گویی تاریخ با سیاستمداران حاکم و محکوم سر مزاح دارد. چرخ میگردد و در مسیر خود کمترین توجهی نمیکند که آیا “اصلاح طلب”ند حکومتیان یا “فاشیست” و ضد آزادی.
به نظر می آید که اگر در دوره “اصلاحات” افراد سیاسی قادر به تشکیل احزاب سیاسی نشدند و هنوز هم نشانی از تشکل مدرن این مدعیان آزادی و پیشرفت و مدرنیته در دست نیست در عوض کارگران به سهم خود گام هایی تعیین کننده در جهت تشکیل نهادهای جامعه مدنی برداشته اند. انگار این گام ها چنان استوارند که حتی سردمداران دوران سیاه نامیده شده کنونی، دست در دست چاقوکشان تشکل های ظاهرا کارگری و وابسته به جناح “تشخیص مصلحت طلب” قادر به متوقف کردن آنها نیستند.
“سندیکای واحد“، تشکل کارگران شرکت واحد اتوبوسرانی تهران، حملات شدید وابستگان شورای اسلامی شرکت واحد که در زیر چتر حمایتی حکومتی ها انجام میشد را پشت سر گذاشت. ایستاد و اکنون به پیش میرود. این سندیکای “غیرقانونی” راهی برای حکومتیان و حتی پلیس باقی نگذاشتهاست، الا به رسمیت شناخته شدن توسط آنها.
طبق قانون کار ایران در هر موسسه ای، تنها یک تشکل کارگری اجازه فعالیت و ابراز وجود دارد. طی سالهای پس از انقلاب “شوراهای اسلامی کار” که منصور اسانلو آنها را مشاوران کارفرمایان مینامد شکلگرفتند و رفته رفته به طور کامل در قید وابستگی کامل به دستگاه قدرت حاکم در آمدند. به این ترتیب به شکلی موافق با قانون اسلامی، کارگران از حق تاسیس تشکلهای مستقل خود محروم شدند. حکومت از این نیز فراتر رفت و شوراهای اسلامی کار را زیر سقف “خانه کارگر” برد. برای بنا کردن و اداره “خانه کارگر” به استادانی کمتر از اعضای وزارت اطلاعات اسلامی قناعت نکردند.
طی سالها کمترین حرکت مستقل کارگری با فشار، اخراج از کار، زندان و شکنجه و گاه مرگ پاسخ گرفت. این فشارها اگر نه همیشه با شرکت فعال، در بسیاری موارد دست کم با تایید شوراهای اسلامی کار و خانه کارگر روبرو بود.
سرانجام در سال گذشته طی تماس ها و توافقهای حکومت ایران با سازمانهای جهانی به نظر میرسید که سازمان بین المللی کار در حال به رسمیت شناختن “خانه کارگر” به عنوان نماینده کارگران ایران است. شاید همین نکته قطره آخری بود که کاسه صبر کارگران را سر ریز ساخته و آنان را به واکنش و پایداری برای کسب امکان تاسیس تشکل های مستقل خود واداشت. نامه ای که با محوریت همین خواسته و توسط فعالان کارگری تهیه شده بود در بهارگذشته به امضای هزاران کارگر رسید و به مسئولان ایران و سازمان بین المللی کار تحویل شد. کارگران در این نامه با استناد به مقاوله نامه های بین المللی که جمهوری اسلامی ایران آنها را به رسمیت شناخته است خواستار برخورداری از حق تاسیس تشکل های مستقل خود شدند.
در این راستا کارگران شرکت واحد اتوبوس رانی تهران پرچم دار بودند و همانها هستند که با پتک های خود اولین میخ ها را بر تابوت شوراهای اسلامی کار فرو میکوبند. این کارگران که برای تشکیل مجمع عمومی و انتخاب هیئت مدیره سندیکا تلاش میکردند، همزمان با روز جهانی کارگر سال جاری مورد حمله شدید اعضای شورای اسلامی کار قرار گرفتند. در این حمله منصور اسانلو به شدت مجروح و روانه بیمارستان شد. سرانجام اما هیئت مدیره انتخاب شد و در دو آکسیون در ماههای شهریور و مهر ماه این اتحادیه نشان داد که حمایت اکثریت بزرگ کارگران شرکت واحد را دارا است.
