پیشکش به:
نسرین ستوده،وکیل و تلاشگر برابر حقوقی در بند
خدیجه مقدم برنده جایزه حقوق بشر در آلمان
گزارش شکاف جنسیتی در سال ۲۰۱۱، که مجمع جهانی اقتصاد آن را بر اساس اطلاعات دریافتی و بررسی های کارشناسانه تهیه و تدوین می نماید، منتشر شد. این گزارش یکی از مهمترین و کاربردیترین گزارشها در سطح جهانی است که در سال ۲۰۱۱ با بررسی وضعیت ۱۳۵ کشور جهان، میزان نابرابری بین زنان و مردان را مشخص ساخته و راهحلهای مناسبی برای کم کردن شکاف جنسیتی بین زنان و مردان ارائه داده است.
در این گزارش ایران در رتبه ۱۲۵ از ۱۳۵ کشور مورد بررسی، قرار گرفته است. (ایران درسال ۲۰۱۰ در بین ۱۳۴ کشور رتبه ۱۲۳، سال ۲۰۰۹ در بین ۱۳۲ کشور رتبه ۱۲۸، در سال ۲۰۰۸ در بین ۱۳۰ کشور رتبه ۱۱۶، در سال ۲۰۰۷ در بین ۱۲۸ کشور مورد بررسی در رتبه ۱۱۸ و در سال ۲۰۰۶ در بین ۱۱۵ کشور در رتبه ۱۰۸ قرار داشت.)
یافتههای این گزارش نشان میدهد که هیچ کشوری در دنیا وجود ندارد که شکاف جنسیتی در آن بهطور کامل از بین رفته باشد و فقط کشورهای اروپای شمالی به موفقیتهایی در به حداقل
رسانیدن شکافهای جنسیتی دست یافتهاند.
در گزارش سال ۲۰۱۱ ایسلند توانست همچون سال ۲۰۱۰، با تحقق شاخص های مورد نظر، در رتبه اول قرار گیرد. نروژ که در سال ۲۰۱۰ رتبه دوم را در اختیار گرفته بود با حفظ شاخص ها در رتبه دوم قرار گرفت و فنلاند توانست رتبه سوم را از آن خود نماید. سوئد نیز در رتبه چهارم قرار گرفت. در این گزارش همچون سال گذشته، چهار کشور اسکاندیناوی در چهار رتبه اول تا چهارم قرار دارند.
بر اساس آمار منتشر شده،ایسلند توانسته بیش از۸۵ درصد(در سال ۲۰۱۰ بیش از ۸۴ درصد ودر سال ۲۰۰۹، ۸۲ درصد) از عوامل ایجاد شکاف جنسیتی، در داخل کشور خود را از بین ببرد. کشورهای نروژ، فنلاند، سوئد،ایرلند، نیوزیلند، دانمارک، فیلیپین، لستو، سوئیس، ۹ کشوری هستند که به ترتیب بعد از ایسلند قرار دارند و توانستهاند جایگاههای دوم تا دهم این رتبهبندی را به خود اختصاص دهند. ده رتبه آخر جدول نیز متعلق به کشورهای، نپال، عمان، بنین، مراکش، کوته دلووریو، عربستان سعودی، مالی، پاکستان، چاد و یمن می باشد.
فیلیپین تنها کشور آسیایی است که در ردیف ده کشور اول جهان و در رتبه ۸ قرار دارد. افریقای جنوبی،که در سال ۲۰۰۸ در رتبه ۲۲قرار داشت، در سال ۲۰۰۹ به رتبه ششم ارتقاء یافت که در سال ۲۰۰۹ ، نخستین کشور افریقایی پیشرو در زمینه از بین بردن شکاف جنسیتی لقب گرفته بود. آفریقای جنوبی با ۶ رتبه تنزل به رتبه ۱۲ در سال ۲۰۱۰ وبا دو رتبه تنزل در سال ۲۰۱۱ در رده ۱۴ قرار گرفت. ایران در میان ۱۳۵ کشور مورد بررسی در رده ۱۲۵ جای گرفته وبا یک رتبه ارتفاء،بالاتر از آخرین ده کشور جهان می باشد.در سال ۲۰۰۸،ایران با کسب رتبه ۱۱۶ در میان ۱۳۰ کشور، تنها ۴ رتبه با آخرین ده کشور جهان فاصله داشت.
