پس از سال ها گفتگو و مذاکرات مدوام میان کشورهای ۱+۵ با ایران، سرانجام روز سه‌شنبه ۱۴ژوئیه ۲۰۱۵ توافق پایانی پرونده هسته ای امضا و اعلام شد. سایت کارانلاین در این زمینه با تعدادی از فعالین سیاسی ایران مصاحبه هایی بصورت کتبی انجام داده است که به مرور انتشار خواهند یافت.
– مذاکره ایران و ۵+۱،بر سر مسئلە هستەای پس از سال ها کشمکش و فراز و فرود سرانجام بە نتیجە رسید و طرفین درپیش از ظهر سە شنبە ١۴ ژوئیە در وین پایتخت اطریش سندی را کە در مورد آن بە توافق رسیدە بودند امضاء کردند. نظر و ارزیابی شما از این توافق چیست، آیا آن را عادلانە و مثبت و بە سود ایران و مردم میدانید یا بە سود حکومت؟
من این توافق را مثبت و بطور نسبی به سود ایران و مردم ارزیابی می کنم. متاسفانه جمهوری اسلامی از بدو پیدایش خود، علاوه بر سیاست های نابخردانه بین المللی و سرکوب داخلی، ملت ایران را درگیر سه پروژه بسیار زیانبار نمود. پروژه گروگان گیری که علاوه بر خدشه دار کردن حیثیت ایران و ایرانی، میلیاردها دلار برای مردم ایران هزینه داشت. در نتیجه زمانی که توافق نامه الجزایر امضاء شد و جمهوری اسلامی جام زهر را سر کشید، به نفع مردم ایران بود. در مورد جنگ نیز سرکشیدن جام زهر توسط آیت الله خمینی موجب شادکامی و سرور ملت خسته از جنگ شد. پروژه هسته ای نیز چیزی جز خسران و زیان میلیاردی برای ایران نداشته. به همین دلیل نوشیدن جام زهر هسته ای توسط جمهوری اسلامی موجب شادی مردم شد. البته پروژه هسته ای بهانه ای بود برای سرکوب و لاپوشانی بی کفایتی گسترده در مدیریت اقتصادی و دستاویزی برای فساد و دزدی و رانت خواری مسئولین حکومتی و عوامل آن. این مردم بودند که هزینه اصلی را می پرداختند.
– اوباما در پی امضای این توافقنامە آن را نشانەای از کامیابی سیاست جدید آمریکا در حل مناقشات بین المللی از طریق سیاسی خواند، این گفتە را تا چە حد دروست میدانید و آیا می شود امضاء توافق حکومت در ایران را نیز نشانەای از یک چرخش در سیاست خارجی دانست یا نە اقدامی است موردی برای خلاصی از یک تنگنا؟
دکترین اوباما که مبتنی بر دیپلماسی و حل مسالمت آمیز تنش های بین المللی می باشد، با مخالفت شدید طرفداران اسرائیل و افراطی های خشونت گرا بخصوص در طیف حزب جمهوری خواهان روبرو شده است. این روش در راستای حل معضل هسته ای ایران کارگشا و عقلانی بود. بعقیده من، علیرغم ادعاهای آیت الله خامنه ای، این گشایش می تواند نقطه عطفی در سیاست خارجی ایران باشد. روحانی و ظریف هر دو بر این نکته تاکید کرده اند. شاید آیت الله خامنه ای و اصولگرایان رانت خوار آن را یک “نرمش قهرمانانه” برای برون رفت از یک بن بست بخصوص تلقی کرده، و با بیشتر از آن مخالفت می کنند. اما روحانی و ظریف می دانند که اتخاذ شیوه تعامل با دنیا و فاصله گرفتن از ذهنیت “دشمن تراشی” پیش شرط توسعه و تعالی کشور می باشد. یا وگرنه اگر این توافق همانند نوشیدن دو جام زهر قبلی یک جام زهر مقطعی باشد، در آنصورت بستر تقابلی و رشد تضاد و تنش و عقب ماندگی نسبی ایران همچنان ادامه خواهد داشت.
– آیا این توافق هسته ای می تواند موجب بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی مردم ایران در کوتاه یا میان مدت شود؟
بطور نسبی یا جزیی می توان اندکی امیدوار بود. زیرا نه تنها تار و پود اقتصاد ایران، بلکه شالوده آن بر اساس سوءمدیریت، ناکارایی، فساد، رانت خواری و اختلاس نهادینه شده بنا شده است. تا زمانی که ساختار اقتصادی ایران از فساد مبرا و شفاف نگردد، تزریق دلارهای نفتی به داخل جیب های بی ته مفسدین کارآمد نخواهد بود. بعنوان مثال در دوران احمدی نژاد نیز بیش از هفصد میلیارد دلار عاید ایران شد. همه ما می دانیم آخر و عاقبت آن همه پول چی شد. متاسفانه صف متقاضیان و منتظران این دلارها بسیار طولانی است. علاو بر مفسدین داخلی، بسیاری دیگر نیز از یمن و عراق گرفته تا لبنان و سوریه چشم به راه دلارهای نفتی ایران هستند.
