صحنه قبل از توافق: انتظاری همراه با دلهره
بار دیگر افکار عمومی جهان چشم به سوی شهر ژنو، نماد صلح و ثبات جهانی دوخته اند. قرار است در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۳ موضوع بحران هسته ای ایران در سطح وزرای امور خارجه ۱ + ۵ و همتای ایرانی آنها، به نتیجه نهائی برسد. مفسرین و تحلیلگران سیاسی با خود می اندیشند که آیا ژنو می تواند بازهم، دود سفید حل بحران دیگری را از دودکش محل مذاکره به رویت جهانیان برساند؟ آیا جامعه بین المللی می تواند موفقیتی را که در سال ۱۹۸۵ کسب کرده بود، دوباره تکرار کند؟
در تبیین حل بحران جهانی باید یادآوری کنم که در چنین روزهایی در ۱۹ و ۲۰ نوامبر ۱۹۸۵ میزبان دو قدرت برتر جهانی و نمایندگان اردوگاه سوسیالیسم و سرمایه داری بود که سعی داشتند در دیدار حضوری و بی واسطه درباره کاهش سلاح های هسته ای خود به توافق برسند. تالار هتل اینترکنتینانتال تاکنون میزبان ۴۰۰ نفر از روسای کشورهای جهان، نزدیک به ۴ هزار وزیر و بسیاری از سفرا، شخصیت های سیاسی بوده است. در سال ۱۹۷۷ حافظ اسد رئیس جمهوری سابق سوریه با جیمی کارتر رئیس جمهور وقت آمریکا در این هتل دیدار و در خصوص جنگ اسرائیل و اعراب گفت وگو کردند و جورج دبلیو بوش و حسنی مبارک از دیگر کسانی هستند که در این هتل اقامت گزیدند. اما یکی از مهمترین میزبانی های این هتل مربوط به ۱۹ و ۲۰ نوامبر سال ۱۹۸۵ و اولین مذاکره دو ابرقدرت می شود. میخائیل گورباچف رئیس جمهور شوروی سابق و رونالد ریگان رییس جمهوری وقت آمریکا در این تاریخ، دیداری در این هتل برگزار کردند؛ نشستی که از آن به عنوان نخستین علائم پایان جنگ سرد، نام برده می شود. در اولین دهه هزاره سوم قرار شد شهر ژنو بار دیگر محل مذاکره برای حل بحران هسته ای ایران با ۱ + ۵ در نظر گرفته شود.
ثبت یک روز تاریخی دیگر در کنتینانتال
سرانجام روز تاریخی که می توانست به تنش زائی پایان دهد فرارسید و هتل اینتر کنتیناتنتال ژنو بار دیگرشاهد نشست تاریخی دیگری در هفته آخر نوامبر ۲۰۱۳ شد. در نشست ژنو موضوع بحران هسته ای ایران در دستور کار قرار گرفت. بحرانی با قدمت ۱۰ساله که نگرانی های بسیار در سطح جهان و منطقه خاورمیانه بوجود آورده بود. بحران مذکور همچنین تحریمهای ضد حقوق بشری غرب و آمریکا علیه مردم ایران را بدنبال داشت. سیاست اعمال تحریم غرب و آمریکا علیه ایران امید فراوان به خیزش عمومی داشت. بدین ترتیب دول سرمایه داری گمان می بردند که تحریم ها و فشارهای اقتصادی بردوش مردم، ایران را به آستانه ای می برد تا از رهگذر آن اعتراضات مردمی علیه حاکمیت ایران رقم زده شود. در فراز و فرود ۴ روز متوالی مذاکره تیم هسته ای ایران، خبر ورود وزرا امور خارجه به ژنو، خواب را از چشم میهن دوستان ایرانی در خارج و داخل کشور، ربود.
در یکشنبه ۳ آذر ۱۳۹۲ – ۲۴ نوامبر۲۰۱۳ جهان خبرتاریخی را شنید. خبر بامدادی رسیده از ژنو به رسانه ها، خیلی کوتاه و بدین عبارت بود: «توافق ایران و شش قدرت جهانی» ؛ خبربر ایا امر دلالت می کرد که سرانجام ایران با شش قدرت جهانی در مذاکره ای که به « نبرد کلمه ها» شهره شد، به دلیل متوازن بودن گامهای طرفین، به توافق رسید. بعد از سالیان، دول غربی به شمول آمریکا با ایران بر سر موضوع هسته ای ایران به توافق کلی دست یافتند. شهر ژنو، محل نشست ۱ + ۵ بار دیگر رسالت خود به عنوان نماد صلح و ثبات جهانی، نشان داد. سرانجام مذاکرات روی برنامه هسته ای ایران در بامداد روز پنجم به نتیجه رسید. هنوز خورشید از افق تهران سر برنیاورده بود که تیتر رسانه ها معنای مشترک به نتیجه رسیدن مذاکرات ژنو را فریاد کردند.