جدول شکاف جنسیتی در بیست کشور جهان
مجمع جهانی اقتصاد هدف از مقایسه میزان برابری زنان و مردان در این ۱۳۵ کشور را روشن کردن نقاط قوت و ضعف آنها در این حوزه برای آگاهی دولتهایشان و نیز ایجاد امکان سیاستگذاری و برنامهریزی براساس تجربیات کشورهای موفق در زمینه از بین بردن شکاف جنسیتی اعلام کرده است. این گزارش تلاش دارد، با ارائه آمار و اطلاعات مقایسهای بین دو جنس در محورهای اقتصادی، آموزشی، بهداشتی و سیاسی، در نهایت جهان را به شرایط برابری جنسیتی بین زنان و مردان رهنمون سازد و از این راه به شکاف و تبعیضی که بر کیفیت زندگی نیمی از جمعیت جهان اثر گذاشته خاتمه دهد.
در این گزارش با اشاره به توانمندی بالقوه و نقش کلیدی زنان در خروج جهان از بحران اقتصادی آمده است کشورهای ایسلند ، نروژ و فنلاند همچنان در صدر جدول شاخص مبارزه با تبعیض جنسیتی در جهان قرار دارند و نام کشورهای پاکستان ، چاد و یمن در قعر این جدول به چشم می خورد .
در این گزارش وضعیت یکصد و سی وپنج کشور جهان از لحاظ تقسیم عادلانه و برابر درآمدها ، منابع و فرصتها میان زن و مرد مورد بررسی قرار گرفته است .
در تحولی چشمگیر نام کشورهای فیلیپین در آسیا و لسوتو در افریقا ، از جمله ده کشور نخست این جدول قرار گرفته است .
امریکا از رده نوزدهم در جدول سال گذشته ، امسال به رده هفدهم رسیده است در حالیکه نام فرانسه ، به ویژه به علت عملکرد ضعیف در واگذاری قدرت سیاسی به زنان با دو رتبه تنزل، (فرانسه سال گذشته نیزبیش از بیست و پنج پله سقوط کرده بود) در رده چهل وهشتم جدول امسال قرار گرفته است .
نام بسیاری از کشورهای بزرگ و پیشرفته اقتصادی جهان نیز در قعر این جدول به چشم می خورد .
ژاپن در رده نود و هشتم و چین در رده شصت و یکم جدول شاخص مبارزه با تبعیض میان زن و مرد قرار دارد.
جایگاه انگلیس در جدول امسال تغییرنمود و جایگاه این کشور با دو رتبه تنزل به جایگاه هفدهم سقوط نمود، ولی نام آلمان با دو رتبه صعود در رده یازدهم جدول قرار گرفته است.
به موجب این گزارش کشورهای اسکاندیناوی از لحاظ شکاف سطح حقوق و دستمزد میان زن و مرد ، در پایین ترین سطح قرار دارند و برای زنان فرصتهای فراوانی در جهت تصاحب سمتهای ریاستی فراهم آمده است .
مجمع جهانی اقتصاد اعلام کرد کاهش تبعیض میان زن و مرد در عرصه اشتغال ، نیرو محرکه اصلی رشد اقتصاد اروپا در یک دهه گذشته بوده است.
این گزارش بر مبنای چهار مشخصه به شرح زیر تهیه گردیده است.
(شاخص های بررسی- شکاف جنسیتی در سال ۲۰۱۱)
۱- مشارکت و فرصت های اقتصادی بر اساس دستمزد ،سطح مشارکت و دستیابی به اشتغال با مهارت های بالا
Economic Participation and Opportunity
۲- امکان و دستیابی به آموزش از سطوح ابتدائی تا سطوح متوسطه
Educational Attainment
۳- توانمندی سیاسی بر اساس مشارکت و حضور در ساختارهای سیاسی و تصمیم گیرنده قدرت
Health and Survival Subindex
۴- بهداشت و امید به زندگی با لحاظ نمودن نسبت جنسی
Political Empowerment
همانگونه که اشاره گردید، این گزارش شکاف جنسیتی را با چهار شاخص:
دسترسی اقتصادی،آموزشی، بهداشتی و سیاسی، میسنجد و به این ترتیب، چشماندازی ملی از وضعیت اعمال نگرشهای مربوط به جنسیت در هر کشور بهدست میدهد. شاخصهای چهارگانه دسترسی به فرصتها و مشارکت اقتصادی، دسترسی به آموزش، دسترسی به بهداشت و سلامت،و توانمندی سیاسی زنان هریک دارای زیرشاخههایی هستند که مجموعاً در ۱۴ محوربه آن پرداخته شده است.