– روحانی انجام وعدەهای انتخاباتی اش بە مردم را موکول بە بعد از دست یافتن بە این توافق کردە بود، فکر میکنید اینک کە توافق حاصل شدە، او شروع بە وعدەهایی کە بە مردم دادە بود کند؟
روحانی بخشی از نظام است و در نتیجه در برخی از موارد نمی خواهد و در بسیاری از موارد دیگر نمی تواند وعده های انتخاباتی خود را عملی کند. ایشان باید بعنوان چرخ دنده دار یک دستگاه فاسد و غرقه در اختلاس و بی کفایتی عمل کند. ایشان نمی توانند در خارج از ساختار نظام جمهوری اسلامی یا در جهت خلاف آن حرکت کند. البته بعضی از وعده های نه چندان اساسی عملی خواهند شد. اما وفا کردن به همه وعده ها و بخصوص وعده های مهم در راستای شفاف سازی فضای اقتصادی، مبارزه با رانت خواری، آزادی زندانیان سیاسی و احترام به حقوق بشر، رعایت حقوق اقلیت ها و اقوام و کاهش تنش با دنیای بیرونی، در چارچوب ساختار فعلی جمهوری اسلامی میسر شدنی نیست.
– فکر میکنید فضای سیاسی بعد از توافق با پیش از آن بە کدام جهت سمتگیری کند، بە طرف بازشدن یا بستە شدن؟
بهر حال جدال نیروهای آزادیخواه با اقتدارگرایان خودمحور که منافع خود را در حفظ سیستم سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی حاکم می بینند، تشدید خواهد شد. نمی خواهم با استناد به تجربه تلخ ۳۶ ساله جمهوری اسلامی بذر یاس و نومیدی در اذهان هموطنان بپاشم. زیرا معتقدم باید امیدوارانه در مقابل نیروهای ارتجاعی و فاسد ایستادگی کرد. متاسفانه نمی توانم پیش بینی کنم که در این نبرد حق علیه باطل چه کسی در کوتاه مدت پیروز خواهد شد. اما نیک می دانم بدون طرح مطالبات مدنی و درخواست مصرانه از دولت روحانی برای تحقق وعده های انتخاباتی او، پیروزی و باز شدن فضای بسته کنونی امکان پذیر نیست.
– بە نظر شما انجام این توافق تا چە حد میتواند در رفع و بهبود دشواریهای اقتصادی و معضلاتی مانند فقر و بیکاری و شکاف طبقاتی موثر واقع شود و چقدر میتواند راهبرد سیاسی- اقتصادی دولت را متحول و بر جهت گیری آن نقش داشتە باشد؟
همانگونه که اشاره کردم دولت حمدی نژاد بیش از هفصد میلیارد دلار درآمد ارزی داشت. اما در طی هشت سال زمامت وی، فاصله طبقاتی افزایش فاحشی داشت و چپاولگری و فساد همانند سرطان کشنده به کلیه ارکان و ابعاد اقتصاد تسری پیدا کرد و باعث فقر، بیکاری، تورم و رکود اقتصادی شد. کل اقتصاد ایران در حال حاضر از منظر تولید ناخالص داخلی قریب به هزار میلیارد دلار (یک تریلیارد دلار) ارزش دارد و از کشورهایی نظیر عربستان سعودی، سوئد، تایوان، آرژانتین، هلند، لهستان، مالزی، بلژیک، سوئیس در رده بالاتری قرار دارد. اما این یک اقتصاد رانتخوار و دلال منشی است که بطور بسیار یکسویه ای به نفع طبقه حاکم و بر علیه طبقه زحمتکش طرح ریزی شده است و با زور سرنیزه و طناب دار و زندان حفظ می شود. اگر روحانی نتواند ساختار معیوب فعلی و مناسبات اختلاس محور و دلال منشی سودجویانه اقتصاد ایران را متحول کند، در آن صورت نمی توان زیاد امیدوار بود. زیرا بستر بیعدالتی و عوامل فراگسترده فساد و سوءمدیریت مانند متاستازهای (فراپخش های) سرطان مهلک اجازه رشد به اقتصاد ایران را نخواهند داد. اقتصاد را نمی توان از بقیه اجزای بیمار و ناتوان نظام تفکیک نمود. حتی مدل “چینی” فضای سیاسی بسته توام با اقتصاد باز در ساختار جمهوری اسلامی امکان پذیر نیست. در نهایت علیرغم همه این ذکر مصیبت ها، باید بطور واقعگرایانه ای امیدوار بود.
با تشکر از اینکه وقتتان در اختیار سایت کارآنلاین قرار دادید.
