با نزدیک شدن روز رفراندوم در اقلیم کردستان، موضع‌گیری‌های جمهوری اسلامی تند و تیزتر می‌شوند. تهدید بە بستن مرزها، فسخ قراردادهای ایران با اقلیم و عدم کنترل حشد شعبی در صورت تصمیمشان در حملە بە کردستان عراق، از جملە مواردی بودند کە در رسانەها از سوی مسئولین مهم جمهوری اسلامی اعلام گردیدند. این موضع‌گیری‌های به شدت غیر دوستانە و غیر دیپلماتیک نشان می‌دهند کە حکومت ایران بە امر رفراندوم بسیار حساس است و آن را کاملاً از زاویە امنیتی و ضد منافع خود ارزیابی می‌کند، کە مهم‌ترین عنصر این نگاە امنیتی کە در اساس دو وجهە دارد، فراخ شدن جای پای رقیبان دیرینە ایران در اقلیم و تحت‌فشار قرار دادن ایران است.
اما آیا توان و امکانات جمهوری اسلامی در مقابلە با اقلیم کردستان در آن حدی است کە بتواند تهدیدی جدی برای اقلیم باشد؟ بە نظر می‌رسد بارزانی علیرغم عدم ارائە نقشە راە مشخص برای عملی کردن نتیجە رفراندوم، اما لااقل توان ایران را در مقابلە با اقلیم زیاد جدی نمی‌گیرد و تأثیرات آن را محدود می‌بیند. اما چرا او بە این نتیجە رسیدە و چنین نگرشی دارد؟
در شرایطی کە ایران بشدت نیاز بە اجرائی کردن برجام و گسترش روابط سیاسی و اقتصادی خود با جهان دارد، تنش در مرزهای غربی با اقلیم کردستان، چە در بعد نظامی و چە در بعد سیاسی و اقتصادی، می‌تواند وضعیت شکنندە ایران را از آنچە هست شکنندەتر کند. دولت ایران کە با بە ریاست جمهوری رسیدن روحانی پای در عادی‌سازی روابط خود با جهان خارج گذاشتە، عمیقا نیاز بە عادی کردن شرایط داخلی و بویژە روابط با همسایگانش را دارد کە این امر خود را در ماه‌های اخیر در دکترین دیپلماسی و گفتگوی وزارت خارجە و سخنان محمدجواد ظریف به‌خوبی نشان دادە است. تنش نظامی در مرزهای غربی ایران، در صورت درگیری نظامی میان دولت عراق کە وسیعا از حمایت ایران برخوردار است با کردها، پای ایران را به شیوە غیرمستقیم بە این جنگ می‌کشاند کە در چنین وضعیتی به هیچ وجە مورد علاقە رژیم ایران نیست.١ از طرف دیگر، دولت ایران کە خود را دوست دیرینە کردهای عراق حساب می‌کند و هر از چند گاهی با اعلام آن در رسانەهای داخلی، از زبان مفسران و مسئولین گوناگون بدان می‌نازد، با برافروختە شدن جنگ میان دولت عراق و اقلیم،در میان افکار عمومی کردها به این وجهە ضربە سختی وارد خواهد شد، کە این بە معنای از دست دادن موقعیتی استراتژیکی است کە در چندین دهە گذشتە به طورجدی در منطقە روی آن حساب بازکردەاست. بویژە اینکە چنین درگیری‌ای در منطقە کرکوک رخ خواهد داد کە در آن اتحادیە میهنی (دوست نزدیک ایران) دست بالا را دارد و نیروی اصلی است.
درواقع استراتژیست‌های مشاور مسعود بارزانی با طرح امر رفراندوم و دمیدن در آتش احساسات ناسیونالیستی مردم کردستان، در شرایطی کە از هر سو اقلیم در آتش سوزان بحران‌های جدی می‌سوزد، پاتکی بود بە طرف مقابل برای بسیج و تجهیز نیروی خودی و انداختن گوی آتش و نگرانی در جبهە مقابل.
البتە رفراندوم کماکان با مشکلات بسیار جدی از جملە با عدم تفاهم ملی در سطح اقلیم روبرو است. عدم استقبال جدی از آن در مناطق تحت کنترل اتحادیە میهنی و جنبش گوران، از جملە نشانەهای جدی این عدم تفاهم ملی است. اما این مانع از آن نمی‌شود کە رفراندوم برگزار نشود و شاهد تأثیرات معین سیاسی آن بر جمهوری اسلامی نباشیم.
بی‌گمان جمهوری اسلامی در شرایطی کە به‌عنوان یک ابرقدرت منطقەای در خاورمیانه در حال پیشروی و تثبیت موقعیت خود است، برافروختن آتش چنین شیطنتی را در مرزهای غربی خود نمی‌پذیرد، اما هم‌زمان، از امکانات قابل ملاحظەای برای مقابلە با آن‌هم بهرەمند نیست و بروز عصبیت‌های سیاسی در موضع‌گیری‌های اخیر مسئولین و ارگان‌های عالی آن را باید در همین امر جستجو کرد.
واقعیت این است کە مسعود بارزانی کاملاً نمی‌داند بە کجا می‌رود، او در یک وضعیت پریشان قرار دارد، اما با طرح رفراندوم، قدرت ایران در منطقە و بویژە در عراق و اقلیم را بە چالش کشیدە است. او همانند رقبای ایران نمی‌خواهد جمهوری اسلامی برندە نهائی پایان جنگ با داعش باشد. برندەای کە با خود یک دولت مرکزی قدرتمندتر در عراق را سر کار خواهد آورد و موقعیت ‘پ کا کا’ را کە در مرزهای شمال غربی اقلیم با ایران مستقرند (به‌عنوان رقیب مهم پارتی) مستحکم‌تر خواهد ساخت. او با رفراندوم، چشم امید بە جذب نیروهای هرچە بیشتری بە طرف خود از جبهە رقبای ایران در سطح منطقە و جهانی دوختە است.
اما آیا علاوە بە اسرائیل و عربستان، کشورهای دیگر حاضرند بار دیگر وارد یک جنگ نیابتی دیگر در منطقە شوند و سرمایە و امکانات خود را در آن بە باد دهند؟ ظاهراً دیپلماسی رسمی غرب (بویژە آمریکا) و نیز دولت ترکیە از چنین وضعیت نوینی حذر دارند.
با این حساب، راە بە کجا خواهد رسید؟
—————
زیرنویس:
١ـ بستن مرزها هم برای کردستان ایران و دیگر استان‌های مرزی گران تمام خواهد شد. با توجە بە بیکاری گستردە در سطح استان کردستان و وابستگی اقشار وسیعی از مردم بە شغل کولبری و تجارت در نواحی مرزی، بستن مرزها تنش‌های جدیدی را در این استان‌های رقم خواهد زد. مورد اخیر قیام مردم بانە در اعتراض بە قتل دو کولبر کە چندین روز به طول انجامید، از نمونەهای مهم و غیرقابل‌اغماض است.