در نگاه سطحی و رو خوانی موضع دیپلماتهای بلندپایه طرفین بحران، رفع دغدغه از بحران هسته ای ایران را تداعی می نماید. بلاخره بعد از یک دهه ناامیدی، در بامداد ۲۴ نوامبر۲۰۱۳، “دود سفید” نتیجه بخشی مذاکرات سخت و نفس‌گیر، از دودکش ساختمان نشست ژنو، بیرون آمد. تمامی شواهد حکایت از این امر داشتند که این پیشرفتی است مثبت که هم برای جامعه بین‌المللی و هم برای امنیت منطقه و جهان حائز اهمیت است. چنانچه وزیر امور خارجه انگلیس « ویلیام هیگ » اعلام کرد: توافقی که امضاء شد برای تمام دنیا و مردم ایران خوب است. وزیر خارجه فرانسه نیز بیان می کند : پاریس توافقنامه تهران و ۱+۵ حق غنی‌سازی ایران را به رسمیت می‌شناسد. وزیر خارجه آلمان از توافق هسته‌ای میان ایران و کشورهای غربی با عنوان نقطه تحول یاد کرد. وی به خبرنگاران گفت: «توافقنامه میان ایران و ۱+۵ بر حق ایران برای غنی‌سازی صلح‌آمیز تاکید می‌کند. اروپا نیز از دستیابی به توافق با ایران در زمان معین حمایت کرد.
براستی آیا جهان بعد از توافق کلی ۱+۵ با ایران، باید موضوع را تمام شده تلقی نماید؟ آیا در روند گذار از توافق کلی به سوی جزئیات، مشکلی بر سر راه روند نخواهد بود و اگر ایجاد شود چگونه و از چه ناحیه ای اتفاق می افتد؟ من اعتقاد دارم که ایران، ماراتن بحران ۱۰ساله هسته ای را با حرکات زیگزاگی و لاکپشت وار پشت سر گذاشت.
دلهره جای خود را به آرامشی نسبی می دهد
اکنون وزرای امور خارجه کشورهای ۱+ ۵ و ایران به کشورهای خود باز گشته اند. در پایان نشست ۵ روزه ژنو، در نهایت خستگی؛ خنده دیپلماتیک موفقیت آمیزشان نافی دلهره ونگرانی های انان نمی باشد. آنها باید افکار عمومی جامعه خود را مدیریت کنند. دشواری راه، تازه شروع می شود. نباید ساده انگارانه برخورد کنیم. مسیر پیش رو بسیار پیچیده و دشوار تر از راه آمده است. اما طرفین چاره ای ندارند باید این مسیر سخت را با جدیت تمام پشت سر بگذارند. هرگونه غفلت از مدیریت افکار عمومی، مترادف با بسترسازی برای تندروها در مسیر آینده بوده و آن را با کندی روبروخواهد ساخت. تمامی وزرا مور خارجه در مقام سفیر دستگاه سیاست خارجی با واکنشهای احتمالی تندروهای داخلی روبروخواهند شد. بدون تردید جریاناتی در کشورها، از نتیجه توافق راضی نشده اند. مسیر ۶ ماهه در دو جامعه ایران و غرب متفاوت خواهد بود. دول غربی در چنبره محافل جنگ افروز، بویژه نئولیبرالها و لابی اسرائیل قرار خواهند گرفت. اما دولت روحانی برخلاف دول غربی از چند ناحیه تحت فشار سیاسی – تبلیغی خواهد بود. جریانات تندروی درون و بیرون حاکمیت و بخش های تجزیه طلب و برانداز در اپوزیسیون خارج از کشور نیز به سهم خود عوامل ایذائی خواهند بود. تندروهای حاکمیت هیچگاه بر راهنمائی های میهن دوستانه ما وقعی نگذاشته اند و بر طینت خود می تنند. رویکرد و عملکرد بخش راست اپوزیسیون خارج کشور جمهوری اسلامی نیز قابل پیش بینی است. آنها هیچگاه از تداوم دولت مستقر، احساس رضایت نکرده اند و بر نظریات مردم و افکار عمومی پشیزی ارزش قائل نبوده ونیستند. بنابراین ازهر اقدام و آکسیون سیاسی چپ که تنش افرین باشد استقبال خواهند کرد. در این صورت برخلاف تصور سیاست ذهنیگرانه ما، آب به آسیاب تندروهای درون و برون حاکمیت ایران می ریزند. قطعا تندروها در مسیر پیش رو، نگرانی های خود را بروز خواهند داد؛ انها همواره نشان داده اند که غیرقابل پیش بینی بوده و بیشترین بهره برداری را از کنش سیاسی دیگران نسبت به رویکرد خود به سبد خود می ریزند.