آقای اسانلو رئیس هئیت مدیره میگوید: “الان بیش از هشت هزار از ۱۷ هزار کارگر شرکت واحد رسما عضو سندیکا شده اند و تعداد آنها رو به فزونی است. همچنین در آکسیون شهریور ماه طبق گزارش های خودشان بیش از ۸۵ درصد اتوبوسها شرکت داشتند که نشان از حمایت وسیع از سندیکا دارد”
هفته گذشته، دوشنبه بیست و پنجم مهر ماه سندیکای شرکت واحد برای بازگشت به کار فعالان کارگری اخراج شده و پرداخت حقوق ماه های گذشته به آنها و همچنین برخی خواسته های عام تر به یک حرکت اعتراضی فراخوان داد. شهروند به بهانه این حرکت گفتگویی با آقای منصور اسانلو ترتیب داد که در اینجامیخوانید. از آقای اسانلو که سخاوتمندانه و با صمیمیت وقت خود را در اختیار ما گذاشتند سپاسگزاری میکنیم.
خ ــ ش
آقای منصور اسانلو لطفا درباره سندیکای شرکت واحد توضیح دهید. اکنون در چه وضعیتی قرار دارد؟ آیا همچنان با مشکلات روبرو هستید؟
ــ کمیسیونهای مختلف در حال تشکیل هستند. ما درعین حال کارگاه های آموزشی در رابطه با قانون کار ایران و مقاوله های بین المللی، اعلامیه جهانی حقوق بشر، پیمانهای دسته جمعی، تاریخ جنبش سندیکایی در ایران و… را در دست داریم. به نوعی دوران کودکی را پشت سر گذاشته و وارد دوران بلوغ میشویم.
مشکلات ادامه دارند با اینکه اکثریت کارگران به ما پیوسته اند و هزاران نفر عضو سندیکا شده اند هنوز دستگاه ها از جمله نیروهای انتظامی و بخش هایی از مدیریت ما را به رسمیت نمیشناسند. اینها نمیخواهند بپذیرند از آنجا که هر موکلی حق دارد خود وکیلش را انتخاب کند کارگران نیز بر اساس مقاوله نامه های بین المللی که جمهوری اسلامی ایران آنها را پذیرفته است، حق دارند خود موکل خویش را انتخاب کنند.
البته جالب اینجاست که بسیاری از مسئولان گفت و گو با ما را میپذیرند اما نه به عنوان نمایندگان سندیکا بلکه به عنوان چند نفر منفرد که از سوی کارگران حرف میزنند. خودشان به ما میگویند ” بیایید ما با شما به عنوان چند فرد صحبت میکنیم اما اسم سندیکا را نیاورید.”
این “خودشان” چه کسانی هستند؟
ــ مثلا سردار طلایی، فرمانده سابق نیروهای انتظامی تهران بزرگ و یا مدیران عامل بخش های شرکت واحد.
ما به آنها گوشزد میکنیم که اولا سندیکای شرکت واحد یک سازمان جدید نیست و از سال ۱۳۴۷ وجود دارد و ما آن را عملا نه تاسیس بلکه بازگشایی کرده ایم. دیگر اینکه فعالیت ما به عنوان سندیکا قانونی است و دو وزیر کار قبلی نیز رسما اعلام کرده اند که فعالیت های سندیکایی آزاد است.
دعوای حقوقی موجود چگونه است و پایه بحث شما و آنها بر سر آزادی ها و یا محدودیتهای فعالیت سندیکایی چیست؟
ــ طبق مواد فصل ششم قانون کار جمهوری اسلامی ایران عملا هر نوع فعالیت اتحادیه ای و سندیکایی امکان ناپذیر است. کارگران هر واحد کارگری تنها حق دارند یک تشکل داشته باشند و این تشکل در عمل همان شورای اسلامی کار است. حال واقعیت این است که دو سال پیش اینها در توافقات بین المللی خود پذیرفتند که فصل ششم قانون کار به دلیل تضاد آن با مواد ۷۸ و ۹۸ مقاوله های بین المللی کار باید اصلاحشده و فعالیتهای مستقل کارگری را به رسمیت بشناسد. از سوی دیگر واقعیت این است که تشکل های موجود من درآوردی هستند، نماینده کارگران نیستند و نمیتوانند باشند. اینها بازوهای مشورتی کارفرمایان و مدیران هستند.