امتیاز شاخص کل ایران به میزان ۰.۵۸۹ در سال ۲۰۱۱ این کشور را در رتبه ۱۲۵ از ۱۳۵ کشور مورد بررسی قرار داده است.نمودار خطی از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۱ بیانگر کمترین تغییری در برطرف نمودن شکاف جنسیتی در این کشور بوده است.
۱- مشارکت و فرصت های اقتصادی بر اساس دستمزد ،سطح مشارکت و دستیابی به اشتغال با مهارت های بالا.
۲- امکان و دستیابی به آموزش از سطوح ابتدائی تا سطوح متوسطه
۳- توانمندی سیاسی بر اساس مشارکت و حضور در ساختارهای سیاسی و تصمیم گیرنده قدرت
۴– بهداشت و امید به زندگی با لحاظ نمودن نسبت جنسی
جزئیات بررسی شاخص های شکاف جنسی در ایران در سال ۲۰۱۱
اطلاعات مربوط به نابرابری جنسی در ایران بشرح جدول زیر می باشد:
از مقایسه جداول مربوط به سال ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ ،نتایج زیر را می توان استنتاج نمود.
۱- در حوزه اقتصادی رتبه ۱۲۵ در سال ۲۰۱۰، تغییری ننموده است(با توجه به تغییر شاخص ها،کاهش شکاف جنسیتی)
۱-الف: تغییررتبه در مشارکت نیروی کار(رتبه ۱۲۱در سال ۲۰۱۰ و رتبه ۱۲۲ در سال ۲۰۱۱)
۱-ب:کسب رتبه ۹۶ در پرداخت برابر برای کار مشابه در سال ۲۰۱۱(در سال ۲۰۱۰ رتبه ایران،۹۷ بود.)
۱-ج:صعود رتبه در درآمد به دلار از ۱۲۱ در سال ۲۰۱۰ به رتبه ۱۱۴ در سال ۲۰۱۱(کاهش شکاف جنسیتی)
۱-د: حضور زنان در مقامات مدیریتی و قانونگزاری تغییری ننموده است رتبه ۱۰۲ در سال ۲۰۱۰(کاهش شکاف جنسیتی)
۱-ر:ثابت بودن رتبه در کارگران فنی و حرفه ای ۹۸ در سال های ۲۰۱۱ و۲۰۱۰(کاهش شکاف جنسیتی)
از بررسی شاخص های فوق و با توجه به تغییرات به عمل آمده درنرخ نمونه متوسط که در سال ۲۰۱۰ به میزان ۰.۵۹۰ و در سال ۲۰۱۱ به ۵۸۸کاهش یافته است،ارتقاء رتبه در این شاخص نه بدلیل عملکرد حکومت اسلامی،بلکه بدلیل تغییرات نرخ نمونه متوسط بوده است.
۲- تغییر در رتبه حوزه آموزشی،هم با با توجه به تغییر نرخ متوسطاز ۰.۹۲۹ در سال ۲۰۱۰ ،به ۰.۹۲۸ در سال ۲۰۱۱ و هم چنین تنزل رتبه از ۹۶ در سال ۲۰۱۰ به ۱۰۵ در سال ۲۰۱۱(در این شاخص با افزایش مضاعف شکاف جنسیتی مواجه هستیم)
۳-تنزل رتبه در حوزه سلامت و بهداشت از رتبه ۸۳ در سال ۲۰۱۰ به ۸۵ در سال ۲۰۱۱ (افزایش شکاف جنسیتی).ضمن اینکه نرخ متوسط نیز از ۰.۹۵۵ در سال ۲۰۱۰ به ۰.۹۵۶در سال ۲۰۱۱افزایش یافته است.
