گزارش شکاف جنسیتی در سال ۲۰۱۲، که مجمع اقتصاد جهانی آن را بر اساس اطلاعات دریافتی و بررسی های کارشناسانه تهیه و تدوین می نماید، منتشر شد. این گزارش یکی از مهم‌ترین و کاربردیترین گزارشها در سطح جهان است که در سال ۲۰۱۲ با بررسی وضعیت ۱۳۵ کشور جهان، میزان نابرابری بین زنان و مردان را مشخص ساخته و راه‌حلهای مناسبی برای کم کردن شکاف جنسیتی بین زنان و مردان ارائه داده است.
در این گزارش ایران در رتبه ۱۲۷ از ۱۳۵ کشور مورد بررسی قرار گرفته است. (ایران درسال ۲۰۱۱،در بین ۱۳۵ کشور رتبه ۱۲۵،در سال 2010 در بین ۱۳۴ کشور رتبه ۱۲۳، سال ۲۰۰۹در بین ۱۳۲ کشور رتبه ۱۲۸، در سال 2008در بین ۱۳۰ کشور رتبه ۱۱۶، در سال ۲۰۰۷ در بین ۱۲۸ کشور مورد بررسی در رتبه ۱۱۸ و در سال ۲۰۰۶ در بین ۱۱۵ کشور در رتبه ۱۰۸ قرار داشت.)
یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد که هیچ کشوری در دنیا وجود ندارد که شکاف جنسیتی در آن به‌طور کامل از بین رفته باشد و فقط کشورهای اروپای شمالی به موفقیت‌هایی در به حداقل رسانیدن شکافهای جنسیتی دست یافته‌اند.
در گزارش سال ۲۰۱۲ ایسلند توانست همچون سال ۲۰۱۰، و ۲۰۱۱ با تحقق شاخص های مورد نظر، در رتبه اول قرار گیرد. فنلاند که در سال ۲۰۱۱ رتبه سوم را کسب کرده بود،با افزایش شاخص ها توانست در سال ۲۰۱۲ به رتبه دوم ارتقاءیابد ونروژ که در سال ۲۰۱۱ رتبه دوم را در اختیار گرفته بود، در رتبه سوم قرار گرفت. سوئد نیز هم چون سال گذشته در رتبه چهارم قرار گرفت.در این گزارش همچون سال گذشته، چهار کشور اسکاندیناوی در چهار رتبه اول تا چهارم قرار دارند.
بر اساس آمار منتشر شده،ایسلند توانسته بیش از۸۶ درصد (در سال ۲۰۱۱،بیش از ۸۵ درصد، ۲۰۱۰ بیش از ۸۴ درصد ودر سال ۲۰۰۹، ۸۲ درصد) از عوامل ایجاد شکاف جنسیتی، در داخل کشور خود را از بین ببرد. کشورهای فنلاند، نروژ، سوئد،ایرلند، نیوزیلند، دانمارک، فیلیپین، نیکاراگوئه، سوئیس، ۹ کشوری هستند که به ترتیب بعد از ایسلند قرار دارند و توانسته‌اند جایگاه‌های دوم تا دهم این رتبه‌بندی را به خود اختصاص دهند. ده رتبه آخر جدول نیز متعلق به کشورهای، مصر،ایران، مالی، مراکش، ساحل عاج، عربستان سعودی، سوریه، چاد، پاکستان و یمن می باشد.
فیلیپین تنها کشور آسیایی است که در ردیف ده کشور اول جهان و در رتبه ۸ قرار دارد. نیکاراگوئه نیز تنها کشور از منطقه آمریکای لاتین بوده که توانسته با کسب رتبه دهم،در
میان ده کشور اول جهان قرار گیرد. (این کشور در سال ۲۰۱۱ در رتبه ۲۷ قرار داشت). ایران در میان ۱۳۵ کشور مورد بررسی در رتبه ۱۲۷ جای گرفته وبادو رتبه تنزل،در میان آخرین ده کشور جهان می باشد.در سال ۲۰۰۸،ایران با کسب رتبه ۱۱۶ در میان ۱۳۰ کشور، تنها ۴ رتبه با آخرین ده کشور جهان فاصله داشت.