ارکان استراتژی را که در برابر خود قرار دهیم و مولفه های ۴ گانه اش را در مقابل واقعیات بنشانیم؛ در مقطع کنونی شاهد یک رویداد تاریخی شدیم که مولفه های پوزیسیون و دول جهانی به مسیر منطقی تعامل و همکاری وارد شده اند. هر دو مولفه می کوشند مولفه افکار عمومی جوامع خود را به کرانه متناسب با توافق بکشانند. حال مولفه اپوزیسیون مطرح می شود و چه باید کرد ؟ ما به عنوان بخشی از اپوزیسیون با دولت، باید بکوشیم تا دولت دریابد: وظیفه پوزیسیون در قبال مدیریت افکار عمومی چیست؟ و چه کار باید بنمایند تا بهانه به تندروهای پیرامون حاکمیت ندهند.؟ با عمل سیاسی مثبت ثابت کنیم که اپوزیسیون، همراه با دولت چه مسئولیت سترگی دارد.
“چه باید کرد؟”
در برهه کنونی تلاش برای ایجاد تفاهم وهمبستگی ملی را باید با دید مثبت نگری عجین کرد تا در پرتو یک اجماع ملی چه توسط ایران و چه کشورهای طرف توافق، اجماع جهانی لرزان و در شرف تشکیل شکننده نشود. ما باید بکوشیم به این پرسش مهم که: “در این فرصت ۶ ماهه، کدام مطالبه مردمی را باید در دستور قرار گیرد؟ “، پاسخ عینی و متکی با حمایت مردمی داده شود. و آن هم اینکه : از طرح کدامین مطالبات پرهیز نمایند؟
غفلت و چپ روی امروز ما، عاملی خواهد شد تا هیزمی بر آتش زیر خاکستر تندروها افکنده شود و شعله های افراطی گری آنان، دامنگیر اقشار زحمتکش بویژه کارگران و کارمندان و… گردد. باید سطح هشیاری سیاسی را افزایش دهیم تا در دام تندروهای طالب تنش آفرینی، گرفتار نگردیم. به باور من، نمایندگان افراطیون در مجلس، محافل و رسانه های منتقد دولت اعتدال، بقایای هواداران احمدی نژاد و بخشی ازمردم می باشند که در جرگه تندروها قرار دارند، اردوی تندروها را تشکیل می دهند. تندروها خموشانه، اما با چشمان باز مترصد کوچکترین فرصت و حرکت هستند. نگاه به تیتر و عناوین خبری رسانه های آنان قابل تامل است. تاکنون ظاهرا عباراتی در نفی یا نقد توافق بر صفحات روزنامه های کاغذی و مجازی ( سایتها و وبلاگها) آنان، نوشته نشده است. اما همان تیتر و سوتیترها، رگه ای از گرمی و ابراز خوشحالی دیگر نشریات را منتقل نمی کند. هر لحظه بدنبال عبارت و جملاتی مبهم از دولت نوپای اعتدال هستند تا با درشت نمائی آنها خوراک تبلیغاتی مخالف خوانی را تولید کنند و مانع رفع محاق سیاست خارجی ایران در سطح جهانی شوند
وظیفه ما به عنوان با سابقه ترین تشکل سیاسی در عرصه اپوزیسیون چیست؟ و چه مطالباتی را باید در دستور تبلیغ قرار دهیم؟ مطالبات سازمانهای چپ و فدائی چه باید باشد. مطالبات اعلا م شده چه تناسبی با خواسته های مردم دارد؟ به اعتقاد من تنها گامی که مورد حمایت مردم خواهد بود همانا ایجاد حس همبستگی ملی و فرصت دادن به دولت یازدهم برای حل مشکلات معیشیتی مردم است. هرگونه مطالبه حقوق بشری خارج از توان دولت یازدهم و در برهه کنونی، خدمت به تندروهای داخلی خواهد بود. خدمتی که اکسیری میشود تا تندروهای کرخت شده را توان و قدرتی دهد تا …