سندیکای شرکت واحد اتوبوسرانی تهران چند نفر عضو دارد؟
ــ تاکنون بیش از هشت هزار نفر عضو سندیکا شده اند. اینها جملگی فرم های عضویت پر کرده اند. ما در حال چاپ و صدور کارتهای عضویت هستیم ولی واقعیت این است که ما در عین حال در حال آموزش هستیم. کادر جاافتاده ای که این فعالیتهای اداری را انجام دهد وجود ندارد. کارگران خود کارها را انجام و در عین حال به یکدیگر نیز آموزش میدهند. ما عملا وظیفه پرورش کادر را به عهده داریم و نقطه شروع ما صفر است. استقبال بسیار وسیع است و این گرچه نیرو و انگیزه بخش ما است ولی طبیعتا به سرعت روندهای اداری ما کمک نمیکند. مثلا در جلسات هفتگی ما گاه تا پانصد کارگر شرکت میکنند.
ماجرای این جلسات هفتگی چیست؟
ــ ببینید مجمع عمومی هر سندیکا از جمله تشکل ما طبق روال معینی مثلا هر سال یک بار باید تشکیل شود و عالیترین ارگان تصمیم گیری است. بعد از آن جلسات هئیت مدیره قرار دارند که در مورد ما دست کم هر دو هفته یک بار باید تشکیل شود. پس از آن جلسات کنفرانس است که الان هر هفته از سوی هئیت مدیره دعوت میشود و به کارگران گزارش و بیلان کار میدهد. همین جلسات است که من از آنها نام بردم و در آنها گاه تا پانصد کارگر شرکت میکنند. آنها درباره گزارش ارایه شده توسط هئیت مدیره سئوال میکنند و توضیح میطلبند. این نشستها بسیار خلاق و زنده هستند. دیگر اینکه از آغاز تشکیل تا کنون تعداد شرکت کنندگان در این نشستها سیر صعودی داشته است.
درباره هئیت مدیره بگویید. کی کجا و چگونه تشکیل شد؟
ــ در روز 13 خرداد ۱۳۸۴ ما تشکیل مجمع عمومی را اعلام کردیم. موانع بسیار بر سر راه ما قرار دادند تا جلسه تشکیل نشود اما کارگران با گذشتن از در و دیوار وارد محل جلسه شدند و در آن به اساسنامه و ترکیب هئیت مدیره و بازرسان رای دادند. هئیت مدیره ۱۰ عضو اصلی و ۹ عضو علی البدل دارد. ما سه بازرس اصلی و ۲ بازرس علی البدل انتخاب کردیم. من نیز در اولین جلسه هئیت مدیره به عنوان رئیس هئیت انتخاب شدم.
در کجا این مجمع عمومی برگزار شد؟
ــ ما از ساختمان سندیکای کارگران خباز استفاده کردیم که در نزدیکی میدان توپخانه واقع است. این ساختمان برای بسیاری از کارگران دیگر صنوف نیز شناخته شده است. این ساختمان با پولهای کارگران خباز که ۲ ریال – ۲ریال و 5 ریال – ۵ ریال سالها پیش از انقلاب جمع آوری شده بود خریداری و بازسازی شد. این ساختمان از سال ۱۳۵۸ به این سو عملا به مرکزی برای فعالیتهای کارگری مستقل تبدیل شده است. اکنون کارگران بسیاری دیگر از صنوف در اینجا رفت و آمد دارند و در حال تشکیل هئیت های مؤسس خود هستند. در تاریخ تلاشهای سندیکایی در ایران این دومین بار است که سندیکای کارگران خباز نقش مادر دیگر سندیکاهای دیگر صنوف را بازی میکند و امکانات خود را در اختیار آنها قرار داده است تا شکل بگیرند. بار اول در دهه چهل بزرگانی همچون آقای خرم، آقای صفایی، ابراهیم شهسواری پیشکسوتان جنبش سندیکایی در صنف خباز بودند که پایه این همبستگی کارگری را بنیاد نهادند. خبازان از آن زمانتاکنون بانی این خیر برای جنبش کارگری شده اند.
هنگام تشکیل جلسات ابتدایی سندیکای شرکت واحد از جمله مجمع عمومی که خود شما به آن اشاره کردید درگیری ها، حملات فیزیکی و فشارهای های زیادی گزارش میشد، امروز از این نظر در چه وضعی به سر میبرید؟
ــ خوشبختانه پس از تشکیل مجمع عمومی استقبال چنان وسیع بود که امکان چنین برخوردهایی ستانده شده است. ما در همان زمان شکایاتی را علیه حراستی ها، شورایی ها و خانه کارگری ها تنظیم کردیم و به مراجع قضایی تقدیم کردیم ولی به دلیل پارتی بازی های رایج هنوز این پرونده ها در هیچ دادگاهی به جریان نیافتاده است. این پرونده ها از دادگاه های عمومی به دادگاه های انقلاب رفت و در آنجا نیز هنوز مسئولیت رسیدگی به آنها به هیچ شعبه ای داده نشده است. در حالی این پرونده پا در هوا است که پزشکی قانونی به حق، دریافت پول درمان داده است، شاهدان شهادتهای خود را داده اند، دادیار محترم از محل بازدید کرده و گزارش داده است و … اما این پرونده تاریخی تا امروز به مرحله دادرسی نرسیده است. به هر ترتیب وکلای ما آن را دنبال میکنند.