مجمع جهانی اقتصاد هدف از مقایسه میزان برابری زنان و مردان در این ۱۳۵ کشور را روشن کردن نقاط قوت و ضعف آنها در این حوزه برای آگاهی دولت‌هایشان و نیز ایجاد امکان سیاستگذاری و برنامه‌ریزی براساس تجربیات کشورهای موفق در زمینه از بین بردن شکاف جنسیتی اعلام کرده است. این گزارش تلاش دارد، با ارائه آمار و اطلاعات مقایسه‌ای بین دو جنس در محورهای اقتصادی، آموزشی، بهداشتی و سیاسی، در نهایت جهان را به شرایط برابری جنسیتی بین زنان و مردان رهنمون سازد و از این راه به شکاف و تبعیضی که بر کیفیت زندگی نیمی از جمعیت جهان اثر گذاشته خاتمه دهد.
در این گزارش با اشاره به توانمندی بالقوه و نقش کلیدی زنان در خروج جهان از بحران اقتصادی آمده است کشورهای ایسلند،و فنلاند و نروژ و سوئد همچنان در صدر جدول شاخص مبارزه با تبعیض جنسیتی در جهان قرار دارند و نام کشورهای چاد، پاکستان ، یمن در قعر این جدول به چشم می خورد .
در این گزارش وضعیت یکصد و سی وپنج کشور جهان از لحاظ تقسیم عادلانه و برابر درآمدها ، منابع و فرصتها میان زنان و مردان مورد بررسی قرار گرفته است .
امریکا از رده هفدهم در جدول سال گذشته، امسال به رده بیست و دوم تنزل یافته است، در حالیکه فرانسه به ویژه به علت عملکرد ضعیف در واگذاری قدرت سیاسی به زنان بایازده رتبه تنزل، (فرانسه سال گذشته نیزسقوط کرده بود) در رده پنجاه و هفتم جدول امسال قرار گرفته است.
نام بسیاری از کشورهای بزرگ و توسعه یافته جهان نیز در قعر این جدول به چشم می خورد.
ژاپن در رده صو و یک و چین در رده شصت و نهم جدول شاخص مبارزه با تبعیض میان زنان با مردان قرار دارد.
جایگاه انگلیس در جدول امسال نیز تغییرنمود و جایگاه این کشور با دو رتبه تنزل به جایگاه نوزدهم تزل یافت، وآلمان نیز با دو رتبه نزول در رده سیزدهم جدول قرار گرفته است. کشور هلند با افزایش چهار رتبه نسبت به سال قبل،رتبه یازدهم را از آن خود نمود.
به موجب این گزارش کشورهای اسکاندیناوی از لحاظ شکاف سطح حقوق و دستمزد میان زن و مرد ، در پایین ترین سطح قرار دارند و برای زنان فرصتهای فراوانی در جهت تصاحب سمتهای ریاستی فراهم آمده است .
مجمع اقتصاد جهانی کشورهای مورد مطالعه را در شش گروه خاورمیانه و شمال آفریقا، آسیا و اقیانوس آرام، جنوب آفریقا، اروپا و آسیای میانه، آمریکای لاتین و امریکای شمالی دسته‌بندی کرده است. در این میان کشورهای گروه خاورمیانه و شمال آفریقا کمترین پیشرفت را در زمینه پرکردن شکاف جنسیتی داشته‌اند.
این گزارش بر مبنای چهار مشخصه به شرح زیر تهیه گردیده است.