۴-تنزل رتبه در حوزه توانمندی و مشارکت سیاسی از رتبه ۱۲۹ در سال ۲۰۱۰ ،به رتبه ۱۳۰ در سال ۲۰۱۱(افزایش شکاف جنسیتی).این افزایش نیز مربوط به تغییر نرخ متوسط شاخص بوده که از۰.۱۷۹ در سال ۲۰۱۰، به ۰.۱۸۵ در سال ۲۰۱۱ افزایش یافته است.
اطلاعات و نمودار شکاف جنسیتی در ۵ سال گذشته مربوط به نابرابری جنسی در ایران بشرح زیر می باشد:
جزئیات بررسی شاخص های شکاف جنسی در ایران در سال ۲۰۰۹
جزئیات بررسی شاخص های شکاف جنسی در ایران در سال ۲۰۰۸
اطلاعات مربوط به نابرابری جنسی در ایران بشرح جدول زیر می باشد.
جزئیات بررسی شاخص های شکاف جنسی در ایران در سال ۲۰۰۷
اطلاعات مربوط به نابرابری جنسی در ایران بشرح جدول زیر می باشد.
این جدول در سال ۲۰۰۶ بشرح زیر بود:
به موجب این گزارش افزایش برابری جنسیتی بین زنان و مردان به افزایش صرفه جویی در هزینه های خانوار و تغییر الگوی هزینه منجر خواهد شد که در نهایت به نفع بخشهایی همچون مواد غذایی ، مراقبتهای بهداشتی ، آموزش ،مراقبت از کودک و امور مالی منجر می گردد .
نتایج حاصل از اطلاعات این جدولها نشاندهنده آن است که در سرتاسر جهان، تلاش برای کاهش یا بستن شکاف جنسیتی مخصوصاً در شاخصهای دسترسی به آموزش و بهداشت و سلامت وجود دارد. درحالیکه در ۱۳۴ کشور مورد بررسی بیش از ۵.۵ میلیارد نفر از جمعیت جهان زندگی میکنند، زنان درصد کمی از پست های سیاسی ارشد جوامع مختلف دنیا را در اختیار دارند.
در دو منطقه اقیانوسیه و ۱۵ کشور اتحادیه اروپا، بطور میانگین ۷۵-۸۰ درصد موارد شکاف جنسیتی بسته شده و امریکای شمالی، اروپای غربی و امریکای لاتین هم، با بستن بطورمیانگین حدود ۶۵-۷۰ درصد از موارد شکاف جنسیتی در کشورهایشان، در جهت کاهش شکاف های جنسیتی گام بر می دارند. آسیا، کشورهای زیر خط صحرای افریقا و خاورمیانه آخرین مناطقی هستند که تلاش میکنند اقدامات مؤثری برای بستن شکاف جنسیتی انجام دهند. در کشورهای خاورمیانه، حدود نیمی از موارد شکاف جنسیتی بسته شده و این وضعیت بدین معناست که زنان در این کشورها فقط به نیمی از فرصتها و منابع برای رسیدن به برابری با مردان دسترسی دارند.
چهار کشور اروپای شمالی شامل ، ایسلند (۱)، نروژ (۲)، ، فنلاند (۳) و سوئد (۴) پیشروان غلبه بر شکاف جنسیتی بین زنان و مرداناند. هرچند هنوز هیچ کشوری نتوانسته بهطور کامل به برابری جنسیتی دست یابد،ایسلند و دیگر کشورهای اروپای شمالی توانستهاند بیش از ۸۰ درصد این شکافها را از بین ببرند. این کشورها موقعیت مناسبی برای ارائه پیشنهادهای اجرایی به سایر کشورهای جهان دارند.
دراین کشورها، توانمندسازی سیاسی زنان نیز با موفقیت همراه بوده است.این کشورها، تنها کشورهائی در جهان هستند که در آن زنان و مردان به تعداد مساوی در مشاغل وزارتی و مجلس حضور دارند. در نروژ، فنلاند، ایسلند، و دانمارک، زنان یکسوم سمتهای وزارت و نمایندگی مجلس را دارا هستند. کشورهای اروپای شمالی پیشینه خوبی در توانمندی سیاسی زنان دارند.
