خبر کشف گنج بزرگ ذخایر انرژی در سواحل بلوچستان در دریای عمان توسط خبرگزاری های ایران از جمله خبرگزاری فارس (١)، یادآور حیقت تلخ و دردآور سرزمینی است که بر طبق تخمین و ارزیابی های علمی کارشناسان دنیا، عظیم ترین منابع زیر زمینی جهان را در عمق سینه داغ دیده خویش جای داده است، آن هم در حالی که مردمان صاحب آن سرزمین با فقر مطلق و سرکوب و تحقیر روزگار نداری خویش را نسل اندر نسل سپری می کنند. بر طبق گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس گنج کشف شده در سواحل بلوچستان معادل کل ذخایر نفت و گاز سراسر کشور می باشد. اگر چه خبر اکتشاف این منابع عظیم استراتژیکی انرژی توسط ناصر کشاورز مجری طرح این اکتشاف، برای کارشناسان تازگی ندارد، ولی خبرگزاری های جمهوری اسلامی آن را با آب و تاب گزارش داده اند. وجود منابع عظیم و بسیار غنی نفتی، گازی و معادن دیگر نظیر طلا، آهن، مس و اورانیوم، کرمیت، سنگ مرمر، منگنز و غیره در بلوچستان ایران و پاکستان و افغانستان توسط محققین علمی و کارشناسان انرژی های نهفته زیر زمینی گزارش شده است.
بر اساس گزارشات منابع موثق بین المللی، سرزمین بلوچستان و سواحل آن از جاسک در غرب تا کراچی در شرق ثروتمندترین و غنی ترین منطقه در جهان می باشد. بر اساس گمانه زنی ها و تخمین های موجود در فوروم نظامی ـ استراتژیک ارتش پاکستان (٢)، حدود شش تریلیون (تریلیارد) بشکه ذخایر نفتی در بلوچستان ممکن است وجود داشته باشد که از ذخایر تمام دنیا بالاتر است. اگر این تخمین تائید نشده، حقیقت داشته باشد، در آن صورت ثروت بلوچستان افسانه ای و غیر قابل مقایسه حتی با ثروتمندترین مناطق جهان خواهد بود. اگرچه دولت پاکستان به دلایل سیاسی و مجادله با گروههای استقلال طلب بلوچ تمایلی به پذیرش این امر از منظر رسمی و آمار انرژی بین المللی ندارد. دولت پاکستان تحقیقات و اکتشاف منابع زیر زمینی بلوچستان را به دلیل شورش های گسترده و مسلحانه گروه های مختلف مسلح جدائی طلب بلوچ متوقف کرده است. ذخایر زیر زمینی بلوچستان از جمله نفت، گاز، طلا، مس، نقره، اورانیوم، سنگ مرمر و ذغال سنگ، یکی از بزرگترین منابع درآمد برای کشور ١٨٠ میلیونی پاکستان در طی نیم قرن اخیر بوده است. این در حالیست که بلوچستان پاکستان، علیرغم استخراج معادن عظیم زیرزمینی آن توسط حکومت آن کشور، فقیر ترین و عقب افتاده ترین ایالت در پاکستان می باشد، همانگونه که بلوچستان ایران نیز عامدانه و جابرانه توسط حکومت های قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی فقیر، عقب مانده و “محتاج” نگه داشته شده است. بر طبق گزارشات مندرجه (٣) در آینده ای نه چندان دور بلوچستان داغترین و پرمناقشه ترین نقطه جهان برای “فتوحات نفتی” خواهد بود.