(شاخص های بررسی- شکاف جنسیتی در سال ۲۰۱۱)
۱- مشارکت و فرصت های اقتصادی بر اساس دستمزد ،سطح مشارکت و دستیابی به اشتغال با مهارت های بالا
Economic Participation and Opportunity
۲- امکان و دستیابی به آموزش از سطوح ابتدائی تا سطوح متوسطه
Educational Attainment
۳- توانمندی سیاسی بر اساس مشارکت و حضور در ساختارهای سیاسی و تصمیم گیرنده قدرت
Health and Survival Subindex
۴- بهداشت و امید به زندگی با لحاظ نمودن نسبت جنسی
Political Empowerment
همانگونه که اشاره گردید، این گزارش شکاف جنسیتی را با چهار شاخص:
دسترسی اقتصادی،آموزشی، بهداشتی و سیاسی، می‌سنجد و به این ترتیب، چشم‌اندازی ملی از وضعیت اعمال نگرش‌های مربوط به جنسیت در هر کشور به‌دست می‌دهد. شاخص‌های چهارگانه دسترسی به فرصتها و مشارکت اقتصادی، دسترسی به آموزش، دسترسی به بهداشت و سلامت،و توانمندی سیاسی زنان هریک دارای زیرشاخه‌هایی هستند که مجموعاً در ۱۴ محوربه آن پرداخته شده است.
امتیاز شاخص کل ایران به میزان ۰.۵۹۳ در سال ۲۰۱۲ این کشور را در رتبه ۱۲۷ از ۱۳۵ کشور مورد بررسی قرار داده است.نمودار خطی از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۲ بیانگر کمترین تغییری در برطرف نمودن شکاف جنسیتی در این کشور بوده است.
۱- مشارکت و فرصت های اقتصادی بر اساس دستمزد ،سطح مشارکت و دستیابی به اشتغال با مهارت های بالا.رتبه کل ۱۲۵ از ۱۳۵ کشور
این شاخص شامل محورهای زیر می باشد:
الف:مشارکت نیروی کار،رتبه ۱۲۲، ۳۳% زنان،۶۶% مردان
ب:پرداخت مزد برابر برای کار مشابه،رتبه۸۷،درآمد زنان نسبت به مردان ۶۳%
ج: درآمد به دلار رتبه ۱۳۰،زنان ۳.۹۱۲$،مردان۱۸.۸۳۴$
د:حضور زنان در مدیریت و قانونگزاری،رتبه۹۷، ۱۳% زنان و ۸۷% مردان
ر:نیروهای فنی و حرفه ای،رتبه۹۷، ۳۳% زنان و ۶۷% مردان
۲- امکان و دستیابی به آموزش از سطوح ابتدائی تا سطوح متوسطه،رتبه کل ۱۰۱
این شاخص شامل محورهای زیر می باشد:
الف: نرخ با سوادی رتبه ۱۰۰، ۸۱% زنان و ۸۹% مردان
ب: ثبت نام در آموزش ابتدائی(مرحله اول)،۱۰۰% دختران، ۹۹% پسران
ج: ثبت نام در آموزش دوره راهنمائی(مرحله دوم)،رتبه ۱۱۷، ۸۰% دختران،۹۲% پسران
د: ثبت نام در آموزش متوسطه(مرحله سوم)،۴۳% دختران،۴۳% پسران
۳- بهداشت و امید به زندگی با لحاظ نمودن نسبت جنسی شامل محورهای زیر می باشد:
الف: نسبت جنسی در بدو تولد(زن/مرد)،نامشخص
ب:امید به زندگی(استانداردهای جهانی)زنان ۶۲ سال و مردان۶۰ سال،رتبه ۹۱
۴- توانمندی سیاسی بر اساس مشارکت و حضور در ساختارهای سیاسی و تصمیم گیرنده قدرت
این شاخص شامل محورهای زیر می باشد:رتبه کل ۱۲۶
الف: زنان در مجلس،رتبه ۱۲۵، ۳% زنان،۹۷% مردان
ب: زنان در حوزه وزارتی رتبه ۱۰۲، ۹% زنان،۹۱% مردان
ج: سالهای ریاست زنان در دولت (در ۵۰ سال گذشته)، رتبه ۵۸، ۵۰ سال فقط مردان جزئیات بیشتری که مجمع اقتصاد جهانی درباره ایران منتشر کرده، نشان می‌دهد که شمار زنان بیکار در ایران حدود دو برابر مردان است.
