بیایید و خود را مثلا در نقش یک پناهجوی سومالی قرار دهید: ابتدا از صحرای بزرگ آفریقا، از آنجا به سمت اروپا، سپس از طریق کانال به انگلستان. آنوقت، پس از این همه مکافات، مقامات مرزی انگلستان منتظرند تا شما را سوار هواپیمای بعدی کرده و به رواندا روانه کنند. کشوری در آفریقای مرکزی که تعداد کمی از پناهجویان قبلاً آن را دیده‌اند و یا از آن اطلاعاتی دارند. و پس از آن در خوابگاه “امید”، آخرین ایستگاه متوقف می شوید.
این دقیقاً همان چیزی است که در توافقنامه “مشارکت مهاجرت” جدید بین رواندا و بریتانیا پیش بینی شده است. درخواست پناهندگی پناهندگان قرار است در رواندا بررسی شود. اما نه با هدف بازگرداندن آنها به اروپا. درعوض، مهاجران باید در رواندا بمانند، در آنجا آموزش ببینند، و با هزینه دولت بریتانیا، خوابگاه و اسکان برای آنها فراهم شود. دور از دید رسانه ها و جرائد. وزیر امور خارجه رواندا تاکید کرد که البته آنها می توانند در هر زمانی به کشور خود بازگردند. در عوض، بریتانیا می‌خواهد چند پناهجوی به ویژه آسیب پذیر را که در حال حاضر در رواندا هستند، بپذیرد.
پریتی پاتل وزیر کشور بریتانیا و وینسنت بیروتا وزیر امور خارجه رواندا این توافق جدید را روز پنجشنبه قبل از عید پاک ارائه کردند. مهمتر از همه، مردان جوانی که به تنهایی سفر می کنند باید به طور مستقیم به آفریقا فرستاده شوند، نه اینکه همیشه فرصتی برای درخواست پناهندگی در بریتانیا به آنها داده شود. دولت بریتانیا به طور گسترده ای از این توافق در توییتر، از جمله ویدئویی از بازدید نخست وزیر بوریس جانسون از یک واحد گارد مرزی، استقبال کرد.
دولت حتی سعی نمی‌کند هدف این معامله را پنهان کند: «امیدواریم این یک بازدارنده قوی باشد»، نخست‌وزیر در این ویدئو در مقابل هلیکوپترها، گویی کشور در حال جنگ است. در یک کنفرانس مطبوعاتی در کیگالی*۱، پریتی پاتل، وزیر کشور، صدها بار در مورد “قاچاقچیان شیطانی” صحبت کرد که باید سرکوب شوند. سیستم قبلی خراب است، بنابراین یک سیستم جدید مورد نیاز است. معامله بین رواندا و بریتانیا, برای اولین بار و یک تجربه و نمایش جهانی است.
دولت های بریتانیا و رواندا, ماه ها در حال مذاکره بر سر این توافق بوده اند. حتی دیپلمات‌های سرسخت حاضر در محل، به سختی می‌توانستند تصور کنند که این ایده جسورانه می‌تواند در نهایت به واقعیت تبدیل شود. به آنها بهتر آموزش داده شد. حال اولین قربانیان قرار است ظرف چند هفته به جنوب فرستاده شوند.
انتقادها به سرعت و به طور گسترده دنبال شد: بیش از ۱۶۰ سازمان غیردولتی در نامه ای سرگشاده مشترک این معامله را “به طرز شرم آور” توصیف کردند، عفو بین الملل آن را “قله بی مسئولیتی” می خواند. کارشناسان و مخالفان نیز تردید دارند که چنین رویکردی از اعتبار قانونی برخوردار باشد، چه رسد به اینکه در عمل اجرایی شود. زیرا اگر با دقت نگاه کنیم، حداقل دو مشکل اصلی وجود دارد:
از یک سو، قوانین بین‌الملل, کشورها را موظف می‌کند که به امور پناهندگی متعهد باشند و به ویژه اگر کشور مقصد امن تلقی نشود. با این توافق، حق پناهندگی عملا در بریتانیا تضعیف شده است. با اطمینان می توان حدس زد که اولین پرونده های قضایی به زودی تشکیل شده و دادگاه ها به این موضوع رسیدگی خواهند کرد.