آیا فشارهای اولیه کاملا از بین رفته اند؟
ــ البته حضور نیروهای اطلاعاتی در جلسات ما کاملا محسوس است. گاه نیز نیروهای امنیتی و انتظامیبه بهانه حفظ امنیت و جلوگیری از حمله به جلسات ، حضور پیدا میکنند که البته در این مواقع برخوردشان خیلی محترمانه است. گاهی افرادی به نام نماینده شهرداری در جلسات حضور پیدا میکنند….
آیا علاوه بر حضور مزاحمت هایی را نیز شاهد هستید؟
ــ خیر. اخیرا همانطور که گفتم حمایت وسیع کارگران امکان برخورد خشن را از آنها ستانده است. اما برخوردهای ظریف تر ادامه دارد که همانا فشار و تهدید به اخراج و اخراج فعالان است. حتما اطلاع دارید که ۱۷ نفر از ما را به دلیل فعالیتهای مان اخراج کرده بودند و تا امروز تنها ۷ یا ۸ نفر به سر کار بازگشته اند.
روابط شما با سازمانهای بین المللی مربوطه چگونه است؟
ــ ما با بسیاری از اتحادیه های کارگری دیگر کشورها و همچنین با سازمان بین المللی کار نامه نگاریهایی داشته ایم. اینها حمایتهای وسیعی از خواسته های ما را به نمایش گذاشته اند. مثلا وقتی که دبیر کل سازمان بین المللی کار به ایران آمد و با آقای خاتمی مذاکراتی داشت طبق اطلاع نزدیک به سی دقیقه از طول گفتگوهای وی به سندیکای ما اختصاص داشت. آنها خواهان بازگشت به کار کارگرانی بودند که به دلیل تلاشهای سندیکایی از کار اخراج شده بودند.
ما در همان روزها در هتل استقلال تهران ملاقاتی با دبیر کل سازمان بین المللی کار داشتیم. این ارتباط در خرداد ماه برقرار شد و تا امروز ادامه داشته است.
سندیکای آ.ث.ژ.ت فرانسه، حمل و نقل انگلیس، سندیکای حمل و نقل ایتالیا و بسیاری دیگر از اتحادیه های کارگری حمایتهای وسیعی از ما کرده اند که ما از هر فرصتی برای تشکر از آنها استفاده میکنیم. شاید بدون این همبستگی جهانی هرگز ما به اینجا که امروز هستیم نمی رسیدیم.
بگذارید کمی به خواسته های محوری شما در اعتراضات اخیرتان بپردازیم.
ــ خواسته اصلی ما امروز آزادی تاسیس اتحادیه ها و سندیکاهای مستقل است. شما نگاه کنید امروز واحدهای بزرگ کارگری در ایران همچون ذوب آهن، صنعت نفت، مس سرچشمه، نبرد اهواز، صنعت حملونقل و … هیچیک از تشکل مستقل برخوردار نیستند. این رشته ها در زیر یوغ کامل حراستی ها و شورایی ها قرار دارند.
بازگشت به کار کارگرانی که به دلیل فعالیت سندیکایی اخراج شده اند و پرداخت حقوق ماه های اخیر به آنها از دیگر خواسته های ما بوده و هست.
در اعتراض اخیر خواسته مشخص دیگری نیز مطرح بود و آن اینکه به نظر ما جمع کردن بلیت مسافران کار راننده نیست این کار استرس بالایی دارد که به استرس های موجود رانندگان افزوده و درصد تصادفات را بالا میبرد و به این ترتیب به امنیت مسافران نیز آسیب میرساند.
دیگر درخواست ما رسمی شدن تمام کارگران قراردادی شرکت واحد پس از یک دوره سه ماهه بود. این خواسته ۴۰۰۰ کارگر را شامل میشود. این تعداد نزدیک به ۲۵ درصد ۱۷ هزار کارگر شرکت واحد را تشکیل میدهد.