همچنین بر اساس این گزارش ۱۷ درصد زنان ایران در سنین پایین یعنی قبل از ۱۹ سالگی ازدواج می‌کنند که این درصد میان زنان بیش از مردان است.
این جدول در سال ۲۰۰۶ بشرح زیر بود:
به موجب این گزارش افزایش برابری جنسیتی بین زنان و مردان به افزایش صرفه جویی در هزینه های خانوار و تغییر الگوی هزینه منجر خواهد شد که در نهایت به نفع بخشهایی همچون مواد غذایی ، مراقبتهای بهداشتی ، آموزش ،مراقبت از کودک و امور مالی منجر می گردد .
نتایج حاصل از اطلاعات این جدول‌ها نشان‌دهنده آن است که در سرتاسر جهان، تلاش برای کاهش یا بستن شکاف جنسیتی مخصوصاً در شاخص‌های دسترسی به آموزش و بهداشت و سلامت وجود دارد. درحالی‌که در ۱۳۵ کشور مورد بررسی بیش از ۵.۵ میلیارد نفر از جمعیت جهان زندگی می‌کنند، زنان درصد کمی از پست های سیاسی ارشد جوامع مختلف دنیا را در اختیار دارند.
در دو منطقه اقیانوسیه و ۱۵ کشور اتحادیه اروپا، بطور میانگین ۷۵-۸۰ درصد موارد شکاف جنسیتی بسته شده و امریکای شمالی، اروپای غربی و امریکای لاتین هم، با بستن بطورمیانگین حدود ۶۵-۷۰ درصد از موارد شکاف جنسیتی در کشورهایشان، در جهت کاهش شکاف های جنسیتی گام بر می دارند. آسیا، کشورهای زیر خط صحرای افریقا و خاورمیانه آخرین مناطقی هستند که تلاش می‌کنند اقدامات مؤثری برای بستن شکاف جنسیتی انجام دهند. در کشورهای خاورمیانه، حدود نیمی از موارد شکاف جنسیتی بسته شده و این وضعیت بدین معناست که زنان در این کشورها فقط به نیمی از فرصتها و منابع برای رسیدن به برابری با مردان دسترسی دارند.
چهار کشور اروپای شمالی شامل ، ایسلند (۱)، فنلاند (۲)، نروژ، (۳) و سوئد (۴) پیشروان غلبه بر شکاف جنسیتی بین زنان و مردان می باشند. هرچند هنوز هیچ کشوری نتوانسته به‌طور کامل به برابری جنسیتی دست یابد،ایسلند و دیگر کشورهای اروپای شمالی توانسته‌اند بیش از ۸۶ درصد این شکا ف‌ها را از بین ببرند. این کشورها موقعیت مناسبی برای ارائه پیشنهادهای اجرایی به سایر کشورهای جهان دارند.
دراین کشورها، توانمندسازی سیاسی زنان نیز با موفقیت همراه بوده است.این کشورها، تنها کشورهائی در جهان هستند که در آن زنان و مردان به تعداد مساوی در مشاغل وزارتی و مجلس حضور دارند. در نروژ، فنلاند، ایسلند، و دانمارک، زنان یک‌سوم سمتهای وزارت و نمایندگی مجلس را دارا هستند. کشورهای اروپای شمالی پیشینه خوبی در توانمندی سیاسی زنان دارند.
کشورهای این منطقه همچنین در شاخص دسترسی به فرصتها و مشارکت اقتصادی نیز پیشرو هستند و از این جهت در بین ۲۰ کشور برتر جهان جای گرفته‌اند. در این کشورها، زنان اکثر مشاغل حرفه‌ای و تکنیکی را به خود اختصاص داده‌اند و یک‌سوم کارمندان عالی‌رتبه، قانونگذاران و مدیران ارشد در کشورهای اروپای شمالی زن هستند.
