نگاهش پر از نفرت و انزجار است، انگار می خواهد خشم تمام سال های بدبختی را یک باره بیرون بریزد، اما دستانش توان بالا آمدن ندارد، تمام بدنش می لرزد و اشک آرام آرام روی گونه اش سرازیر می شود، از این که دیگران درباره اش حرف می زنند، از این که هر روز یک طرح و قانون تازه تصویب می شود و او همچنان در منجلاب بدبختی غوطه می خورد ، متنفر است. چگونه می تواند خود را از این باتلاق بیرون کشد ؟
انگار همین دیروزبود که با هزار امید و آرزو لباس سپید عروسی را پوشید و تاج گلی بر سرگذاشت وخود را سپرد به دستان ماهر عذری خانم آرایشگر تا به صورتش ، رنگ و لعابی دهد و با هلهله دوستان و آشنایان و غرق در رویاهای دور و درازش راهی خانه بخت شود، اما …
حالا او دیگر آن دختر معصوم ۱۳ ساله نیست که دلهره شب عروسی رهایش نمی کرد، ۱۵ سال از آن روزها گذشته و او نام زن خیابانی را با خود یدک می کشد، وقتی با شوهرش به تهران آمد تا به قول او در ناز و نعمت زندگی کند هیچ فکر نمی کرد این مار خوش خط و خال زندگی او را به کام نیستی بکشاند، خیلی زود فهمید اعتیاد یعنی چه، شوهر معتاد چگونه شوهری است ، زندگی در فقر، نداری و شب ها با شکم گرسنه خوابیدن چه حال و هوایی دارد.
اولین باری که یک ماشین آخرین مدل جلوی پایش ترمز کرد، نمی دانست باید چکار کند، اما حالا خوب می داند، او حالا دوست ندارد در مورد وام اشتغال زنان خیابانی و گذراندن دوران بازپروری حرف بزند، برای او که سال ها است این نام را یدک می کشد بازپروری و برگشتن به آغوش گرم خانواده معنایی ندارد، اصلا کدام خانواده ، او که جز یک شوهر معتاد خانواده دیگری ندارد
وام خود اشتغالی زنان خیابانی
اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۳۳ بود که مدیر کل دفتر آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی اعلام کرد، زنان خیابانی که دوران بازپروری را بگذرانند وام اشتغال می گیرند. البته این طرح از ۲ سال قبل به طور آزمایشی شروع شده بود و زنان خیابانی که در این مدت به حرفه آموزی در مراکز بهزیستی پرداخته اند وام خود اشتغالی دریافت کردند.
مبلغ این وام بین یک تا ۳ میلیون تومان اعلام شده است، اما سوال اینجاست که سازمان بهزیستی چقدر نیرو دارد که بتواند این زنان را زیر نظر گرفته و از بازگشت آنها به زندگی عادی مطمئن شود و بعد چنین وامی را در اختیار آنها قرار دهد، حتی ۲۰۰ زن خیابانی که تحت بازپروی بهزیستی قرار گرفته اند و وام خود اشتغالی را دریافت کرده اند نیز معلوم نیست که برای باز پرداخت وام مجبور به بازگشت نشده باشند.
این در حالی است که آمارها از افزایش ۱۰ تا ۱۵ درصدی زنان خیابانی یاد می کند، البته آمار رسمی تعداد زنان خیابانی را ۴ هزار نفر اعلام کرده که این آمار مربوط به سال ۸۳ است و سازمان بهزیستی هنوز آمار جدیدی از این زنان اعلام نکرده است.
سازمان بهزیستی اعلام کرده است که برای نگهداری زنان خیابانی ۱۷ مرکز در استان های مختلف کشور راه اندازی شده است و البته در برخی از استان ها نیز به دلیل این که ساماندهی زنان خیابانی را غیر اخلاقی می دانند با مخالفت های شدید مانع از راه اندازی این مراکز شده اند.