سوای تخمین وجود شش تریلیون بشکه نفت، دیگر منابع زیر زمینی تائید شده از منظر رسمی در بلوچستان، از جمله کشف اخیر در سواحل بلوچستان در دریای عمان، آن را در صدر غنی ترین مناطق دنیا قرار می دهد. بر طبق گزارش روزنامه خراسان جنوبی (۴) “استان سیستان و بلوچستان از جمله استان هایی است که روی کمربند کانی کشور قرار گرفته است و استعداد فراوانی در زمینه معادن دارد اما این ثروت خدادادی در غباری از فراموشی است.” علیرغم تبلیغات فراوان دولت های مختلف جمهوری اسلامی در طی ٣۴ سال گذشته، به استثنای برخی از طرح های روبنایی کوچک و متوسط، هیچگونه طرح مهم و استراتژیک برای استخراج معادن بلوچستان در مقیاس صنعتی و کلان صورت نگرفته است. حتی بعضی از طرح های متوسط نظیر معدن مس چهل کوره نصرت آباد نیز با مشکلات عدیده ای رو برو هستند. این در حالی است که تعداد زیادی از اینگونه طرح ها و سرمایه گذاری های کلان در استان های مجاور یعنی خراسان جنوبی، کرمان و هرمزگان به مرحله اجرا در آمده اند، که دلیل بسیار روشن و غیر قابل انکاری می باشد بر اعمال سیاست تبعیض و عدم فقر زدائی در بلوچستان، و مهم تر و غم انگیزتر از آن ـ نگاه امنیتی نظامی مبتنی بر عدم اعتماد و “غیرخودی”. متاسفانه در طی دو دهه اخیر و بخصوص هشت سال گذشته بخش عظیمی از بودجه عمرانی و اشتغال زائی بلوچستان صرف پروژه های کلان امنیتی و نظامی شده اند. تنها پروژه اشتغال زائی در طول بیست سال گذشته در بلوچستان طرح استخدام جوانان بلوچ به بسیج عشایری سپاه پاسداران می باشد که اخیرا ً آغاز شده است. سایت اداره کل تبلیغات اسلامی سیستان و بلوچستان به نقل از استاندار سیستان و بلوچستان نیز به این امر اذعان دارد که “بلوچستان سرزمینی با استعدادهای نهان و محرومیت آشکار است و اینکه قابلیت های منحصر بفرد معدنی این خطه از میهن، شگفت انگیز است”. صد البته اداره کل تبلیغات اسلامی استان صد برابر از سازمان صنایع و معادن استان فعالتر عمل می کند. وانگهی صنعت کشاورزی و ماهیگیری نیز در بلوچستان از پتانسیل بسیار بالایی برخوردار است.
متاسفانه دولت ها همواره از ظرفیت ها، توانمندیها و پتانسیل های بخش های مختلفی معادن، صنعت، کشاورزی و غیره بلوچستان سخن می گویند بدون آنکه قدم های مثبت و کارگشا در راستای توسعه بلوچستان بردارند. دولت های مرکزی در سه رژیم گذشته از توانمند شدن بلوچستان و رشد و خودکفائی آن همواره هراس داشته اند، اگرچه این حقیقت را پنهان نموده اند. اما آنهایی که با بلوچستان آشنائی دارند نیک می دانند که تفکر شوونیستی مرکزگرا و بلوچ ـ هراس مختص جمهوری اسلامی یا منحصر به دولت های مرکزی نبوده و نیست. دقیقا ً همین سیاست تبعیض و محروم نگه داشتن توسط حکومت های قبلی نیز اجرا می شد. چـــــــــــرا؟ این سوالی است که طرفداران رژیم های فعلی و سابق باید به آن جواب بدهند. چرا باید مردم بلوچ، نسل اندر نسل، با آن همه ثروت نهفته در دل سرزمین خویش اینگونه محروم ، تابع و محتاج در فقر و تکدیگری عمر خویش را سپری کنند؟ چــــرا کوچکترین اعتراض و یا حتی سوال با زندان و شکنجه و اعدام در درونمرز و یا چوب تکفیر “اتهام تجزیه طلبی” از ما بهتران، در برونمرز، که خود را قیم دیگران می دانند، روبرو می شود؟ چـــــرا باید تهران و اصفهان و شیراز و مشهد و یزد و کرمان از رفاه نسبی برخوردار باشند در حالیکه مردم بلوچ در فقر مطلق و بینوائی مزمن روزگار سپری کنند؟ چرا نباید بلوچستان از منابع و ظرفیت های سرزمین خود برای فقرزدائی و رفع تبعیضات اقتصادی بهره برداری کند؟ زمان آن فرا رسیده است که هموطنان ما به این امر آگاه شوند: بلوچستان فقیر نیست؛ آن را عامدانه و جابرانه فقیر نگه داشته اند! بلوچستان غنی ترین منابع انرژی و بزرگترین ثروت های جهان را در سینه خود نهفته دارد، و اینک حقیقت گنج نهان بلوچستان عیان است.
مرکز مطالعات بلوچستان ـ لندن
چهارشنبه ٢٩ آذر ١٣٩١
مراجع مستند
١ ـ http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13910927001202
٢ ـ http://forum.pakistanidefence.com/index.php?showtopic=84779
٣ ـ http://weeklypulse.org/details.aspx?contentID=2351&storylist=6
۴ ـ http://www.khorasannews.com/News.aspx?type=1&year=1390&month=12&day=3&id…
