آقای صالح فاضلی، پیرامون ۲ ریه بندان و جمهوری خودمختار کردستان تا کنون نوشته ها و گفته های زیادی دیده و شنیده ایم. آیا با توجه به گذشت این همه سال مسائلی است که تا کنون ناگفته مانده باشد که شما برایمان بازگو کنید.
در مورد واقعیت های تاریخی که در جمهوری کردستان رخ داده بود، خیلی چیزهای ناگفتنی وجود دارد که ما حالا امکان داریم که بخشی از اینها را در نوشته های تاریخ نویسان آذربایجان شوروی یا در تاریخ خود شوروی دوباره ببینیم و این چیزهایی که ناآشنا بود برای ملت کرد، نقش نیروهای خارجی، نقش دولت ها انگلیس، فرانسه، آمریکا و شوروی و نقش دولت شاه در نابود کردن جنبش ملی کردستان. اینها چیزهایی است که ما تازه توانسته ایم این بخش های خارجی را بازیابی بکنیم و ببینیم که چه شرایطی باعث شد که جمهوری خودمختار کردستان زیر فشار خارجی و داخلی نتواند بیشتر از یازده ماه روی قدرت بماند.
واقعیت این است که فشار داخلی خیلی ضعیف تر از فشار خارجی بود. وقتی ما به گوشه هایی از تاریخ شوروی و آذربایجان شوروی نگاه می کنیم معاملات پشت پرده علیه جمهوری کردستان خیلی قوی تر از معاملات داخلی شاه بود، به همین علت به نظر من بازسازی بسیار بیشتری می خواهد که ما با دید بیشتری به این بخش از تاریخ نگاه بکنیم که چرا جمهوری کردستان بیشتر از یازده ماه دوام نیاورد.
ارزیابی تان در رابطه با این حکومت یازده ماهه جمهوری خودمختار کردستان چیست؟
بنابر تجربیات شخصی که من از اول انقلاب بهمن ۵۷ تا حالا دارم و چیزی که امروز ما در داخل جامعه کردستان دیدیم و چیزی که از پدران و مادران خودمان می شنویم، جمهوری کردستان نقطه بسیار مثبتی در تاریخ ملت کرد بود. ملت کرد همیشه با یک نوع حالت افتخار و ارزش به این جمهوری نگاه می کند چون که تنها جمهوری بوده که در آن شرایط، در شرایط بسیار سخت توانسته است که آرامش و دمکراتیزه کردن در جامعه آن روز کردستان پیدا بکند و توانسته زن های کردستان را به عنوان بخش فعال جامعه به کار بیاندازد. چیزی که در تهران و آذربایجان وجود نداشته. در کردستان برای اولین بار جمهوری کردستان توانسته که زن را به عنوان بخش اول جامعه مثل مرد به میدان مبارزه بیاورد. و توانسته است از لحاظ امنیت اجتماعی هم، امنیتی که در تهران و جمهوری آذربایجان وجود نداشته در کردستان برقرار بکند در تمام طول جمهوری کردستان فقط یک نفر بیگناه کشته شده، این در شرایطی بوده که تمام مردم کردستان در آن وقت مسلح بوده اند. یعنی به راستی جمهوری کردستان توانسته واقعیت دمکراتیک خودش را به مردم کردستان و خلق های دیگر ایران نشان بدهد.
همان جوری که صحبت شد حکومت خودمختار کردستان بیش از یازده ماه متاسفانه دوام نیاورد و با حمله نظامی شاه این جمهوری درهم شکست. شما دلایل این شکست را در چه می بینید؟
به نظر من هم دلایل داخلی داشت و هم دلایل خارجی. دلایل داخلی اش این بود که شهید مرحوم قاضی محمد اصلا اعتقاد به نبرد مسلحانه نداشت یعنی در آن شرایط به خاطر این که روحیه بشردوستانه قاضی محمد بسیار بالا بود اعتقاد داست که می تواند به شیوه مذاکره مسئله را حل بکند، که متاسفانه به نظر من در این بخش قاضی محمد یعنی برآورد صحیحی از نقشه شاه و رژیم شاه نداشت. مسئله دیگری هم که بود این بود که در داخل متاسفانه نیروهای وسیعی که از جنبش دفاع می کردند این نیروها مسلح نبودند و هر چند جنبش توده ای بود ولی امکانات لازم نظامی در دست ملت کرد مخصوصاْ طبقه زحمتکش وجود نداشت. دلایل خارجی اش متاسفانه فشار بیش از حد آمریکا، انگلیس و فرانسه از یک طرف و از سوی دیگر ضعف دولت روسیه در قول هایی که به جمهوری کردستان و جمهوری آذربایجان داده بود و تسلیم شدن بی قید و شرط آنها، دلیل های خارجی بودند که این جمهوری نتوانست روی پای خودش بایستد.
سپاسگزارم و تشکر می کنم ضمن این که تبریک این روز بزرگ و تاریخی را به شما و حزب دمکرات کردستان ایران و مردم کردستان ایران برای همگی تان آرزوی بهروزی و شادمانی دارم.
من هم از رادیوی شما و همه دوستانی که به رادیوی شما گوش می کنند تشکر می کنم و به ملت کرد در سرتاسر کردستان این روز تاریخی را تبریک عرض می کنم.