برای اطمینان خاطر وام خود اشتغالی به کارفرمایان داده می شود
اما معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی در گفتگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری مهر در باره طرح ساماندهی زنان خیابانی و اعطای وام به این افراد می گوید: طی آخرین تصمیم سازمان بهزیستی و برای اطمینان خاطر وام خود اشتغالی به کارفرمایان تعلق می گیرد و در شرایط ویژه ای وام مستقیما به زنان خیابانی داده خواهد شد.
دکتر سید حسن علم الهدایی می افزاید: زنانی که در مراکز بازپروی بهزیستی دوران بازپروری خود را که از ۶ ماه تا ۲ سال در نظر گرفته شده بگذرانند و کاملا ثابت شود که این افراد از اعمال گذشته خود دست کشیده و به زندگی عادی روی آورده اند به کارگاه ها و کارخانه های مختلف برای کار معرفی می شوند که وام در نظر گرفته شده به کارفرما داده می شود تا این افراد را به کار گیرد.
وی خاطر نشان می کند: دوران بازپروری این زنان نیز دورانی است که باید به آن توجه شود چرا که اغلب این زنان در دوران بازپروری با مشکلات ویژه روحی و روانی مواجه می شوند ، آنها احساس می کنند که تحقیر شده اند و لذا فشارهای روحی و روانی زیادی را متحمل می شوند، به همین دلیل و فقط برای این منظور که ما مطمئن شویم بعد از این دوران افراد دوباره به شرایط قبلی خود بازنمی گردند به جای پرداخت وام به زنان این وام را به کارفرما می دهیم.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی ضمن اشاره به پیگیری وضعیت زنان خیابانی توسط بهزیستی می گوید: این زنان بعد از گذراندن دوران بازپروری و مشغول به کار شدن رها نمی شوند و توسط مددکاران بهزیستی وضعیت آنها همواره کنترل می شود، حتی ما تلاش می کنیم آنها را به خانواده هایشان بازگردانده و در صورت فراهم بودن شرایط آنها را به تشکیل زندگی مجدد ترغیب می کنیم.
وی در خصوص طرح اولیه بهزیستی و اعطای وام به زنان خیابانی تصریح می کند: متاسفانه این طرح به صورت نادرستی مطرح شد، تا حدی که سازمان بهزیستی را به ترویج فساد محکوم کردند ، در حالی که از همان ابتدا هم ما عنوان کرده بودیم به زنان این وام تعلق می گیرد که دوران بازپروری را بگذرانند، البته بعد از بررسی های لازم تصمیم بر این شد که وام به کارفرما داده شود تا اشتغالزایی صورت گیرد.
دکتر علم الهدایی در خصوص تعداد زنانی که تحت پوشش این برنامه قرار گرفته اند اظهار بی اطلاعی می کند و می افزاید: آمار دقیقی ازتعداد این زنان در دست ندارم، شاید در حدود ۲۰۰ نفر تحت پوشش این طرح در ۳۰ مرکز کشور قرار گرفته اند.
همیشه علت ها نادیده گرفته می شوند
این در حالی است که رئیس انجمن مددکاری ایران در این باره می گوید: اعطای وام به زنان خیابانی طرحی است که هیچ پشتوانه مالی ندارد، ضمن این که چنین وعده و وعید هایی نمی تواند در حل معضل زنان خیابانی به جامعه ما کمکی بکند.
دکتر مصطفی اقلیما می افزاید: دادن وام به زن خیابانی که هیچ شغلی ندارد چطور صورت خواهد گرفت، در بسیاری از موارد سازمان بهزیستی به دختران خیابانی که بعد از مدتی از مرکز نگهداری بهزیستی مرخص می شوند ۵۰۰ هزار تومان وام برای اجاره مسکن می دهد که این مبلغ هیچ دردی از آنها دوا نمی کند.
وی تصریح می کند: متاسفانه سازمان بهزیستی هیچ گاه به علت ها فکر نمی کند، زن خیابانی یک معلول است، ما باید به علت های به وجود آورنده او توجه کنیم ، زنی که شوهرش فوت کرده و حالا برای پرداخت هزینه های زندگی با مشکل مواجه است، چطور می تواند به زندگی عادی بازگردد، یک میلیون و ۳ میلیون چه دردی از او که باید هزینه زندگی را بپردازد و کرایه خانه بدهد دوا خواهد کرد، آن هم با شرایطی که خانواده های دارای سرپرست در زیر خط فقر زندگی می کنند، جایگاه زن خیابانی کجاست.