همانگونه که بدان اشاره گردید،ایران در شاخص دسترسی به فرصتها و مشارکت اقتصادی، با کسب رتبه ۱۳۰ از بین ۱۳۵ کشور، در جایگاه خوبی نیست و در تمامی شاخص ها، نسبت زنان به مردان حتی به نصف نیز نمی‌رسد..
ایران گرچه در سال ۲۰۱۰ توانسته بود در شاخص دسترسی به آموزش کمی قوی‌تر از شاخص‌های دیگر ظاهر شود، اما رتبه ۱۰۱ جهانی در سال ۲۰۱۲ پیشرفت بزرگی محسوب نمیشود. البته این رتبه در مقایسه با برخی کشورهای همسایه و حتی منطقه می‌تواند قابل توجه باشد. رتبه ایران در نسبت ثبت‌نام زنان به مردان در آموزش متوسطه در جهان یک است که این رتبه می‌تواند نویددهنده گسترش آموزش متوسطه در میان زنان ایرانی در مقایسه با مردان باشد. البته باید توجه داشت که افزایش میزان باسوادی زنان نسبت به مردان، تنها معلول برنامه‌ریزی‌های خاص دولت نبوده است.
همانگونه که از اطلاعات جدول بالا برمی‌آید، ایران در شاخص توانمندی سیاسی زنان وضعیت قابل توجه و مناسبی ندارد. کسب دو امتیاز صفر در زیرشاخه سالهای ریاست زنان در مشاغل ریاست‌جمهوری و نخست‌وزیری و همچنین کسب امتیازضعیف ۰۳/۰ در زیرشاخه میزان حضور زنان در مجالس قانونگذاری به کسب رتبه ۱۲۶ در جهان در شاخص توانمندی سیاسی زنان انجامیده است.
این شاخص نشان می‌دهد که وجود موانع بسیار برای به‌کارگیری زنان در مشاغل سیاسی و ارشد حکومتی می‌تواند تأثیر بسیاری در گسترش شکاف جنسیتی بین زنان و مردان داشته باشد. به گواه نتایج این گزارش، به استثنای ایران، بقیه کشورهای ضعیف در شاخص توانمندی سیاسی زنان، تلاش‌های خوبی در جهت تقویت این شاخص از خود نشان داده‌اند. درحالی‌که ایران، با وضعیت کاملاً نابرابر زنان که در زیرشاخه سالهای ریاست زنان در مشاغل وزارتی آشکار است، حتی گام کوچکی در راه ظرفیت‌سازی برای پذیرش حضور زنان در مشاغل ارشد دولتی برنداشته است.
در مجموع ایران، با کسب رتبه جهانی ۱۲۷ در بین ۱۳۵ کشور مورد بررسی، به‌هیچ‌وجه وضعیت مطلوبی در برابری جنسیتی ندارد. کشور افریقایی موریتانی، که جزو ۱۰ کشور فقیر دنیاست و قدرت قابل توجهی به لحاظ اقتصادی و سیاسی در جهان ندارد، توانسته در برابری جنسیتی بین زنان و مردان در مرتبه‌ای بالاتر از ایران قرار گیرد. به عبارت دیگر، ایران با یمن به‌عنوان ضعیف‌ترین کشور این گزارش فقط ۸ رتبه فاصله دارد.
این گزارش یکبار دیگر بر تحقق برابر حقوقی زنان بر مردان برای پیشرفت و توسعه تاکید دارد.
پایان
منبع آمار و اطلاعات:سایت فروم جهانی اقتصاد
http://www.weforum.org/issues/global-gender-gap
نمودارهای این مطلب از بخش گزارش مربوط به ایران(در سایت بالا) استخراج و ترجمه گردیده است.
