زوال عقل یا دمنس یک اصطلاح رایج برای چندین بیماری مرتبط است که منجر به کوچک شدن تدریجی سلول های عصبی و از دست دادن عملکرد مغز می شود. از دست دادن حافظه و بیماری آلزایمر رایج‌ترین نوع زوال عقل، دو نمونه از این بیماری هستند. زوال عقل به طور کلی شامل کاهش تدریجی مهارت های حافظه، تفکر و استدلال می شوند. زوال عقل غیرقابل درمان است و با گذشت زمان بدتر می شود. پیشگیری می تواند از بروز زوال عقل در بسیاری از افراد جلوگیری کرده یا آن را به تاخیر بیندازد. به گزارش سازمان جهانی بهداشت تعداد افرادی که به زوال عقل مبتلا میشوند تا سال ۲۰۵۰ میلادی سه برابر و به ۱۵۲ میلیون نفر خواهد رسید.
مطالعات نشان می دهد که زوال عقل و بیماری آلزایمر، ناشی از ترکیب عوامل ژنتیکی، محیطی و سبک زندگی از جمله رژیم غذایی و تغذیه است. بر اساس تحقیقات انجام شده بیماری هایی مثل فشارخون بالا، بیماری قلبی، دیابت و چاقی ممکن است باعث افت حافظه شود و این غالبا تحت تاثیر غذاهایی است که می خوریم. داشتن تغذیه خوب و خوردن غذاهای سالم به کاهش خطر زوال عقل و بیماری آلزایمر در سنین بالا و دوره سالمندی کمک می کند.
تحقیقا ت نشان می دهد که بین آنچه می خوریم و خطر ابتلا به زوال عقل ارتباط وجود دارد. برخی غذاهای خاص علائم التهاب را افزایش یا کاهش می دهند. التهاب پاسخ سیستم ایمنی بدن به محرک خارجی است. التهاب دارای دو نوع حاد و مزمن است. التهاب حاد، در پاسخ به آسیب یا عفونت به سرعت ایجاد شده و باعث افزایش جریان خون در ناحیه آسیب دیده می شود، گلبول های سفید برای بازسازی بافت آسیب دیده وارد عمل میشوند. التهاب حاد با بهبود زخم از بین می رود. در صورتیکه التهاب مزمن ضعیف است و درمدت طولانی و به تدریج در طی ماه ها و سال ها بوجود می آید. التهاب مزمن علل مختلفی چون سبک زندگی، رژیم غذایی و… دارد. با گذشت زمان، التهاب مزمن میتواند ابتلابه بیماری های جدی را افزایش دهد.
افزایش سن، سیستم ایمنی بدن را به تدریج ضعیف کرده و شرایطی پیش التهابی ایجاد می کند که می تواند خطر ابتلا به بیماری های مزمن، از جمله زوال عقل را افزایش دهد. سندرم آزادسازی سیتوکین‌های التهابی زمانی رخ می‌دهد که تعداد زیادی از گلبول‌های سفید تحریک و فعال شده باشد، چرا که سیتوکین‌ها در واقع، به سلولهای ایمنی علامت می‌دهند تا به محل عفونت حمله‌ور شوند. علاوه بر آن، سیتوکین‌ها سلولهای ایمنی را تحریک کرده و سبب افزایش بیشترترشح سیتوکین ها می شوند. این فرآیند ایمونوسنس نامیده می شود.
فاکتور نوروتروفیک مغز درحفظ بقا و تمایز سلولهای سیستم عصبی نقش مهمی دارد. سیتوکین های التهابی باعث کاهش فاکتورنوروتروفیک مغز وافزایش ترشح استرس اکسیداتیو میشوند و خطر زوال عقل را افزایش می دهند. استرس اکسیداتیو بر اثر از بین رفتن تعادل بین آنتی‌اکسیدان‌ها و رادیکال‌های آزاد در بدن ایجاد می‌شود.