هیچ گزینه قانونی برای ورود به اروپا وجود ندارد
یک چیز مسلم است: اکثریت قریب به اتفاق پناهجویان در بریتانیا در سال گذشته پس از گذراندن مراحل عادی از حمایت برخوردار بودند. بنابراین به هیچ وجه عمدتاً مردم نیستند که از سیستم پناهندگی سوء استفاده می کنند، آنطور که دولت دوست دارد آن را به تصویر بکشد. برچسب زدن به آنها “مهاجران غیرقانونی” فی نفسه یک تاکتیک پوپولیستی است, زیرا هیچ گزینه قانونی برای چگونگی ورود پناهجویان در اروپا وجود ندارد. برای اینکه بتوانند اصلاً درخواست پناهندگی بدهند باید پا به خاک انگلیس پا گذاشته باشند. کشورهای اروپایی، از جمله بریتانیا، تاکنون از فرصت های قانونی برای درخواست پناهندگی در سفارتخانه های خارج از کشور خودداری کرده اند.
توافق نامه ای که اکنون امضا شده است بار دیگر بار عمده جنبش های مهاجرت در جنوب جهانی را تخلیه می کند. اکثر پناهندگان آفریقایی در حال حاضر در این قاره اقامت دارند و در داخل کشور خود یا کشورهای همسایه فرار می کنند. فقط بخش کوچکی وارد اروپا می شود. در عین حال، کشورهای اروپایی پول کمتر و کمتری برای تغذیه مردم در کمپ های پناهندگان در آفریقا می پردازند و جیره غذایی در بسیاری از کمپ ها قبلاً باید کاهش یافته است. همبستگی تا به حال اینگونه بوده است و اکنون بریتانیا می خواهد مهاجران بیشتری را به جنوب بفرستد.
پس رواندا چه منافعی در چنین معامله ای دارد؟ از یک طرف، موضوع پول است: در مقابل، دولت بریتانیا متعهد می شود در رواندا سرمایه گذاری کند و هزینه های تازه واردان را متقبل شود. رواندا چنین سناریوهایی را می‌داند: اتحادیه اروپا هم‌اکنون یک کمپ پناهندگان در جنوب کیگالی پایتخت را تامین مالی می‌کند. پناهندگانی که در “جهنم” زندان‌های مهاجران لیبی زندگی کرده‌اند در نهایت به آنجا می‌روند. آنها نیز مستقیماً از لیبی به اروپا یا آمریکا فرستاده نمی شوند، بلکه ابتدا در رواندا پارک می شوند. نماینده مجله اشپیگل نیز سال گذشته آنجا بود: به ویژه مردان جوان ماه ها در آنجا گیر کردند بودند, زیرا هیچ کشور دیگری نمی خواست آنها را بپذیرد.
“راه حل های آفریقایی برای مشکلات آفریقا”
جدای از پول، رواندا علاقه بیشتری از خود نشان می دهد: به رسمیت شناختن در صحنه سیاسی جهانی. رئیس جمهور پل کاگامه *۲ هرگز فرصتی را برای معرفی خود به عنوان یک شریک قابل اعتماد از دست نمی دهد، شعار مورد علاقه اش: «راه حل های آفریقایی برای مشکلات آفریقا.» رواندا خود را کشوری نمونه در منطقه می بیند، جاده ها بی عیب و نقص هستند، تمیز و نوساز. ساختمان ها در همه جا ساخته می شوند مرکز نمایشگاه رویدادها را از سراسر جهان به خود جذب می کند. وزیر امور خارجه رواندا نیز در این کنفرانس مطبوعاتی بار دیگر گفت: «آفریقایی‌ها باید این شانس را داشته باشند که در آفریقا زندگی امن و با عزت داشته باشند.» خوب به نظر می‌رسد، اما نکته اینجاست که اکنون پناهندگان به سادگی مجبور به انجام این کار می‌شوند.