کشورهای این منطقه همچنین در شاخص دسترسی به فرصتها و مشارکت اقتصادی نیز پیشرو هستند و از این جهت در بین ۲۰ کشور برتر جهان جای گرفتهاند. در این کشورها، زنان اکثر مشاغل حرفهای و تکنیکی را به خود اختصاص دادهاند و یکسوم کارمندان عالیرتبه، قانونگذاران و مدیران ارشد در کشورهای اروپای شمالی زن هستند.
همانگونه که بدان اشاره گردید،ایران در شاخص دسترسی به فرصتها و مشارکت اقتصادی، با کسب رتبه ۱۲۵ از بین ۱۳۵ کشور، در جایگاه خوبی نیست و در تمامی شاخص ها، نسبت زنان به مردان حتی به نصف نیز نمیرسد..
ایران گرچه در سال ۲۰۱۰ توانسته بود در شاخص دسترسی به آموزش کمی قویتر از شاخصهای دیگر ظاهر شود، اما رتبه ۱۰۵ جهانی در سال ۲۰۱۱ پیشرفت بزرگی محسوب نمیشود. البته این رتبه در مقایسه با برخی کشورهای همسایه و حتی منطقه میتواند قابل توجه باشد. رتبه ایران در نسبت ثبتنام زنان به مردان در آموزش متوسطه در جهان یک است که این رتبه میتواند نویددهنده گسترش آموزش متوسطه در میان زنان ایرانی در مقایسه با مردان باشد. البته باید توجه داشت که افزایش میزان باسوادی زنان نسبت به مردان، تنها معلول برنامهریزیهای خاص دولت نبوده است.
همانگونه که از اطلاعات جدول بالا برمیآید، ایران در شاخص توانمندی سیاسی زنان وضعیت قابل توجه و مناسبی ندارد. کسب دو امتیاز صفر در زیرشاخه سالهای ریاست زنان در مشاغل ریاستجمهوری و نخستوزیری و همچنین کسب امتیازضعیف ۰۳/۰ در زیرشاخه میزان حضور زنان در مجالس قانونگذاری به کسب رتبه ۱۳۰ در جهان در شاخص توانمندی سیاسی زنان انجامیده است.
این شاخص نشان میدهد که وجود موانع بسیار برای بهکارگیری زنان در مشاغل سیاسی و ارشد حکومتی میتواند تأثیر بسیاری در گسترش شکاف جنسیتی بین زنان و مردان داشته باشد. به گواه نتایج این گزارش، به استثنای ایران، بقیه کشورهای ضعیف در شاخص توانمندی سیاسی زنان، تلاشهای خوبی در جهت تقویت این شاخص از خود نشان دادهاند. درحالیکه ایران، با وضعیت کاملاً نابرابر زنان که در زیرشاخه سالهای ریاست زنان در مشاغل وزارتی آشکار است، حتی گام کوچکی در راه ظرفیتسازی برای پذیرش حضور زنان در مشاغل ارشد دولتی برنداشته است.
در مجموع ایران، با کسب رتبه جهانی ۱۲۵ در بین ۱۳۵ کشور مورد بررسی، بههیچوجه وضعیت مطلوبی در برابری جنسیتی ندارد. کشور افریقایی موریتانی، که جزو ۱۰ کشور فقیر دنیاست و قدرت قابل توجهی به لحاظ اقتصادی و سیاسی در جهان ندارد، توانسته در برابری جنسیتی بین زنان و مردان در مرتبهای بالاتر از ایران قرار گیرد. به عبارت دیگر، ایران با یمن بهعنوان ضعیفترین کشور این گزارش فقط ۱۱ رتبه فاصله دارد.
این گزارش یکبار دیگر بر تحقق برابر حقوقی زنان بر مردان برای پیشرفت و توسعه تاکید دارد.
پایان
منبع آمار و اطلاعات:سایت فروم جهانی اقتصاد
http://www.weforum.org/issues/global-gender-gap
نمودارهای این مطلب از بخش گزارش مربوط به ایران(در سایت بالا) استخراج و ترجمه گردیده است.