دکتر اقلیما خاطر نشان می کند: سازمان بهزیستی چقدر بودجه دارد که بتواند تمام زنان خیابانی را تحت پوشش این طرح قرار دهد، چقدر خوب بود که چنین بودجه هایی صرف کارهای بنیادین تری می شد تا علت هایی چون عدم اشتغال ، نداشتن مسکن و فقر از بین برود تا معلول هایی چون زنان خیابانی و دختران فراری به وجود نیاید.
وی می افزاید: متاسفانه پرداختن به حواشی است که همیشه ما را از اصل مطلب دور می کند، معضل زنان خیابانی هم مثل معضل اعتیاد است، در بر اندازی معضل اعتیاد چقدر موفق بوده ایم که حالا بخواهیم در جمع آوری زنان خیابانی و جلوگیری از رشد روز افزون آنها موفق باشیم، شاید سازمان بهزیستی بتواند ۲۰ نفر از این زنان را تحت پوشش قرار دهد و یا حتی ۲۰۰ نفر را اما شرایط کنونی جامعه خود عامل موثری در افزایش تعداد این افراد است ، با شرایط باید چه کنیم؟!
رییس انجمن مددکاری ایران همچنین با تاکید بر شناسایی علتها در حل آسیبهای اجتماعی می گوید : زنان خیابانی دو دسته اند ، گروهی که به دلیل مشکلاتی مانند اعتیاد همسر ، فقر اقتصادی و ناداری به این منجلاب کشیده شده اند و دسته ای دیگر زنانی که در باندهای مافیایی کار می کنند و به شکار دختران و زنان جوان می پردازند ، قطعا برخورد با این دو دسته باید متفاوت باشد .
معضلات اجتماعی: وعده ها و شعارهایی که عملی نمی شوند
اما چندی پیش مدیر کل بهزیستی استان تهران نسبت به افزایش زنان خیابانی مبتلا به اعتیاد تزریقی و بیماری های مقاربتی مانند ایدز هشدار داد، متاسفانه بخش قابل توجهی از این زنان به صورت پنهانی و در قالب خانه های تیمی اقدام به آلوده کردن افراد جامعه می کنند، این در حالی است که آمار دقیقی از این افراد در دست نیست، ضمن این که بسیاری از این افراد پس از دستگیری و گذراندن دوران بازپروی مجددا به کار قبلی خود روی آورده و همین امر باعث می شود که آمار زنان خیابانی رشد روز افزونی داشته باشد.
معضل زنان خیابانی معضل تازه ای نیست ، سازمان بهزیستی هم هر از گاهی طرح و برنامه ای را برای سامان دهی این زنان اعلام می کند در حالی که این طرح و برنامه ها به مرور زمان غیر کاربردی می نمایند، آن هم به این دلیل که ریشه ها و علت های به وجود آورنده معضلات هیچ گاه مورد توجه قرار نمی گیرند.
اعلام این موضوع که به زنان خیابانی وام اعطا می شود فقط به این منظور که آنها برای گرفتن وام هم که شده خود را معرفی کنند، چندان موفق نبود، چرا که این طرح از پایه و اساس با مشکلات زیادی رو به رو بود تا جایی که مسوولان سازمان بهزیستی را بر آن داشت، طرح فوق را تغییر داده و به منظور اشتغالزایی برای این افراد وام را به کارفرمایان اعطا کنند.
آنچه سازمانهای حمایتی مانند بهزیستی باید به آن اهتمام کنند ارائه طرح های کارشناسانه با رویکرد حذف علتهاست ، چیزی که خلا آن در این سازمان بخوبی احساس می شود و به جای مبارزه با علت های پدید آورنده آسیب ها ، با هدر دادن بودجه فقط به معلول توجه می کنند .