در رواندا دموکراسی نیست، کاگامه خودکامه دارد در آن حکومت می کند. پارلمانی که بارها توسط شرکای بین المللی به خاطر نسبت بالای زنان تجلیل می شود، چیزی بیش از یک رویداد نمایشی نیست. مخالفی وجود ندارد و بر اساس گزارش های متعدد، مخالفان رژیم در قفل و زنجیرند و یا حتی کشته شده اند. چیزی به نام مطبوعات آزاد وجود ندارد. لوئیس ماج، مدیر آفریقای مرکزی در سازمان حقوق بشر دیده بان حقوق بشر، می گوید« رواندا حتی به ابتدایی ترین حقوق بشر احترام نمی گذارد. حقوق پناهندگان نیز نادیده گرفته شده است.» البته دولت بریتانیا نیز از همه اینها آگاه است، بالاخره در گزارش سازمان ملل در سال گذشته آمده بود:« بسیار نگران ادامه محدودیت‌های حقوق مدنی و سیاسی و آزادی رسانه‌ها» در رواندا هستند.
اما اکنون پاتل، وزیر کشور، قرارداد جدید را در کیگالی اعلام می‌کند و ناگهان رواندا را به‌عنوان «دوست و شریک»، به‌عنوان «کشوری امن که حاکمیت قانون را تضمین می‌کند» ستایش می‌کند. این معامله مبتنی بر این واقعیت است که رواندا یک دموکراسی در نظر گرفته می شود که در آن هیچ کس با آزار و اذیت یا تبعیض تهدید نمی شود, در غیر این صورت نتیجه کار می تواند به انفجار بینجامد.
با هر توافق جدیدی از این نوع، رواندا تضمین می کند که کشورهای شمال جهانی می توانند به آنها اطمینان نمایند, و دولت بریتانیا ظاهراً مایل است بهای چنین اقدامی را بپردازد. بالاخره بوریس جانسون نخست وزیر خوب می داند که معامله ضد پناهجویان در داخل کشور نیز بسیار راحت است و این امر می تواند حواس ها را پرت کند و او را از زیر بار ماجرای پارتی گیت نجات دهد. البته به هزینه پناهجویان آسیب دیده و با ادعای حمایت از حقوق بشر.
زیرنویس:
*۱ – کیگالی [kiˈgaːli] پایتخت و بزرگترین شهر رواندا است. این شهر در مرکز کشور در کاگرا و در ارتفاع بین ۱۴۳۳ تا ۱۶۴۵ متر قرار دارد.کیگالی درست در جنوب خط استوا قرار دارد. به دلیل این موقعیت، آب و هوا در تمام طول سال بسیار معتدل است. استان کیگالی از سه ناحیه گاسابو، کیچوکیرو و نیاروگنگه تشکیل شده است.از سال ۲۰۱۵، کیگالی به عنوان تمیزترین پایتخت آفریقا در نظر گرفته شده است.
*۲- پل کاگامه”Paul Kagame ” زاده ۲۳ اکتبر ۱۹۵۷ است. از ۲۲ آوریل سال ۲۰۰۰ رئیس جمهور رواندا بوده است. در ۲۸ ژانویه ۲۰۱۸، کاگامه برای یک سال به عنوان رئیس اتحادیه آفریقا انتخاب شد.
نویسنده هاینر هافمن” Heiner Hoffmann,”
منبع: مجله آلمانی” Der Spiegel”
شنبه ۲۷ فروردین ۱۴۰۱- ۱۶ آوریل ۲۰۲۲