افزایش دستمزد به نسبت تورم دیگر خواسته ما بود. چندین مورد کاملا مشخص ظاهرا کوچک اما عملا بسیار مهم جزء خواسته های ما بودند.
شرکت کارگران و رانندگان در دو آکسیون اخیر شما در شهریور و مهر ماه چگونه بود؟
ــ در آکسیون “چراغ های روشن” بیش از ۸۵ درصد رانندگان شرکت کردند و این آماری است که منابع خودشان تایید میکنند. در آکسیون هفته پیش اما به دلائلی که عرض میکنم تنها ۵۵ درصد رانندگان شرکت کردند. دلیل این امر عبارت بود از اینکه به مجرد اعلام آکسیون اخیر، همان مسئولانی که ما را به رسمیت نمی شناسند به ما مراجعه کردند و پیشنهاد مذاکره دادند. مذاکرات عملا ۵ روز قبل از تاریخ آکسیون آغاز شد و نسبتا خوب پیش میرفت به همین دلیل نیروی زیادی برای اطلاع رسانی به همکاران در رابطه با آکسیون صرف نشد و عملا خیلی از رانندگان از آن مطلع نشدند.
کدام مسئولان به شما پیشنهاد مذاکره دادند؟
ــ سردار طلایی شخصا و مدیران طراز اول شرکت واحد.
خلاصه تکلیف چیست و چگونه شما به رسمیت شناخته خواهید شد؟
ــ در عمل اینها ما را به رسمیت شناخته اند. در اوایل مهر ماه شایعه شده بود که اعتصابی وسیع در شرف سازمانیابی است که شرکت واحد و تاکسیرانی را در بر میگیرد. این آقایان بلافاصله به ما مراجعه کردند. ما توضیح دادیم که چنین برنامه ای نداریم و آن وقت تازه خیالشان راحت شد.
در عمل کی و چگونه رسمیت خواهید یافت؟
ــ اولا طبق اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق حقوق مدنی و مقاوله نامه های بین المللی کار ما برای تشکل خود نیازی به کسب مجوز نداریم. اما در عمل اینها به مقررات موجود و عملا “غیرقانونی” قانون کار استناد میکنند و تا زمانی که شورای اسلامی وجود دارد ما را به رسمیت نمیشناسند. ما در حال تلاش برای از رسمیت انداختن این شورا هستیم که راهکار آن را نیز قانون مشخص کرده است. هر گاه ۵۰ درصد به علاوه یک نفر از کارکنان مخالفت خود را با شورای موجود اعلام کنند این شورا مجبور به انحلال خواهد بود و ما مشغول جمع آوری امضاء برای این منظور هستیم. کاری است که نیروی بسیار میبرد ولی ما مصمم به اجرای آن هستیم.
چه کمکی از دیگر مردم و یا از ما در اینجا برمی آید؟
ــ اول اینکه درباره فعالیتهای ما اطلاع رسانی کنید. سازمانهای کارگری در دیگر کشورها حامیان بزرگ ما هستند که وقتی مطلع باشند میتوانند در بزنگاهها تاثیر بزرگی بگذارند. دیگر اینکه ما بر خلاف تشکل های وابسته از هیچگونه حمایت مالی برخوردار نیستیم و برای حفظ استقلال خود از کارفرما، برای اینکه کارگر اخراجی به خاطر درماندگی معیشتی مجبور به سر خم کردن در مقابل کارفرما نشود ما به حمایت مالی نیاز داریم. به سایت ما مراجعه کنید. اطلاعات تماس ما و حساب بانکی ما در آنجا وجود دارد. این کمک ها ضامن ادامه فعالیت مستقل ما خواهند بود.
آقای اسانلو برای وقتی که به ما دادید از شما سپاسگزاریم.
گفت و گو: ۲۳ اکتبر ۲۰۰۵ – 30 مهر ۱۳۸۴
ای میل: Syndicavahed@yahoo.co.in
وب سایت: www.syndicavahed.org
آدرس: میدان حسن آباد،خ امام خمینی ، روبروی بیمه شعبه ۲۳، کوچه خیام، پلاک ۲۲
حساب بانکی: بانک ملی شعبه حافظ کد 0075
شماره حساب ۸۰۰۹۴۹۵
به نام: منصور اسانلو ، علی زاد حسینی ، حسن کریمی
شهروند – شماره ۱۰۲۹ – ۲۸ اکتبر ۲۰۰۵ – جمعه ۶ آبان ۱۳۸۴
