جنبش زنان در کشور ما بیش از یک قرن قدمت دارد. این نوشته قصد دارد مروری کوتاه بر حیات سه دهه اخیر این جنبش داشته باشد.
زنان ایران در سه دهه اخیر علیرغم محدودیت ها و موانع بیشماری که با آن روبرو بوده اند سعی بر آن داشتند که در عرصه های مختلف حضوری فعال و موثر داشته باشند. کنشگران این جنبش با وجود قوانین ضد زن با درایت و تجربه مبارزاتی خود توانسته اند گامهای بزرگی در عرصه های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بردارند. آنها در این سه دهه به شکلی آشکار و مصممانه مبارزه علیه تبعیض جنسیتی و تامین برابر حقوی زن و مرد را سر لوحه مبارزات مدنی خود قرار دادند.
در این سه دهه جنبش زنان ایران رشد کرده و با وجود تنوع فکری در درون جنبش، توانسته است با کسب تجربیات مختلف بستر مناسبی را برای تغییر و اصلاح قوانین فراهم آورد و به عنوان جنبشی مدنی و برابری خواهانه موقعیت اجتماعی خود را تثبیت کند. جنبش زنان در دو دهه اخیر بر فعالیت مسالمت آمیز و قانونی تاکید داشته است و در این زمینه بر دیگر جنبش‌های اجتماعی نیز تاثیر گذاشته است. با این وجود حکومت اسلامی فعالیت جنبش زنان را بر نمیتابد. نیروهای حکومتی بارها به تجمعات زنان حمله کرده و فعالین جنبش زنان را مورد آزار و اذیت، دستگیری، زندان و محرومیت از حقوق اجتماعی مواجه ساخته اند.
با وجود تمام فشارهای حکومتی و قوانین تبعیض آمیز، فعالین زنان طرح مطالبات حقوقی و اجتماعی خود را با ابتکارات گوناگون به شکلی موثر در جامعه مطرح کرده اند. آنان به علاوه توانسته اند با ایجاد نهادهای مستقل بتدریج حرکت شبکه ای خود را سامان دهند. زنان بر بستر حرکت شبکه ای در یک حرکت ائتلافی موفق شدند تجمع بزرگی را در ۲۲ خرداد۱۳۸۴ برگزار کنند. این تجمع در مقطع انتخابات و با خواست تغییر قوانین تبعیض آمیز علیه زنان در قانون اساسی، برگزار شد.
یک سال بعد در شهریور ماه سال ۱۳۸۵ «کنشگران زنان» تشکیل «کمپین یک میلیون امضا» برای تغییر قوانین تبعیض آمیز را اعلام نمودند. تشکیل «کمپین یک میلیون امضاء» یکی از بزرگترین حرکتهای زنان کشور ما در این سه دهه بوده است. این فعالان، حرکتهایی از جمله «ائتلاف جنبش زنان علیه لایحه خانواده»، و «همگرایی فعالان جنبش زنان برای طرح مطالبات» را نیز، در زمان انتخابات ریاست جمهوری با خواست تغییر قوانین تبعیض آمیز در قانون اساسی و پیوستن به کنوانسیون رفع تبعیض از زنان، برپا کردند. کمپین ضد سنگسار نیز یکی دیگر از حرکت های مشترک و موثر فعالان جنبش زنان در این دوره بود.
در یک نگاه به سه دهه تلاش همه جانبه و پیگیر فعالین زنان میتوان گفت که جنبش زنان یکی از پایه های اصلی جنبش دمکراسی خواهی کشورمان است. با وجود تمام مشکلات و سختیهای هر حرکت اجتماعی، جنبش زنان در این سه دهه توانسته است ساز و کارهای مناسب و مدرنی را در پیشبرد اهداف دمکراتیک خود بکار گیرد و از تقسیم کار چرخشی و اطلاع رسانی استفاده مناسب و حداکثری کند. فعالین این جنبش با سازماندهی شبکه ای و افقی توانستند در یک مجموعه مشترک تصمیم گیری شرکت کنند و از داشتن رهبری واحد پرهیز کرده و شرایطی را فراهم کنند که کنشگران بتوانند به اطلاعات مورد نیازشان دسترسی داشته باشند.
جنبش زنان در سه دهه گذشته با تاسیس و انتشار رسانه های نوشتاری و مجازی، برگزاری سمینارها و کارگاههایی برای زنان و رفتن میان مردم بویژه برای گفتگو و دیالوگ در مورد حقوق زنان و معرفی کمپین یک میلیون امضاء از طریق جمع آوری امضاء توانستند تا حدود زیادی افکار عمومی را نسبت به حرکتها و مطالبات این جنبش جلب کند. فعالین جنبش زنان با پیگیری مطالبات خود و با ابتکارات مناسب توانستند توجه احزاب سیاسی در داخل و احزاب اپوزیسیون در خارج از کشور را نسبت به فعالیت های خود جلب کنند. بطوری که در برخی از احزاب مسئله سهمیه بندی زنان و تلاش برای ارتقاء نقش زنان در مسئولیت های حزبی طرح و به اجرا در آمد.
آقای روحانی در شعارهای انتخاباتی خود با آگاهی از نقش و نفوذ موثر نیروی های جنبش زنان در جامعه قول به انجام تغییر داد. فعالین جنبش زنان به این امید بودند که فضا برای فعالیت مدنی زنان باز شود. با وجود به رسمیت شناخته شدن روز جهانی زن از سوی دولت یازدهم و استقبال آن از جانب کنشگران زن به مثابه «تابو شکنی دولت یازدهم»، اما فشارهای امنیتی کماکان تداوم یافته و بسیاری از فعالان این جنبش همچنان در زندانها بسر میبرند.
امروزه فعالین جنبش زنان با بیش از سه دهه مبارزه و تجربه از توانمندی بالایی برای طرح مطالبات عادلانه و برابری طلبانه خود برخوردار شده اند و می توانند در موقعیت ها و فرصت های مناسب بوجود آمده با بکارگیری ابتکارات تازه و مدرن، و متناسب با ظرفیت جامعه و جنبش، تلاش ها و فعالیت های خود را با گام های استوارتری به پیش ببرند.