یک تحقیق جدید یونانی نگاه دقیق تری به این موضوع داشته است. دراین مطالعه پژوهشگران، ۱۰۵۹ نفربا میانگین سنی ۷۱ سال را بمدت بالای ۳ سال دنبال کردند.۴۰ در صد ازشرکت کنندگان دراین تحقیق مرد بودند. افراد مبتلا به زوال عقل در شروع مطالعه حذف شدند. متخصصان تغذیه فهرستی از ۴۵ نوع غذای مختلف را در شاخص التهابی تهیه کرده اند. طبقه بندی انواع مختلف غذا در این شاخص بر اساس یافته های مطالعات قبلی در مورد سطوح سایتوکین های پیش التهابی و ضد التهابی برای انواع مختلف غذا بود، سطوح بالاتر در این شاخص نشان دهنده رژیم غذایی پیش التهابی است. تک تک شرکت کنندگان در این مطالعه٬ بر اساس امتیازات در این شاخص به سه گروه کم٬ متوسط و زیاد تقسیم شدند محققان دریافتند افرادی که در بالاترین رده این شاخص قرارداشتند، سه برابر بیشتر از افرادی که در پایین‌ترین دسته قرار داشتند، در معرض خطر شروع ابتلا به زوال عقل بودند. به ازای هر واحد افزایش در شاخص التهابی، بروز زوال عقل ۲۱ درصد افزایش یافت. تجزیه و تحلیل همچنین نشان داد که یک رابطه دوزپاسخ احتمالی وجود دارد٬ به این معنی که با افزایش مقدار این شاخص، احتمال ابتلا به بیماری نیزافزایش پیدا میکند.
در این مطالعه کسانی که رژیم غذایی ضد التهابی داشتند، سبزیجات، فیبر و ماهی بیشتری مصرف کردند. التهاب آورترین غذاها شامل گوشت قرمز، گوشت فرآوری شده، الکل و شکر بود. تحقیقات قبلی همچنین نشان داده است که شیرین کننده های غیر مغذی (مانند آسپارتام) با شکستن سد خونی مغزی با سکته مغزی و افزایش خطر زوال عقل مرتبط هستند.
ایمونوسنس بعد از ۴۰ سالگی شروع می شود. این مطالعه نشان داد که عوامل رژیم غذایی ممکن است تاثیرات پیشگیرانه بر خطر ابتلا به زوال عقل داشته باشد.
منابع
- World Health Organization. https://www.who.int/news/item/07-12-2017-dementia-number-of-people-affected-to-triple-in-next-30-years
- Healthcareassociates. https://healthcareassociates.com/7-foods-that-can-fight-dementia-and-alzheimers-disease/#:~:text=Olive%20oil%2C%20flax%20seeds%2C%20and,to%20achieve%20good%20brain%20health
- Rakel D. Inflammatory diet, immunosenescence, and dementia. Commentary in Practice Update. Published November 22, 2021. www.practiceupdate.com
- Lattanzio F, Carboni L, Carretta D, Rimondini R, Candeletti S, Romualdi P. Human apolipoprotein E4 modulates the expression of Pin1, Sirtuin 1, and Presenilin 1 in brain regions of targeted replacement apoE mice. Neuroscience. 2014;256:360-369. doi:10.1016/j.neuroscience.2013.10.017 DOI
- Galle S, Licher S, Milders M, et al. Plasma Brain-Derived Neurotropic Factor Levels Are Associated with Aging and Smoking But Not with Future Dementia in the Rotterdam Study. J Alzheimers Dis. 2021;80(3):1139-1149. doi:10.3233/JAD-200371 DOI
- Ng TKS, Ho CSH, Tam WWS, Kua EH, Ho RC. Decreased Serum Brain-Derived Neurotrophic Factor (BDNF) Levels in Patients with Alzheimer’s Disease (AD): A Systematic Review and Meta-Analysis. Int J Mol Sci. 2019;20(2):257. Published 2019 Jan 10. doi:10.3390/ijms20020257 DOI
- Charisis S, Ntanasi E, Yannakoulia M, et al. Diet Inflammatory Index and Dementia Incidence: A Population-Based Study published online ahead of print, 2021 Nov 10. Neurology. 2021;10.1212/WNL.0000000000012973. doi:10.1212/WNL.0000000000012973 DOI
- Pase MP, Himali JJ, Beiser AS, et al. Sugar- and Artificially Sweetened Beverages and the Risks of Incident Stroke and Dementia: A Prospective Cohort Study. Stroke. 2017;48(5):1139-1146. DOI: 10.1161/STROKEAHA.116.016027 DOI
