم است و آن را به دفتر دادستانی عمومی ارائه دادم.”
دادستان‌ها ملزم به اظهار نظر نیستند.
یکی از انگیزه‌های گاوازنی این بود که گفته می‌شود ایتالیایی‌های ثروتمند در میان تک‌تیراندازان بوده‌اند. طبق گزارش رسانه‌های ایتالیایی، دفتر دادستانی عمومی در میلان در حال بررسی این موضوع است.
اینکه آیا این موضوع صحت دارد یا خیر، مشخص نیست. در ایتالیا، دفتر دادستانی عمومی عموماً هیچ الزامی برای ارائه اطلاعات به مطبوعات ندارد و در تماس با ARD از اظهار نظر خودداری کرد. گاوازنی ادعا می‌کند که بخش‌هایی از پرونده او که در دفتر دادستانی عمومی است، به روزنامه لا رپوبلیکا درز کرده است. او می‌گوید این موضوع باعث پوشش رسانه‌های بین‌المللی در چند روز گذشته شده است. این موضوع قابل تأیید نیست.
«همه اینها در آرشیو موجود است.»
اقدامات خود گاواتزنی از مستند «سفری در سارایوو» سرچشمه می‌گیرد که به پدیده ادعایی گردشگری جنگی می‌پردازد. این فیلم از شهادت‌های شاهدان مختلف، از جمله ادین سوباشیچ، بهره می‌برد. او افسری در سرویس اطلاعات نظامی بوسنی بود که مسئول تجزیه و تحلیل دشمن بود.
سوباشیچ می‌گوید: «منابع من اسناد رسمی موجود در بایگانی‌های نظامی سارایوو هستند. بایگانی‌های نیروهای مسلح صربستان در بانجا لوکا وجود دارد. من در فیلم در مورد برخی از این اسناد بحث می‌کنم. خودم آنها را دیده‌ام. همچنین تحلیلی در مورد این موضوع نوشته‌ام. همه اینها اکنون در بایگانی‌ها موجود است.» اگرچه این اسناد به عنوان یک راز نظامی طبقه‌بندی شده‌اند و فقط برای دفتر دادستانی عمومی قابل دسترسی هستند.
این افسر اطلاعاتی سابق می‌گوید که در طول محاصره، مقامات ایتالیایی را در مورد مظنونان ایتالیایی مطلع کرده است. اینکه خارجی‌ها در صفوف ارتش صرب‌های بوسنی می‌جنگیدند چیز جدیدی نیست. مزدورانی در سارایوو بودند که برای خدمتشان پول می‌گرفتند.
«صد هزار یورو جریمه» برای قتل
اما در مورد گردشگران مظنون به جنگ، قضیه برعکس بود – و گفته می‌شد مبالغ مربوطه بسیار بالا بود. سوباشیچ گفت: «اگر یکی از این شکارچیان قاتل می‌خواست یک بزرگسال، یک زن، یک کودک یا یک سرباز را بکشد، هزینه‌های متفاوتی وجود داشت.»
«اکنون ما اطلاعاتی داریم که یکی از آنها در آن زمان ۹۰ هزار دلار پرداخت کرده است. و بسیاری دیگر به ارزهای دیگر پرداخت کرده‌اند. به عنوان مثال، هزینه‌هایی تا ۱۰۰ هزار یورو نیز وجود داشته است. این نشان می‌دهد که این افراد کاملاً ثروتمند بودند و به نخبگان اجتماعی کشورهای خود تعلق داشتند.»
گفته می‌شود این پول به ارتش صرب‌های بوسنی و هواداران آنها در صربستان که گردشگران مظنون به جنگ را از آنجا به مواضع مربوطه منتقل می‌کردند، رسیده است. مستند «سفری سارایوو» نیز این موضوع را شرح می‌دهد.
آیا سیستم قضایی بوسنی اکنون اقدامی خواهد کرد؟
پس از انتشار گزارش، شهردار وقت سارایوو شکایت کیفری را به دفتر دادستانی عمومی بوسنی و هرزگوین ارائه داد. تا به امروز، هیچ اتفاقی نیفتاده است. ادین سوباشیچ Edin Subašić امیدوار است که این وضعیت اکنون تغییر کند.
من معتقدم که این یک وضعیت جدید برای دفتر دادستانی عمومی بوسنی و هرزگوین است. این فقط یک اقدام در ایتالیا نیست. این یک گام واقعاً مهم است که سیستم قضایی بوسنی نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد. من انتظار دارم که اکنون اتفاقی بیفتد. این پرونده‌ای است که نیاز به همکاری با عدالت بین‌المللی دارد.
محاصره سارایوو ۳۰ سال پیش در ماه فوریه پایان گرفت, اما عواقب آن هنوز هم بر مردم تأثیر می‌گذارد. اینکه آیا اکنون سیستم قضایی اقدامی انجام خواهد داد و تا کجا و چه اندازه از این پروژه وحشت پرده برمی‌دارد، هنوز مشخص نیست.
*- روزنامه نگار ایتالیایی Publizist Ezio Gavazzeni
منبع:ARD
https://www.tagesschau.de/ausland/europa/sarajevo-safaris-ermittlungen-100.html
